آتش‌سوزی در جنگل‌های فارس و فرصت‌های پیشگیری
هر سال بر اثر عوامل طبیعی و انسانی حجم قابل توجهی از جنگل‌ها و عرصه‌های منابع طبیعی استان فارس دچار حریق می‌شوند و این درحالی‌ست که ظرفیت‌های زیادی برای پیشگیری و مقابله با این بحران وجود دارد. وقتی درختی در میان شعله‌های آتش می‌سوزد، هیچ‌چیز نمی‌تواند جبران‌کننده از‌بین‌رفتن آن باشد. آتش‌سوزی بیش از ۱۴هزار‌هکتار از اراضی استان فارس در شش‌ماه نخست سال ۱۳۹۹ گواه حجم زیاد از‌بین‌رفتن عرصه‌های منابع طبیعی در این استان است.
به گفته برخی کارشناسان مهار آتش در عرصه های طبیعی کاری دشوار و بسیار سخت است که اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس با نیروی انسانی بسیار کم، توان مقابله سریع با این بحران را ندارد. همچنین به لحاظ تجهیزات مقابله با آتش‌سوزی، استان فارس مشکلات زیادی دارد که باید بر این تجهیزات و امکانات افزوده شود. برای بررسی چرایی وقوع آتش و راهکار مقابله با آتش‌سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی گفت‌و‌گو با مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس انجام شده است. به‌گزارش ایرنا؛ عبدالحسن صمدنژاد که بیش از سه‌ماه است به‌عنوان مدیرکل منابع طبیعی و ابخیزداری استان فعالیت خود را آغاز کرده، اعلام کرد: «در شش‌ماه نخست ۵۳۶ فقره آتش‌سوزی داشتیم که ۱۴هزار و ۵۰۰هکتار در آتش سوخته است؛ البته آتش‌سوزی بیشتر از این میزان است. امسال شاهد افزایش چشمگیری در میزان آتش‌سوزی عرصه های منابع طبعی استان بودیم».
عوامل انسانی و طبیعی تأثیرگذار بر آتش‌سوزی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس با‌بیان‌اینکه عوامل طبیعی و انسانی در افزایش میزان آتشسوزیها دخیل بودند، اظهار کرد: «در عوامل انسانی با عامل عمدی‌بودن آتشسوزیها یا عامل سهوی‌بودن آتش‌سوزی‌بودن مواجه هستیم. عوامل طبیعی آتش‌سوزی در اثر فعل و انفعالات پیش آمده در حوزه تخمیر و مسایل شیمیایی مواد آلی روی زمین صورت می‌گیرد که در این مساله آتش‌سوزی عمدتا در تالاب‌ها و جاهایی مثل اراضی قره باغ و بانش بیضا رخ می‌دهد که در گذشته ماده آلی زیادی انباشته شده است». مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: «همچنین براساس رعد و برق و صاعقه گیاهان خشک آتش می گیرند و باعث آتش‌سوزی عرصه‌های منابع طبیعی می شوند». صمدنژاد افزود: «همچنین براثر ذره‌بینی‌شدن احتمال آتش‌سوزی وجود دارد که به‌عنوان مثال تکه‌شیشه یا بطری‌های پلاستیکی که در طبیعت رها می‌شود، می‌تواند عاملی برای آتش‌سوزی باشد». وی عوامل انسانی آتش‌سوزی را عمدی و سهوی دانست و بیان کرد: «به عنوان مثال گردشگری یکی از عوامل است که گردشگر در طبیعیت آتشی برای درست کردن چای روشن کرده اما خوب آن را خاموش نکرده است یا اینکه راننده‌ای ته مانده سیگار را به بیرون انداخته و آتش‌سوزی صورت گرفته است». وی ادامه داد: «همچنین اراضی منابع طبیعی که به اراضی مستثنیات وصل هستند گاها به‌دلیل آتش‌زدن کاه و کلش دچار آتش‌سوزی می‌شوند».
