فرزندان ما و گوشی‌های هوشمند

جامعه مدرن امتیازات بسیار زیادی را با خود به زندگی بشر آورده است؛ اما موضوع به اینجا ختم نمی‌شود؛ چرا‌که مثل هر پدیده دیگری، مانند سکه دورو دارد. یک روی آن مزایا، امتیازات است و روی دیگر آن می‌تواند مضرات، آسیب‌ها و خطراتی باشد که به‌همراه دارد؛ به‌طور‌مثال تأمین مواد غذایی در فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها به‌درستی هرچه‌تمام‌تر درجوامع مدرن انجام می‌شود و شما هر ماده غذایی را که بخواهید از یک سوپرمارکت مثل هایپر‌استار می‌توانید تهیه کنید و نیازی به طی‌کردن مسافت زیادی ندارید؛ اما همین موضوع باعث شده که کمترین فعالیت فیزیکی را برای تهیه مواد غذایی داشته باشیم؛ درنتیجه وزن بیشتر مردم در سراسر جهان بالا رفته است. به‌گزارش «بی‌بی‌سی» در تاریخ 30 خرداد‌ماه 1391، نتیجه کار پژوهشگران نشان می‌دهد که وزن مردم آمریکای شمالی از بقیه مردم جهان بالاتر رفته است. یکی دیگر از پدیده‌های جامعه مدرن که به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مردم سراسر جهان تبدیل شده است، گوشی‌های موبایل هستند. احتمالاً این‌روزها نمی‌توان زندگی بدون موبایل را برای یک بزرگسال به تصویر کشید. هرچند تا 20‌سال‌پیش این‌قدر نیاز به گوشی موبایل در زندگی ما احساس نمی‌شد؛ اما بعد از سال 2000 میلادی، گوشی موبایل به‌سرعت بی‌نظیری بخشی از ملزومات زندگی ما بزرگسالان شده است. اما آیا فرزندان ما به‌ویژه پیش از 15سالگی هم به موبایل نیاز دارند؟ آیا بچه‌های کوچک هم باید دسترسی به گوشی موبایل داشته باشند؟ آیا تأثیری بر افزایش هوش آنها خواهد داشت؟ آیا بدون گوشی هم آنها می‌توانند به‌خوبی بزرگ شوند؟ و پرسش‌های بسیاری در‌این‌مورد می‌توان مطرح کرد. این‌روزها ویروس کرونا ناخواسته گوشی موبایل را به بخشی از زندگی فرزندان ما تبدیل کرده است. بدون درنظر‌گرفتن شرایط جدید کرونایی، اگر فرزندان ما به گوشی موبایل‌، نوعی وابستگی پیدا کنند مقصر اصلی: 1. والدین هستند نه بچه‌ها 2. جامعه مدرن مقصر است نه بچه‌ها 3. تولید‌کنندها مقصر هستند نه بچه‌ها. ابتدا به این پرسش می‌پردازیم که چرا بچه‌ها به موبایل وابسته می‌شوند؟ سپس اینکه چه آسیب‌ها و مضراتی برای بچه‌ها به‌همراه دارد و در آخر پیشنهاداتی برای برخورد درست با این چالش بین والدین، فرزندان و گوشی موبایل ارائه خواهیم داد.
