آیا زمان خداحافظی طبیعت با خرس‌ها رسیده است؟
چندین گونه خرس در دنیا زندگی می‌کند؛ ازجمله خرس قطبی، قهوه‌ای، خاکستری (گریزلی) سیاه، عینکی، تنبل، آفتابی، پاندای قرمز و پاندای غول‌پیکر که هریک در شرایط خاص زیستی قرار دارند؛ مثلاً برخی مانند خرس قطبی به‌علت گرم‌شدن زمین در‌حال‌نابودی‌ست. نسل برخی‌از‌آن‌ها هم مانند پاندای غول‌پیکر به‌شدت در‌معرض‌تهدید قرار دارد. . به‌گزارش ایرنا؛ تخریب زیستگاه، کاهش غذا و تقابل با انسان؛ از جمله دلایل اصلی خطر حیات این گونه‌های ارزشمند است. البته گاه خودشان به هم رحم نمی‌کنند و برای‌اینکه مادر، آماده زادآوری دوباره شود، خرس نر، اقدام به کشتن توله‌ها می‌کند؛ این‌عوامل موجب به‌خطرافتادن نسل خرس‌ها شده است. به‌اعتقاد کارشناسان؛ خرس، یک گونه «چتر» است؛ ازاین‌رو، حفاظت از آن در دنیا بسیار حائزاهمیت است. در تعریف آن می‌توان گفت که خرس در بهار، بیشتر از علف‌های تازه تغذیه می‌کند؛ آخر بهار و اول تابستان که حشرات زیاد می‌شوند، بیشتر از آن‌ها می‌خورد؛ در اواخر تابستان میوه‌ها فراوان است و خرس شروع به خوردن میوه‌ها می‌کند؛ آخر تابستان و اول پائیز که بلوط زیاد می‌شود، به خوردن آن بسیار وابسته می‌شوند؛ در پائیز و زمستان که هوا سرد می‌شود و دیگر چیزی برای خوردن ندارند تا جثه بزرگ خود را سیر کنند، به‌اصطلاح به «خواب زمستانی» می‌روند؛ البته اگر درطول‌سال هروقت بتوانند شکار کنند، گوشت می‌خورند. برخی از کارشناسان نیز خرس‌ها را باغبان طبیعت می‌دانند؛ چون آن‌ها پس از خوردن میوه، دانه‌اش را کیلومترها دورتر انداخته و این‌گونه، به دانه‌افشانی گیاهان کمک می‌کنند. خرس‌ها معمولاً از هرچیزی تغذیه می‌کنند؛ علف، بلوط، حشرات، میوه و حتی گوشت به‌مذاق این حیوانات عظیم‌الجثه و همه‌چیزخوار خوش می‌آید؛ باتمام‌این‌ها مانند دیگر حیوانات برای ادامه زندگی و بقا در زحمت هستند و به‌علت تخریب زیستگاه و تقابل و تعارض با انسان، در‌معرض‌تهدید هستند؛ بنابراین، برای حفاظت از خرس‌ها، باید از علف، حشرات و میوه‌ها نیز محافظت کرد. آن‌ها را جزو چتر‌ها می‌دانند؛ زیرا گونه‌های دیگر جانوری و گیاهی در سایه آن‌ها حفاظت می‌شوند و این درواقع، یک‌نوع استراتژی حفاظت است. در ایران فقط دو گونه خرس قهوه‌ای و سیاه وجود دارد که هرکدام به‌ترتیب درخطر انقراض و وضعیت بحرانی قرار دارند. براساس برآوردهای صورت‌گرفته؛ حدود یک‌هزار تا هزار و ۳۰۰ خرس قهوه‌ای و کمتر از ۱۰۰ قلاده خرس سیاه در زیستگاه‌های طبیعی ایران زندگی می‌کنند. خودِ خرس قهوه‌ای در دنیا زیرگونه‌های مختلف دارد و تقریباً در تمام نیمه کره شمالی پراکنده است؛ مثلاً گریزلی در آمریکا با ۶۵۰کیلو وزن یا کودیاک که حدود یک‌تن وزن دارد، همان خرس قهوه‌ای ایران است؛ بااین‌تفاوت‌که خرس قهوه‌ایِ ما کوچک‌ترین زیرگونه با وزن حدود ۲۵۰کیلوگرم است. درواقع باید گفت خرس قهوه‌ای در کشورهای مختلف با نام محلی خاصی شناخته می‌شود. این خرس در دنیا ازلحاظ تعداد جمعیت از وضعیت خوبی برخوردار است؛ یعنی در کمترین مرحله نگرانی قرار دارد؛ اما در ایران و حوزه