بیکاری؛ معضلی که با کرونا شدت گرفت

اخیراً مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون اعلام کرد که از زمان شیوع «کووید-۱۹» تا اواسط تابستان، حدود ۸۵۰هزارنفر بیکار شده‌اند. این آمار در بریتانیا ٢,٧میلیون‌نفر بوده. نیز براساس گزارش «سازمان بین‌المللی کار»؛ نزدیک به ۲۵میلیون‌نفر در سراسر جهان به‌دلیل شیوع ویروس کرونا شغل خود را از دست خواهند داد. به‌گزارش آنا؛ پرسشی که دراین‌گزارش موردبررسی قرار می‌دهیم، بررسی پدیده بیکاری از زاویه‌ای دیگر است؛ آیا اگر این همه‌گیری به‌وقوع نمی‌پیوست، کارگران در درازمدت شغل خود را حفظ می‌کردند؟ این مشاغل چگونه تحت‌تأثیر تحولات خودکارسازی (اتوماسیون) قرار خواهند گرفت؟ به‌نظر می‌رسد کرونا به روندی که ناگزیر باید طی کنیم، تنها سرعت بخشیده است. بااین‌حال، همه به‌یک‌اندازه از بیکاری‌های اخیر رنج نمی‌برند؛ کسانی‌که ثروت زیادی انباشته‌اند (یک‌درصد از جامعه) احتمالاً در خانه‌های بزرگ خود در شمال شهر، اوقات بهتری را خواهند گذراند؛ چراکه بهای املاک و زمین‌هایشان دائماً درحال‌بالارفتن است. طبقه متوسط نیز سخت آسیب دیده و آسیب خواهد دید؛ اما به‌احتمال‌زیاد به‌سلامت از این طوفان عبور خواهد کرد. بالاخره آن‌ها طی سال‌ها کار و تلاش موفق شده‌اند امکاناتی حداقلی را برای خود دست‌وپا کنند؛ اما متأسفانه، اکثریت عظیم افراد در طبقه پائین با حقوق کمتر، پس‌انداز اندک و مستأجران همیشگی، بیشترین آسیب را خواهند دید. اجازه دهید تحلیل این‌موضوع را به کارشناسان همان حوزه واگذار کنیم. از جنبه علمی بسیارمهم است که ارزیابی کنیم چه مشاغلی در آینده وجود خواهند داشت و چه مشاغلی کنار خواهند رفت. بحران اخیر درواقع یک کاتالیزور و شتاب‌دهنده به اوضاع است. مسئله اصلی این‌است‌که نیروی کار باید توانمندی‌های فناوری خود را افزایش دهد و شخصی، باهوش است که اینک وقت خود را صرف آموزش دراین‌حوزه کند؛ چراکه آینده از آن اهالی فناوری‌ست. «سازمان تجارت جهانی» در ماه آوریل پیش‌بینی کرد که رکود اقتصادی و ازدست‌دادن شغل در طی همه‌گیری اخیر به‌مراتب بیشتر از عواقب ناشی از بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸ خواهد بود. «سازمان همکاری و توسعه اقتصادی» (OECD) نیز اعلام کرد رشد تولید ناخالص داخلی جهانی ممکن است امسال به ١.٥درصد کاهش یابد (درمقایسه‌با نرخ ٢.٩درصدی پیش از شیوع کرونا؛ معادل تقریباً نصف). یک ناظر هوشمند به‌سرعت پی می‌برد که در دوران اخیر، مردم در سراسر جهان به‌طور فزاینده‌ای مشغول خرید آنلاین هستند، با استفاده از کنفرانس ویدئویی و سایر پلتفرم‌های فناوری، ارتباطات خود را حفظ و وقت بیشتری را برای گشت‌وگذار در رسانه‌های اجتماعی صرف می‌کنند. این یعنی، شرکت‌های فناوری و مخابراتی در موقعیت ممتازی برای ارائه راه‌حل‌های دیجیتالی درمورد هرچیز هستند و این به‌سبب بالارفتن تقاضای مصرف‌کنندگان، مقدور شده است. سرعت رشد فناوری به‌گونه‌ای‌ست‌که پژوهشگران از مدت‌هاپیش تخمین می‌زدند، هوش مصنوعی و خودکارسازی در آینده‌ای نزدیک لطمه جدی به مشاغل انسانی خواهد زد. این تنها گمانه‌زنی نیست. براساس گزارش سه‌سال‌پیش «مکنزی» (معتبرترین شرکت مشاور مدیریت جهانی)؛ تا سال ۲۰۳۰، چیزی بین ۷۵ تا ۳۷۵میلیون کارگر (سه تا ۱۴درصد نیروی کار جهان) بیکار خواهند شد و ازاین‌رو، لازم است شغلشان را تغییر دهند. چنانچه در گزارش آمده است این تغییرات ناشی از افزایش خودکارسازی‌ست و انتظار می‌رود روبات‌ها مشاغل قدیمی را از بین ببرند و مشاغل جدید ایجاد کنند. درحقیقت، این‌موضوع که روبات‌ها سریع‌تر و بهتر از انسان‌ها هستند، موضوعی‌ست که دهه‌هاست پذیرفته شده؛ اما تنها