ساختوسازهای غیر مجاز؛ آفت بافت تاریخی نصف جهان
سولماز محمدی/تغییر کاربری و ساختوسازهای غیرمجاز از‌جمله معضلاتی‌ست که در سال‌های اخیر به‌مدد برخی پول‌های بادآورده و البته دور‌زدن قانون توسط عده‌ای سود‌جو در شهرهای مختلف به‌ویژه حاشیه رودخانه‌ها و مناطق خوش آب‌و‌هوا افزایش یافته است. متخلفان از راه‌های گوناگون، یا با کسب مجوزهای صوری یا با زیرپا‌گذاشتن قانون دیوارهای خودنمایی را بالا کشیده و سایه مزاحمت را بر سر خانه همسایه‌ها می‌اندازند. ساختوسازهای چراغ خاموش این‌عده در سال‌های اخیر در حریم رودخانه زاینده‌رود و شهر اصفهان نیز شدت‌یافته و موجب آسیب‌رساندن به بافت تاریخی نصف جهان شده است.
ساختوسازهای غیرقانونی در حریم بنا‌های تاریخی اصفهان، بار‌ها میراث ملی و جهانی این شهر را تا آستانه حذف از فهرست یونسکو پیش برده است. به‌گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ نصف جهان را به زیبایی، قدمت و تنوع آثار تاریخی اش می‌شناسند، میراثی گرانبها که در جای جای شهر گنبد‌های فیروزه‌ای قد برافراشته و شهرتش را جهانی ساخته است. تاکنون چهار اثر تاریخی استان اصفهان شامل میدان امام (نقش جهان)، کاخ موزه چهلستون، مسجد جامع اصفهان و باغ فین کاشان به ثبت جهانی رسیده است. اما داستان نامهربانی با آثار تاریخی اصفهان ماجرای امروز و دیروز نیست؛ یکبار به بهانه ساخت مترو درخت‌های چندصد‌ساله گذر تاریخی چهار باغ را قلع و قمع می‌کنند و لرزه بر پیکر پل‌های تاریخی زنده رود می‌اندازند، بار دیگر با ساختن غول بی شاخ و دمی مانند مجتمع ارگ جهان نما، میدان نقش جهان را تا آستانه حذف از فهرست بین‌المللی یونسکو پیش می‌برند و یکبار با ساختمان های بلند و بی و در پیکر ،حریم آثار تاریخی را مخدوش می‌کنند و این قصه پرغصه ساختوسازهای غیرقانونی و گاه و بیگاه در حریم آثار تاریخی نصف جهان همچنان ادامه دارد... میراث‌دوستان اصفهان نگرانند این سازه‌های بلند و بی‌ضابطه، نظیر ارگ جهان‌نما، هتلِ محور چهارباغ و ساختمان بی نام و نشان در حریم پل خواجو، سیمای بصری بافت تاریخی اصفهان را به خطر بیندازد، موضوعی که با نظارت کمرنگ مسئولان، فرصت را برای جولان برخی سودجویان مهیا ساخته است.
هر نوع ساخت و ساز در حریم بافت تاریخی، با استعلام میراث فرهنگی
فریدون الهیاری (مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان) گفت: «امروزه در محدوده آثار تاریخی پلاک‌هایی وجود دارد که با‌توجه‌به حریم این بافت‌ها، چگونگی ساخت‌و‌ساز آن‌ها باید از سازمان میراث فرهنگی استعلام شود». او ادامه داد: «طبق قانون ارتفاع ساخت‌و‌ساز هر نوع بنا در جوار و حریم بافت تاریخی باید کمتر از هشت‌متر باشد». مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان افزود: «مشکل اساسی این است که حریم و قوانین موجود در این حوزه زیاد شفاف نیست و به طور مشخص وقتی پایه‌های قانونی کار درست شود، کمتر به موارد تخلف بر‌می‌خوریم».
۵۰۰ اثر تاریخی در اصفهان دارای حریم تاریخی مصوب هستند
الهیاری گفت: «میراث فرهنگی با جدیت تمام با ساخت‌و‌ساز غیر قانونی در حریم آثار تاریخ برخورد می‌کند، یکی از مهم‌ترین اقدامات ما مشخص‌کردن محدوده حریم بافت تاریخی‌ست که ساختوسازهای غیرمجاز در آن ممنوع اعلام شده است». او با‌اشاره‌به‌اینکه محور‌های تاریخی مهم باید حریم‌های مشخص و قوانین شفاف داشته باشد، ادامه داد: «شش‌سال‌پیش، فقط حدود ۱۶۰ بنا دارای حریم مصوب تاریخی بودند که این تعداد در‌حال‌حاضر به بیش از ۵۰۰ اثر رسیده و این امر نشانه دغدغه و پیگیری میراث فرهنگی در این حوزه است».
صدور دستور توقف ساخت بنا در حریم بافت تاریخی اصفهان
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان ادامه داد: «ساخت بنا در حریم تاریخی پل خواجو هم که مدتی پیش بدون مجوز قانونی اجرا شده بود، با پیگیری‌های حقوقی متوقف شد». الهیاری تأکید کرد: «از روزی که اولین نشانه‌های غیر‌مجاز‌بودن ارتفاع ساختمان محرز شد، پیگیری ما شروع و مکاتبات لازم با شهرداری و مراجع قضایی آغاز شد». او ادامه داد: «چندی‌پیش هم در ضلع شرقی میدان نقش جهان، یکی از مالکان محلی، بدون اخذ مجوز از میراث‌فرهنگی برای ساخت یک واحد مسکونی اقدام به خاکبرداری در پلاک خود در حریم درجه ۲ مسجد شیخ لطف‌الله کرده بود که خاکبرداری با ورود ما به موضوع متوقف شد». مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان گفت: «ماجرا از این قرار بود که گروه نظارت یگان حفاظت میراث‌فرهنگی استان به محوطه اطراف مجموعه جهانی میدان امام اعزام شدند. با بررسی مدارک مالک مشخص شد که مجوزهای وی کامل نبوده و استعلام‌های لازم نهاد‌های مسئول از این اداره‌کل اخذ نشده و مالک در زمینی به وسعت ۵۰متر مربع اقدام به حفاری به عمق دومتر و ۷۰سانتیمتر کرده است».
