مــرگ ملــک ســلمان یــا ســرآغاز توافــق ننگیــن؟!

مقامات سعودی درحال‌زمینه‌سازی جهت رونمایی از توافق سازش با رژیم اشغالگر صهیونیستی هستند و به‌گفته تحلیلگران؛ مرگ ملک سلمان می‌تواند این موقعیت را فراهم کند. به‌گزارش تسنیم؛ روزنامه القدس‌العربی دراین‌باره نوشت که در چهارچوب توافق‌نامه‌های عادی‌سازی برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و آفریقا با صهیونیست‌ها، رژیم اسرائیل به‌دنبال ایجاد توافق‌نامه‌ای با عربستان سعودی به‌دلیل اهمیت جایگاه سیاسی، اقتصادی و مذهبی این کشور است؛ اما ریاض الزامات داخلی و خارجی متفاوت و حساسی نسبت به ایجاد روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی دارد. بهای عادی‌سازی روابط برای عربستان، گران‌تر از سایر کشورهای حوزه خلیج فارس تمام خواهد شد. درنتیجه، مشخص نیست که توافق‌نامه سازش عربستان با رژیم صهیونیستی در چه زمان و تحت چه شرایطی امضاء می‌شود. عربستان سعودی درراستای حمایت از توافقنامه سازش میان امارات و رژیم اسرائیل موسوم به توافق‌نامه «ابراهیم» فاصله زیادی با موضع خود در گذشته داشته است. این سیاست حمایت از امارات با اعطای مجوز به هواپیماهای صهیونیستی برای پرواز بر فراز سرزمین عربستان و نوع پوشش و تحلیل بسیاری از رسانه‌های سعودی و همچنین اظهارات مقامات این کشور در گذشته و حال نشان داده شده. چندروزپیش، فیصل بن فرحان؛ وزیر خارجه عربستان در همایش مجازی مرکز سیاست خاور نزدیک واشینگتن به‌صورت تلویحی اعلام کرد که عادی‌سازی روابط ریاض و تل‌آویو به‌زودی اتفاق خواهد افتاد؛ اما ایجاد دولت فلسطینی و ارائه مجدد طرح صلح فلسطین و رژیم اسرائیل ضروری‌ست. وی با تکرار ادعاهای امارات درباره حذف طرح الحاق اراضی اشغالی کرانه باختری توسط اسرائیل در برابر توافق عادی‌سازی، گفت: «نگاه به آن، از این زاویه ما را در زمینه‌سازی برای بازگشت احتمالی اسرائیل و فلسطین به میز مذاکرات کمک می‌کند». این اظهارات واکنش‌های زیادی در محافل رسانه‌ای و سیاسی به‌همراه داشت؛ اما باید توجه کرد وزیر خارجه عربستان سعودی هیچ‌گونه تاریخ دقیقی از عادی‌سازی روابط کشورش با اسرائیل اعلام نکرده است و مشخص نیست که چه‌زمانی این‌اقدام صورت می‌گیرد. روابط رژیم صهیونیستی با عربستان سعودی طی سال‌های متمادی در چندین راه‌های متفاوت ایجاد شده: ارتباط امنیتی،اطلاعاتی میان طرفین هنوز پابرجاست که پایه‌ای محکم و البته باریک دارد و این ارتباطات مخفیانه صورت می‌گیرد. نیز ارتباط تجاری،اقتصادی سری میان دو طرف وجود دارد. در سال‌های اخیر، گفت‌وگوی مذهبی نیز میان رژیم صهیونیستی و عربستان صورت گرفت. روابط‌عمومی نیز گسترش یافت و امروز این روابط‌عمومی شامل برگزاری جلسات میان مقامات هردوطرف است. با وجود تکذیب مقامات سعودی؛ مذاکرات و توافق‌نامه‌ها با امارات، بحرین و سودان با آگاهی و حمایت حداقل برخی رهبران سعودی صورت گرفته. توافق‌نامه‌های امضاشده این کشورها با رژیم صهیونیستی با حمایت عربستان و درراستای منافع این کشور صورت گرفته و به‌عنوان پارامتری عمل می‌کنند که ازطریق‌آن عربستان می‌تواند تغییرات و خطرات احتمالی؛ از‌جمله واکنش مردم به توافق بالقوه با رژیم اسرائیل را بررسی کند. به‌نظر می‌رسد مقامات عربستان درخصوص مسئله عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی اختلاف‌نظر داشته باشند. درحالی‌که مقامات سعودی در گذشته و حال درمورد رژیم اشغالگر صهیونیستی و یهودیت اظهاراتی داشته‌اند، گویا ملک سلمان (پادشاه عربستان) به موضع سنتی عربستان نسبت به صهیونیست‌ها و درگیری میان این رژیم و فلسطینیان پایبند است. ملک سلمان در سخنرانی