چرایی وابستگی فرزندان به گوشی موبایل
1. مشاهده الگوی رفتاری. اینکه والدین یا خواهر و برداران بزرگ‌تر و حتی دیگران زمان بسیار زیادی را با گوشی موبایل صرف می‌کنند، برای بچه‌ها کنجاوی بیشتری به‌وجود می‌آورد و آنها هم می‌خواهند مانند بزرگسالان رفتار کنند. همان‌طور که می‌دانیم بچه‌ها ، بیشتر از طریق چشم مطالب را می‌آموزند تا از طریق گوش. وقتی دائم این موضوع را می‌بینند؛ طبیعتاً برایشان این پرسش به‌وجود می‌آید که چرا من گوشی موبایل نداشته باشم؟ 2. سرگرم‌کردن فرزندان به‌خاطر داشتن وقت بیشتری برای رسیدن به کارهای شخصی خود و خانه. والدین از طریق در اختیار قراردادن گوشی موبایل‌، عملاً بچه‌ها را سرگرم می‌کنند که خودشان بتوانند به کارهای خانه  بپردازند. 3. بازی با موبایل باعث تولید هورمون دوپامین شده و این برای رشد بچه‌ها مفید نیست و تولید این هورمون‌، نشاطی به فرزندان ما می‌دهد که آنها را به‌طور جدی وادار می‌کند تا همه کاری را بکنند برای اینکه به گوشی موبایل دسترسی پیدا کنند. 4. تشویق‌کردن و خوشحال‌شدن از اینکه فرزند ما توانایی کمی بازی با گوشی را پیدا کرده است. آدمی برای همه کارهایش به‌دنبال پاداش است و هرچه‌ بیشتر این پاداش را بگیرد، در آن کار بیشتر غرق می‌شود. زمانی که شما فرزند سه یا چهارساله خود را که اتفاقی توانسته گوشی شما را بردارد و مثلاً شماره شما را بگیرد، تشویق می‌کنید و ‌آن را با آب‌وتاب برای دیگران تعریف می‌کنید، حتماً او تشویق شده، ترغیب شده و حتماً کوشش می‌کند که دوباره به گوشی شما یا دیگران دسترسی پیدا کند. 5. خستگی و بی‌حوصلگی والدین. در بسیاری از موارد والدین چون از کار روزانه خسته و از شرایط موجود زندگی  و رابطه با اطرافیان ناراضی هستند، کوشش می‌کنند که بچه‌هایشان را از طریق دادن گوشی موبایل سرگرم کنند تا خودشان کمی استراحت کنند؛ سرحال شوند و این باعث می‌شود که بچه‌ها را عملاً به‌طرف وابسته‌شدن به گوشی موبایل سوق دهیم. 6. گران‌بودن تفریحات. باتوجه‌به شرایط کمی غیر‌عادی هزینه‌های زندگی، تفریح خارج از خانه، رفتن به کلاس‌های متفرقه، یادگیری ورزش‌های مختلف و ... که هزینه‌های زیادی را بر دوش والدین می‌گذارد، این موضوع باعث می‌شود که آنها ارزان‌ترین و سریع‌ترین راه را برای سرگرم‌کردن فرزندشان انتخاب کنند و این یعنی دادن گوشی به آنها. 7. نداشتن دوست و بچه‌محل. زندگی مدرن همان‌طور که گفتیم امتیازات زیادی دارد؛ در‌عین‌حال آسیب‌هایی هم با خود به ارمغان می‌آورد. مثلاً تک‌فرزندی، جابه‌جایی مسکن، کارکردن هردو والد یا کاردوشیفتی یکی از والدین که باعث می‌شود تک‌فرزند تنها بماند. این را هم باید درنظر داشت که ما همچون گذشته‌ها با همسایه‌هایمان نیز رفت‌و‌آمد نداریم یا اصلاً آنها را نمی‌شناسیم؛ چون سرسال عوض می‌شوند و درنتیجه فرزند ما بیشتر وقت خود را در خانه با ما می‌گذراند یا نهایتاً با یکی،دوتا بچه دوست است. این نبود بچه‌های زیاد در خانه یا در همسایگی، باعث می‌شود که درخانه به‌دنبال سرگرمی برود و چه سرگرمی بهتر از موبایل؟ 8. لج‌بازی. اگر ما به‌عنوان والد نتوانیم با فرزندان‌مان با روش درستی درباره مسائل گفت‌وگو کنیم و با همکاری و همیاری آنها تصمیمات را اتخاذ کنیم، آنها حتماً با ما از در مخالفت بیرون خواهند آمد و برای اینکه تصمیم خودشان را به ما تحمیل کنند، با ما لج‌بازی می‌کنند. مثلاً شما می‌گویید: «نباید با گوشی بازی کنی» ولی او به شما می‌گوید که‌: «نخیر! من باید با گوشی بازی کنم و حتماً هم این‌کار را می‌کنم و شما هیچ‌کاری نمی‌توانی بکنی». (‌البته گاهی این جملات را بلند هم نمی‌گوید که شما بشنوید). 9. اختلال وابستگی. اگر فرزند شما به‌هردلیلی نشانه‌هایی از اختلال وابستگی را نشان بدهد، باید بدانید که احتمال اینکه به گوشی وابسته شود هم بسیار زیاد است. آن زمان مشکل شما با گفت‌وگو حل نمی‌شود؛ بلکه شما نیاز به کمک یک روانشناس کاردان دارید.