گستره بافت تاریخی اصفهان بیشتر در چه مناطقی است؟
سید احمد حسینی‌نیا معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان گفت: «بافت تاریخی شهر اصفهان بیشتر در مناطق یک و سه شهرداری اصفهان و بخشی در مناطق پنج و شش شهرداری واقع شده است». او ادامه داد: «محور تاریخی فرهنگی شهر اصفهان شامل ۴۰۰ اثر تاریخی ثبت شده ملی و چهار اثر جهانی‌ست و محور‌های ۱۰گانه منشعب در مجاورت این محور و منطبق بر استخوان‌بندی شهر اصفهان در مجموع به‌طول ۲۳کیلومتر زنجیره گردشگری شهر را تکمیل می‌کند». معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان گفت: «از حدود ۲۳۷ پهنه مصوب کلانشهر اصفهان دارای بافت ناکارآمد، ۴۴ پهنه از گونه بافت تاریخی‌ست که از نظر مساحت ۲۱درصد بافت ناکارآمد مصوب را شامل می‌شود و صیانت از میراث فرهنگی و هویتی در بافت‌های تاریخی رویکرد مشترک شهرداری و دادستانی اصفهان است».
بدون مجوز شهرداری هیچ بنایی ساخته نمی‌شود!
پورمحمد شریعتی‌نیا (رئیس کمیسیون امور اقتصادی، حقوقی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان) گفت: «هر نوع ساخت‌و‌ساز در محدوده قانونی شهر باید از شهرداری مجوز داشته باشد و بدون مجوز شهرداری هیچ بنایی حق ساخت ندارد». او ادامه داد: «شهرداری بر‌اساس قوانین موجود برای دادن مجوز اقدام می‌کند، هر محدوده و محله‌ای قوانین ساخت مخصوص به خود را دارد؛ به‌طوری‌که هر محل کد مخصوص‌به‌خود را دارد که شهرداری بر‌اساس آن کد و ضوابط مربوط مجوز ساخت را صادر می‌کند». رئیس کمیسیون امور اقتصادی، حقوقی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان افزود: «قطعاً هویت میراثی و تاریخی اصفهان در اولویت است و نباید این هویت خدشه‌دار شود و هر نوع قصور در این حوزه به هیچ عنوان قابل چشم‌پوشی نیست». شریعتی‌نیا گفت: «شهرداری برای صدور مجوز تمام ساختمان‌هایی که در حریم آثار باستانی و تاریخی شهر هستند، موظف است از سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولی ساختمان‌های میراثی و تاریخی ثبت شده استعلام بگیرد و بر آن اساس مجوز صادر کند و هر روندی بر خلاف این امر، اشتباه است». او بیان کرد: «هر تخلفی که در هر جای شهر صورت گیرد، شورای شهر به‌عنوان نماینده مردم و ناظر بر کار مدیریت شهر وظیفه دارد وارد عمل شود و جلوی خلاف را بگیرد، در زمینه ساختوسازهای غیرمجاز که در ماه‌های اخیر در حریم بافت تاریخی اصفهان بیشتر دیده شده، ورود کرده‌ایم و در حال پیگیری ماجرا هستیم».
باید با متخلفان و دور زدن قانون برخورد جدی شود
لیلا پهلوان‌زاده (عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان) گفت: «اتفاقاتی که با ساخت‌و‌ساز‌ها و تنگ‌شدن عرصه بر آثار تاریخی اصفهان از طریق نفوذ، انفعال و دور‌زدن قوانین رخ داده، منجر به آن شده که در جنگی نابرابر، تمام ارزش‌های هنری شهر تاریخی اصفهان دچار خدشه و فقط به خاطرات شیرینی در کتاب‌ها و اذهان محدود شود». او افزود: «باید یکبار برای همیشه چاره‌ای برای این مشکل اندیشید و از فردی یا مسئولی یا نهادی یا انجمنی متشکل از همگان، خواست قوانینی وضع و با متخلفان به گونه‌ای برخورد کنند که حتی اندیشۀ سوداگری در بافت تاریخی، لرزه بر تن آنان بیندازد چه رسد به تخریب بنا‌های تاریخی، دور زدن قانون و توسل به زور برای دریافت حقی نامعلوم و نامشروع». مؤلف کتاب دولتخانه صفوی به روایت تصویر ادامه داد: «باید هر آن کس که قلبش برای این شهر می‌تپد و عِرق و ادعایی درباره محافظت از آن دارد، هر تخلف کوچک در این حوزه، هرچند اندک را به گوش همگان برساند تا اگر خدای ناکرده مسئولان به بهانۀ حجم زیاد کار و نبود نیروی لازم برای نظارت، در هنگام بروز این تخلفات شانه خالی کردند، از این تخلفات آگاهی یافته و قبل از وقوع فاجعه، چاره‌ای برای آن بیندیشند».