خود در سپتامبر ٢٠٢٠ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد باردیگر میان عادی‌سازی روابط با رژیم اسرائیل و تعهد به یکسری شرایط مبتنی‌بر اصول ابتکار صلح عربی، ارتباط برقرار کرد. اختلاف‌نظر پادشاه عربستان با مقامات سعودی درخصوص ایجاد روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی نشان می‌دهد که این امر ممکن است با مرگ ملک سلمان علنی شود و مطمئناً اگر «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی تاج‌وتخت پدرش را به‌دست گیرد، زمان و روند عادی‌سازی روابط با اسرائیل به تصمیم و نظر وی منوط خواهد بود. علاوه‌بر سیاست داخلی، این سؤال مطرح می‌شود که جامعه سعودی که بیشتر محافظه‌کار است، چه‌اندازه برای امضای توافق‌نامه با رژیم اسرائیل می‌تواند پیش برود؟ تاکنون، به‌استثنای برخی انتقادها، جامعه سعودی در سال‌های اخیر تلاش دارد تا گام‌های قابل‌توجهی در تغییرات اجتماعی و اقتصادی بردارد؛ اما این بدان‌معنا نیست که توافق سازش با رژیم اسرائیل، از تغییرات اجتماعی و اقتصادی در عربستان حمایت خواهد کرد. اخیراً برخی تغییرات ساختاری در عربستان و اعضای هیئت کبار العلماء و مجلس شورای این کشور ایجاد شده که می‌تواند انعطاف‌پذیری بیشتری را برای آل سعود ‌جهت انجام چنین اقدامات گسترده‌ای ایجاد کند. آل سعود به تغییر گفتمان داخلی؛ از‌جمله مذهبی پرداخته. دین، نقش مهمی در گفتمان‌ عمومی در عربستان دارد و به‌عنوان وسیله‌ای برای مقامات درراستای آماده‌سازی اذهان عمومی به‌کار برده می‌شود. بن سلمان هنوز از مؤسسات مذهبی برای جلوگیری از مخالفت‌ها و تلاش برای توجیه گام‌های بحث‌برانگیز سیاسی؛ از‌جمله عادی‌سازی روابط با تل‌آویو استفاده خواهد کرد. شواهد زیادی درخصوص ایراد خطبه‌هایی درمورد یهودیان و یهودیت وجود دارد که به‌احتمال‌زیاد با هدف بررسی واکنش ملت سعودی در زمان اعلام توافق عادی‌سازی روابط ریاض با تل‌آویو صورت می‌گیرد. چالش دیگر عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی، مربوط به حفظ موقعیت عربستان در جهان اسلام است. این‌موضوع از اهمیت بالاتری برخوردار است. بدین‌ترتیب، انتقاد برخی کشورهای اسلامی؛ از‌جمله ترکیه و ایران با رژیم صهیونیستی و حمایت از آرمان‌های فلسطین به‌ضرر عربستان خواهد بود؛ چراکه عربستان درصدد رقابت با کشورهای اسلامی‌ست و پایمال‌کردن حقوق ملت فلسطین، به این رقابت ریاض آسیب می‌رساند. ازنظر عربستان؛ عادی‌سازی روابط با اسرائیل، با مسئله ثبات و وضعیت آن پیوند خورده. عربستان در همه موارد باید افکار عمومی ملت را در برابر این‌موضوع آماده سازد. هرچه عربستان احساس کند که می‌تواند گفتمان عمومی را کنترل کند، با اطمینان بیشتری گام‌هایی را درجهت نزدیک‌شدن به روابط با رژیم صهیونیستی برمی‌دارد. عربستان سعودی گام‌های عامدانه‌ای درجهت عادی‌سازی روابط خود با رژیم اسرائیل در قالب «روابط خزنده» برمی‌دارد. درمورد ملزومات و مزایا، دشوار است تصمیم بگیریم چه‌زمانی و در چه شرایطی عربستان به توافق‌نامه‌های عادی‌سازی می‌پیوندد. عربستان در مسیر دستیابی به توافق با تل‌آویو، دو معیار اساسی را بررسی خواهد کرد: ادامه و گسترش توافق‌های سازش و بهبود روابط میان صهیونیست‌ها و فلسطینی‌ها. تمایل رژیم صهیونیستی برای برداشتن گام‌هایی جهت حمایت از روند سازش می‌تواند روند عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی را تسهیل کند. درصورت اعلام این توافق، آمریکا با فروش ابزارهای جنگی پیشرفته به سعودی‌ها و همچنین تغییرات ساختار داخلی عربستان و شست‌وشوی اذهان عمومی، به تکمیل روند سازش با اشغالگران صهیونیست کمک خواهد کرد.