چه خطراتی در کمین است؟
اما چه آسیب‌هایی ممکن است در این راه به او برسد؟ موارد زیر به‌طور‌کوتاه انواع خطراتی‌ست که در استفاده از گوشی موبایل برای فرزند شما ممکن است به‌وجود بیاید:
1. اضافه وزن. به‌خاطر عدم تحرک و نشستن بیش‌از‌اندازه 2. رسیدن به دنیای بزرگسالی. همین که گوشی را به فرزندتان می‌دهید، باید بدانید که دنیای نامحدود و بدی را برای سن او در مقابلش قرار خواهید داد. به صفحاتی خواهد رفت که به انحراف افکار‌، احساسات و عواطف او کمک بسیار زیادی خواهند کرد و چنان آسیبی به فرزند شما خواهند زد که چندین روانشناس خوب هم شاید نتوانند کمکی به شما و فرزندتان بکنند. 3. توانایی نوشتن در بچه‌ها بسیار ضعیف می‌شود؛ چون همه‌چیز آماده در نت و گوشی وجود دارد، فرزد ما تمایلی برای نوشتن نخواهد داشت و این نه‌تنها دست‌خط او را به‌شدت خراب می‌کند بلکه تمایل او را هم برای نوشتن بسیار ضعیف می‌کند. 4. بی‌توجهی به مسائلی که اطرافش می‌گذرد. زندگی خانوادگی، یک رفتار اجتماعی‌ست و بچه‌ها مناسب سن خود باید بتوانند مسئولیت‌هایی را بپذیرند. هیجان سرگرم‌شدن با گوشی به‌قدری برای بچه‌ها زیاد است که توانایی والدین را برای آموزش مسئولیت‌پذیری به بچه‌ها را کم می‌کند و درنتیجه فرزند ما که از دوران پیش‌از‌مدرسه با گوشی سرگرم می‌شده، حال که نوجوان و جوان شده است، هیچ مسئولیتی را درست نه متوجه می‌شود و نه انجام می‌دهد. 5. پرخاشگری و عدم مدیریت هیجانات. زمانی که فرزند ما کاملاً متمرکز بر سرگرم‌شدن و لذت‌بردن از مطالبی‌ست که درگوشی می‌بیند، اگر شما از او خواسته ای داشته باشید، به‌تدریج با پرخاشگری روبه‌رو می‌شوید و این شاید شما را متعجب کند؛ اما او حاضر نیست که لذتش را کنار بگذارد و به خواسته شما تن بدهد؛ حتی اگر خواسته شما آمدن او به سر میز شام باشد. آن‌زمان‌است که شما شگفت‌زده می‌شود که چرا او چنین برخورد تندی با شما کرده است. ولی شما نمی‌دانید که این خود شما هستید که او را برای چنین برخوردی آماده کردید. 6. انحراف در ستون فقرات. به‌خاطر عدم تحرک و نشستن طولانی در یک حالت 7. ضعف چشم‌. نور زیاد گوشی موبایل و خیره‌شدن به گوشی می‌تواند باعث کاهش بینایی فرزند ما شود. 8. ناتوانی در عقب‌انداختن لذت. چون گوشی و رسیدن به آن چیزی که فرزند ما می‌خواهد به‌سرعت انجام می‌شود، توانایی او را در منتظر‌ماندن‌، چشم‌انتظار کار یا موفقیتی ماندن بسیار ضعیف می کند و او در هرکاری که می‌خواهد، باید  به‌سرعت به‌نتیجه برسد؛ درصورتی‌که فرزند ما باید بتواند رسیدن به لذت را عقب بیاندازد و گرنه موفقیت او در کار و تحصیل حتماً با موانعی جدی روبه‌رو می‌شود. 9. ناتوانی در یادگیری و تعامل و همکاری اجتماعی. فرزندی که دائم سرش درگوشی باشد و با دوستان و هم‌سن‌و‌سالانش بازی نکند، هرگز همکاری و همیاری را نخواهد آموخت و دربزرگسالی انسانی بدبین، افسرده و منزوی می‌شود.