مناطق آتش گرفته واگذار نمی‌شود
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: «یکی از عوامل عمدی به این دلیل است که برخی متقاضایان واگذاری اراضی منابع طبیعی که به دلیل وجود پوشش گیاهی با واگذاری اراضی به آنان مخالفت شده است نسبت به آتش زدن آن اقدام می کنند تا با از بین بردن پوشش گیاهی بتوانند این اراضی را در اختیار بگیرند».صمدنژاد افزود: «براساس قانون مناطق آتش‌سوزی شده را نمی توانیم به کسی واگذار کنیم، مردم باید بدانند اگر جایی آتش گرفت بعدا واگذار نمی شود تا کسی به این بهانه مراتع را آتش نزند». وی ادامه داد: «اختلاف مرتعی یکی دیگر از دلایل آتش زدن عمدی اراضی منابع طبیعی‌ست. همچنین اغراض سیاسی و انتقام جویانه یکی از دلایل آتش‌سوزی جنگل ها و مراتع است».
تدوین طرح مقابله با حریق در عرصه‌های منابع طبیعی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس همچنین از تدوین طرح مقابله حریق در عرصه‌های منابع طبیعی در این اداره کل خبر داد و گفت: «هرچه تلاش کردیم در کشور یک کتاب به عنوان منبع برای مقابله با آتشسوزیها در عرصه منابع طبیعی مشاهده کنیم، ندیدیم و به سمت تدوین این کتاب رفتیم و این طرح را تدوین کردیم که براساس این طرح با آتشسوزیها مقابله شود، این طرح براساس تحلیل swot است». صمدنژاد به نقاط قوت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس در مقابله با آتشسوزیها اشاره کرد و افزود: «تجارت سنوات گذشته، ایثار و فداکاری همکاران، افزایش تجهیزات مثل دمنده‌ها با کمک خیرین و منابع موجود، استفاده از بالگرد و بهره گیری از ظرفیت پهپادها از جمله نقاط قوت است».
۸۱ پرواز بالگرد برای اطفاء حریق در شش‌ماهه نخست ۹۹
وی ادامه داد: «امسال از بالگرد به‌طور‌ویژه برای اطفاء حریق زیاد استفاده شد، گرچه بروکراسی زیادی داشتیم اما از این ظرفیت استفاده خوبی در سال ۹۹ صورت گرفت». مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: «در شش‌ماهه نخست ۸۱ مورد از بالگرد در حوزه اطفای حریق عرصه های منابع طبیعی استفاده کردیم». صمدنژاد بیان کرد: «همچنین امسال از ظرفیت پهپادها برای شناسایی مسیرها استفاده کردیم و از فناوری های RS و GRS در پایش‌ها استفاده بهره بردیم». وی در ادامه به نقاط ضعف در بحث مقابله با آتشسوزیها اشاره کرد و گفت: «یکی از این نقاط تعداد کم نیروهای منابع طبیعی در شهرستان‌ها‌ست که ۱۰ نیرو در هر شهرستان داریم که همه این نیروها از نظر جسمی توانمند نیستند». وی ادامه داد: «همچنین به‌دلیل ضعف جدی در تشکیلات اداری و چارت سازمانی زیاد نمی‌توانیم قرقبان به‌کار بگیریم». مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس بیان کرد: «زمان‌بر‌بودن هماهنگی استفاده از بالگرد برای اطفاء‌حریق در جنگل‌ها از دیگر نقاط ضعف برای مقابله با آتش‌سوزی عرصه‌های منابع طبیعی‌ست، اگر در ثانیه‌های نخست این هماهنگی‌ها انجام می‌شد، استفاده بهتری صورت می‌گرفت». صمدنژاد اظهارکرد: «همچنین راه‌های دسترسی در کوه‌ها وجود ندارد که در حال حاضر در حال آماده‌کردن این راه‌ها هستیم. همچنین ارتباطات رادیویی و بیسیمی در بسیاری از نقاط کوهستانی وجود ندارد». به گفته صمدنژاد تجهیزات برای اطفای حریق به اندازه کافی نیست و ستادهای اطفای حریق در شهرستان ها در سال گذشته خوب تشکیل نشده بودند. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: «ممیزی‌نشدن مراتع از دیگر نقاط ضعف در مقابله با آتش‌سوزی‌ها‌ست، اختلافات مرتعی که منجر به آتش‌زدن عرصه‌های طبیعی می‌شود بر سر ممیزی‌نشدن مراتع است». مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری فارس گفت: «آتش‌سوزی بقایای گیاهی توسط کشاورزان در اراضی مستثنیات هم مرز با منابع طبیعی نیز یک تهدید است». صمدنژاد همچنین با‌اشاره‌به فرصت‌های پیش‌ِرو برای مقابله و پیشگیری از آتش‌سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی، افزود: «تشکل‌های مردم نهادی وجود دارند که حاضر هستند به اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری کمک کنند که باید در مرحله پیشگیری، برنامه‌ریزی، اقدام و پایش برای آنان برنامه داشته باشیم که در این زمینه در حال تدوین شیوه‌نامه تشکل‌های امداد و نجات منابع طبیعی هستیم». مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: «فرمانداری‌ها، بخشداری‌ها و دهیاری‌ها نیز یک ظرفیت هستند که باید بیشتر برای آنان برنامه داشته باشیم. یگان‌های ارتش، بسیج و سپاه نیز یک ظرفیت هستند که از توان آن‌ها استفاده می‌کنیم. در بحث فرهنگ‌سازی و آموزش انس با طبیعت و روش‌های پیشگیری از وقوع آتش در مدارس بیشتر می‌توانیم کار کنیم». مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: «همچنین در حال بازنگری طرح‌های مرتعداری هستیم که در این بازنگری تمرکز این است که مرتعدار خود از مرتع محافظت کند». صمدنژاد افزود: «همچنین معادن و کارخانه جات در طبیعت داریم که می‌توانیم به‌عنوان یک ظرفیت برای پشتیبانی، ترمیم و حفاظت نگاه کنیم. استفاده از ظرفیت سنجش از دور خیلی مهم است که در این زمینه واحد مدیریت فناوری در اداره کل منابع طبیعی فارس راه‌اندازی می‌شود». وی اضافه کرد: «با راه‌اندازی این واحد از ظرفیت ماهواره‌ها در همه موارد استفاده خواهیم کرد».
معرفی ۳۹ عامل آتش‌سوزی به دستگاه قضایی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: «در شش‌ماهه نخست امسال، ۳۹نفر در بحث آتش‌سوزی عرصه‌های منابع طبیعی دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شدند». صمدنژاد افزود: «به‌دنبال تهیه تجهیزات مورد نیاز برای اطفای حریق در عرصه‌های منابع طبیعی هستیم، همچنین کتاب دستورالعمل‌ها در حال تدوین و نقشه راه‌ها در کوه‌ها و قله‌های مرتفع در واحد فناوری در حال مشخص‌شدن است». وی ادامه داد: «در بحث شناسایی و حل اختلافات ناشی از ممیزی مراتع که ۵۰مرتع است تدوین طرح ساماندهی مراتع در دستور کار قرار دارد و از مرتعداران برای پایش نظارت تعهد خواهیم گرفت». مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: «احیای جنگل‌های سوخته در اولویت این اداره‌کل در نیمه دوم سال است». گونه‌های بلوط، بادام، ارس، شن، ارژن، جغجغک و شیر خشت از جمله گونه‌های شاخص در منطقه زاگرس، بنه، بادام، زالزالک، تنگرس، ارژن، و زبان گنجشک از گونه‌های بارز در منطقه ایران-تورانی و کنار، کهور ایرانی و استبرق از مهمترین گونه‌های جنگلی موجود در ناحیه رویشی خلیجی – عمانی استان فارس هستند. استان فارس ۱۲.۵میلیون‌هکتار وسعت دارد که ۱۰میلیون‌هکتار آن در عرصه منابع طبیعی است و این مهم اهمیت توجه به این حوزه را دو‌چندان کرده است. در استان فارس بیش از دومیلیون‌هکتار جنگل وجود دارد.