خاورمیانه در شرایط خطر انقراض است؛ چون جمعیتش بیشتر تحت‌تأثیر عوامل مختلف تهدید قرار گرفته. جمعیت خرس قهوه‌ای در رشته‌کوه‌های البرز و زاگرس گسترده است و درواقع در ۲۲ استان کشور، این گونه وجود دارد. خرس سیاه، گونه دیگر خرس در ایران است که در سیستان‌و‌بلوچستان، جنوب کرمان و حاشیه شرقی و شمال‌شرقی هرمزگان وجود دارد. وضعیت این گونه خرس، اسفبار است و به‌شدت درخطر انقراض قرار دارد. درواقع، می‌توان گفت که وضعیت آن بحرانی‌ست و خیلی‌ها احتمال می‌دهند که کمتر از ۱۰۰قلاده خرس سیاه در ایران وجود داشته باشد. تخریب زیستگاه، مهم‌ترین تهدید حیات برای خرس‌هاست؛ مثلاً در حوزه زاگرس، تمام جنگل‌های بلوط درحال‌ازبین‌رفتن‌اند یا در حوزه البرز، دخالت‌های انسانی نظیرِ جاده‌سازی، ویلاسازی و جنگل‌تراشی زیستگاه‌های این حیوانات را نابود کرده است. تعارض و تقابل با انسان را می‌توان دومین عامل تهدید خرس‌ها عنوان کرد. این حیوان به‌علت بزرگ‌جثه‌بودن، نیازهای غذایی و زیستگاهی زیادی دارد و همین‌مسئله باعث شده که تعارضش با انسان زیاد شود؛ بسیاری‌ازمواقع، جنگل‌تراشی و ویلاسازی باعث نفوذ انسان به زیستگاه این حیوانات می‌شود و خرس هم برای یافتن غذا به‌ناچار وارد آبادی‌ها شده و مثلاً دام‌های کوچک را می‌خورد؛ از زباله تغذیه کرده یا زمین‌های کشاورزی و باغات میوه را تخریب می‌کند که همین‌مسئله، موجب واکنش انسان‌ها و کشته‌شدن حیوان می‌شود. خرس‌ها هر دو تا سه‌سال‌یک‌بار زادآوری می‌کنند. ازآنجاکه معمولاً یکی،دوسال توله‌هایشان با آن‌ها می‌مانند تا بزرگ و مستقل شوند، بعدازآن تا جفت‌گیری کند و توله به‌دنیا بیاید، معمولاً فرآیندی حدوداً سه‌ساله طی می‌شود. خرس‌ها معمولاً در هر زایمان، بین یک تا سه توله به‌دنیا می‌آورند؛ البته هرچقدر سن مادر بیشتر باشد، تعداد توله‌ها در زمان تولد و نیز ازلحاظ زنده‌ماندن بعد از تولد، بیشتر می‌شود؛ چون مادر باتجربه‌تر شده و بهتر می‌تواند از توله‌ها مواظبت کند. اولین بارداری خرس‌های ماده در سه تا چهارسالگی رخ می‌دهد که معمولاً یک توله به‌دنیا می‌آورند؛ اما وقتی سن آن‌ها از هشت‌سال به بالاتر می‌رود، تعداد توله‌ها بیشتر می‌شود؛ چون هم جثه حیوان بزرگ‌تر می‌شود و هم باتجربه‌تر شده‌اند. دراین‌حالت، نرها نیز به‌راحتی نمی‌توانند به آن‌ها حمله کنند؛ زیرا ماده‌ها باهوش‌تر شده‌اند. خرس‌ها معمولاً ۱۲ تا ۱۵سال در طبیعت عمر می‌کنند. البته خیلی‌از‌آن‌ها خودشان را از بین می‌برند؛ مثلاً تصور کنید جمعیت کم است و خرس‌های نر نمی‌توانند سه‌سال صبر کنند تا جنس ماده دوباره آماده جفت‌گیری شود. تازمانی‌که ماده، توله دارد، برای جفت‌گیری آماده نیست؛ ازاین‌رو، خرس‌های نر توله‌ها را می‌کشند تا مادر زودتر آماده جفت‌گیری شود که به‌اصطلاح به آن «توله‌کُشی» می‌گویند که خود تهدیدی برای جمعیت آن‌ها محسوب می‌شود. باتمام‌این‌ها می‌توان گفت که این موجودات دوست‌داشتنی و زیبا به‌دلایل مختلف برای زندگی در عذاب هستند و انسان‌ها باید با آن‌ها مهربان‌تر باشند تا در آینده فقط نامی از این گونه‌های ارزشمند باقی نماند.