چگونگی برخورد با این چالش
پیش از هرچیزی بایستی با فرزندتان درمورد گوشی، نقش آن‌، اهمیت آن در زندگی امروزه ما و خطرات و آسیب‌های آن، خیلی کوتاه گفت‌وگو کنید و اگر بتوانید درپایان با او به توافق‌های زیر برسید، بسیار مفید خواهد بود:
1. نداشتن گوشی اختصاصی. بچه‌های زیر 15‌سال نیازی به داشتن گوشی اختصاصی ندارند. 2. وقت‌گذراندن با او. کوشش کنید با او رفتار دوستانه داشته باشید؛ یعنی مثل یک دوست هم‌سن‌وسال با او بازی کنید و وقت بگذارنید که نیازی به گوشی پیدا نکند. 3. یافتن دوست برایش‌. در بین بچه‌های مدرسه یا مهد یا در همسایگی، بچه یا بچه‌هایی را بیابید؛ با والدین آنها گفت‌وگو کنید و تاجایی‌‌که می‌توانید آنها را در کنار هم قرار دهید تا با هم بازی کنند و به طرف گوشی نروند. 4. درگیر کردنش با کلاس‌های هنری و ورزشی. شاید برایتان هزینه زیادی داشته باشد، ولی اگر این‌کار را نکنید، بعداً باید برای دکتر و دارو هزینه بیشتری بدهید. 5. داشتن بیش از یک فرزند. فرزند تک، همیشه با مشکلات جدی‌تری در مقایسه با فرزندانی که خواهر و برادر دارند، روبه‌رو می‌شود. داشتن فرزند دیگر، آنها را باهم سرگرم کرده و نیاز چندانی برای دسترسی به گوشی پیدا نمی‌کنند. 5. رفت‌و‌آمد زیاد با اطرافیانی که فرزندان هم‌سن‌و‌سال فرزند شما دارند‌. با دوستان و آشنایان خود بیشتر رفت‌و‌آمد کنید که هم دورو‌برتان شلوغ باشد و هم فرزندتان سرگرم میهمانی و هیجانات اطراف آن و بازی با بچه‌های دیگر بشود تا کمتر به‌دنبال گوشی برود. 6. زمان استفاده را با توافق خودش محدود کنید. اگر به‌هرشکلی مجبور شدید که به او گوشی بدهید، حتی گوشی خودتان را، حتماً از پیش درباره زمان و مقدار استفاده از آن به‌توافق برسید. 7. کوشش کنید که در میهانی‌‌رفتن‌ها یا زمانی که میهمان به خانه‌تان می‌آید، از پیش با آنها به توافق برسید که کسی در میهمانی از گوشی‌اش استفاده نکند تا بچه‌ها بیشتر به بازی بپردازند، نه اینکه گوشی به آنها بدهید که شما بزرگسالان بتوانید با هم گفت‌وگو کنید.
و درپایان؛ بهترین والد چه کسی‌ست‌؟ پاسخ، آن کسی که بتواند تا 15‌سالگی به فرزندش گوشی موبایل ندهد.