در سال‌های اخیر است که ساخت روبات به‌دلیل ارزان‌شدن ریزتراشه‌ها، بالارفتن قدرت پردازش و دوام بیشتر باتری‌ها مقرون‌به‌صرفه شده. علاوه‌براین؛ روبات‌ها روزبه‌روز کوچک‌تر و نسبت به محیط اطراف خود انعطاف‌پذیرتر می‌شوند و با انسان‌ها همکاری بیشتری می‌کنند. فناوری یادگیری ماشین باعث شده که جانشینان انسان به‌طور سریع و مداوم یاد بگیرند و دانش را بین خود به‌اشتراک بگذارند؛ خلاصه، روبات‌ها ارزان‌تر، تواناتر، قدرتمندتر و مطلوب‌تر، بهینه و بی‌حاشیه خواهند بود. براساس گزارش دانشگاه «آکسفورد»؛ مشاغل درزمینه حمل‌ونقل، ساخت‌وساز، تعمیر و نگهداری، مدیریت و مشاوره و تولید محتوا؛ بیشترین آسیب‌پذیری را در برابر پیشرفت‌های روباتیک و هوش مصنوعی خواهند داشت. امروز در شرایط کرونازده اخیر می‌توانیم ببینیم که برخی از این مشاغل با سرعت بیشتری به سرنوشتی دچار می‌شوند که اجتناب‌ناپذیر به‌نظر می‌رسد. بازار کار آینده به ویژگی‌های منحصربه‌فرد انسانی مانند هوش اجتماعی، تفکر سیستمی، تخیل، نوآوری، خلاقیت و بداهه‌پردازی برای حل مشکلات غیرمنتظره براساس ابزارهای فناوری نیاز دارد. این مهارت‌ها دست‌کم هنوز به‌صورت چارت مفهومی قابل‌طراحی نیستند و شکلی الگوریتمی را نمی‌توان برای آن‌ها آماده کرد. برای روبات‌ها نیز درک پیچیدگی عواطف انسانی به‌دلیل مسائل ژنتیکی و تجربه زندگی منحصربه‌فرد هر انسان دشوار خواهد بود و ارائه راهنمایی‌های شخصی و تخصصی یک روبات حتی هنوز بسیار جای کار دارد؛ پس مشاغلی که در بستر فناوری هستند؛ اما مبتنی‌بر نیازهای جداگانه و شخصی هر فردی تعریف می‌شوند، بعید است تهدید شوند. درعین‌حال، همیشه به نیروی انسانی نیاز خواهد بود تا روی ایجاد و برنامه‌نویسی همین ربات‌ها کار کند. این افراد لزوماً باید درزمینه‌های مهندسی، مکانیک، کدنویسی، پیاده‌سازی سنسورها، تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، بلاکچین و ... متخصص باشند. شرکت‌های فناوری اکنون مقاوم‌ترین کسب‌وکارها در برابر همه‌گیری اخیر بوده‌اند و موفقیت این صنعت بسیاربیشتر از صرفاً برنامه‌نویسی روبات‌ها بوده و شامل حوزه‌های مختلفی نظیر توسعه وب‌سایت باقابلیت‌های مختلف، تأمین پهنای باند، ذخیره‌سازی اطلاعات، اتوماسیون‌های فناوری؛ از بخش مالی گرفته تا خرده‌فروشی‌های بزرگ همچون سوپرمارکت‌ها، مراقبت‌های بهداشتی یا آموزش و ... می‌شود. ناآشنایی با فضای جدید فناوری در ایران، حتی ازسوی کارشناسان فناوری باعث شده است تا برخلاف کشورهای پیشرفته که در آن، شرکت‌های فناوری به‌سرعت خود را با شرایط جدید تطبیق داده‌اند و به سودهای کلان رسیده‌اند، در کشور ما غالباً حتی شرکت‌های فناوری اطلاعات نیز متضرر شده‌اند. همه‌گیری کرونا غیرمستقیم منجر به رکود اقتصادی جهانی شده. به‌طور محلی، دولت‌ها درتلاش‌اند تا آسیب‌های مختلف سازمان‌ها را با حمایت مالی به حداقل برسانند؛ اما ازدست‌دادن شغل، یک حقیقت قطعی و اجتناب‌ناپذیر است؛ بنابراین، حمایت‌های مالی دولتی از مشاغل را باید صرفاً یک راه‌حل موقت تلقی کرد و راه‌حل حقیقی زمانی رخ خواهد داد که مشاغل بر روی راهکارهای جدید فناوری سرمایه‌گذاری کنند و خود را با شرایط آینده که در همه‌گیری اخیر، تنها چشمه‌ای از آن‌را مشاهده کردیم، تطبیق دهند. نیز از همین‌حالا افراد زیرک با درک حقیقت روند پیشرفت جهانی، باید خود را به سواد ابتدایی فناوری مجهز کنند و پس از گذشت طوفان «کووید-۱۹»، برای یافتن مشاغل آینده، از بقیه سبقت بگیرند. چنانچه در اواسط گزارش بیان شد؛ مهارت‌هایی هست که تا اتوماسیونی‌شدنشان راه طولانی درپیش است. پس بیش‌ازهرزمانی لازم است که مردم درمورد روند آینده بازار کارآگاه شوند.