دندان‌قروچه؛ علل و راه‌های درمان آن
دکتر علی‌اصغر شاملو؛ روانشناس
بیشتر مردم هر از چند گاه دندان‌های خود را روی هم فشار داده و آنها را روی هم می‌سابند. زمانی که این کار به عادت تبدیل شود و استرس و اضطراب آن را تحریک کند، به آن «دندان‌قروچه» یا «بروکسیم» (bruxism) گفته می‌شود. این مشکل گاهی منجر به آسیب دائمی به دندان‌ها شده و باعث بروز مشکلات دیگر هم‌چون گوش درد، فک درد و سردرد می‌شود. به‌صورت معمول فرد در شب هنگام و زمانی که خوابیده است این مشکل را دارد و بنابراین از آن به‌عنوان دندان‌قروچه خواب یاد می‌شود. بروکسیم حتی اگر در حال بیداری رخ دهد، اغلب ناخودآگاه است و به آن دندان‌قروچه بیداری گفته می‌شود. گاهی فرد بدون داشتن هیچ‌گونه مشکلی و یا داشتن بیماری خاصی به دندان‌قروچه مبتلا می‌شود، در این حالت به آن دندان‌قروچه اولیه گفته می‌شود. دندان‌قروچه ثانویه در نتیجه بیماری‌ها و داروها رخ می‌دهد. پس همان‌طور که گفته شد، سائیدن دندان‌ها یا فشاردادن دندان‌ها بر روی هم در هنگام خواب دندان‌قروچه است؛ البته این امکان هست که فرد دربیداری هم چنین کاری را انجام دهد. دندان‌قروچه در خواب معمولاً یک عمل ناهشیار است. دندان‌قروچه موردی عادی نیست؛ ولی دربسیاری از کودکان دیده می‌شود. بسیاری از افرادی که به‌خاطر دلائل دیگری به نزد دندانپزشک می‌روند، نمی‌دانند که دندان‌قروچه دارند، این دنداپزشک است که به آنها شاید برای اولین‌بار گوش‌زد می‌کند که آنها دندان‌قروچه می‌کنند؛ چرا‌که از فرم دندان‌ها و لثه می‌توان به دندان‌قروچه کردن فرد پی برد.
نشانگان دندان‌قروچه چیست؟
1. داشتن دندان‌درد با اینکه به ظاهر دندان‌های سالمی دارید
2. داشتن درد یا تورم در لثه‌ها
3. کرم‌خوردگی سریع دندان‌ها
4. به‌وجود آمدن اختلال در خواب
5. شنیدن صدای خفیف ترکیدن
6. اعتراض همسر به اینکه دندان‌قروچه می‌کنید و مزاحم خواب او می‌شوید
7. درمورد بچه‌ها این والدین هستند که متوجه می‌شوند فرزندانشان دندان‌قروچه می‌کنند
دلائل متفاوتی برای دندان‌قروچه کودکان یا بزرگسالان وجود دارد. همه ما آدمها درطول زندگی از دوران تولد تا مرگ با پنج موضوع درگیر هستیم که برخی از آنها در دورانی از زندگی ما مثل دوران کودکی یا در دوران پیری تا اندازه زیادی کمرنگ باشند یا بی‌اهمیت بشوند، این پنج مورد به‌ترتیب خوردن، دفع آن، خوابیدن، فکر‌کردن و تمایلات جنسی‌ست؛ اما خوابیدن به‌عنوان موضوعی که بخش‌هایی از آن هنوز برای انسان پنهان مانده است، برای رشد و سلامت کودکان بسیار حائز‌اهمیت است و بایستی درشب، خواب آنها عمیق و طول زمان آن به‌اندازه‌کافی باشد. چرا کودکان یا بزرگسالان شب در مدتی که خواب هستند دندان‌قروچه می‌کنند؟
همان‌طور که گفته شد دلائل متفاوتی وجود دارد که چرا ما درخواب دندان‌قروچه می‌کنیم؛ ازجمله اینکه درمان دندان‌قروچه به مانند بیشتر مشکلات راه‌حل‌های متقاوتی دارد که می‌توان از آنها برای رفع مشکل به‌وجود‌آمده استفاده کرد. در ادامه شما هم‌زمان با چرایی دندان‌قروچه با راه‌حل آن هم آشنا می‌شوید. ریشه و دلیل اصلی دندان‌قروچه به‌روشنی مشخص نیست؛ ولی دلائل متفاوتی را می‌توان برای چرایی دندان‌قروچه برشمرد که در کسانی که دچاردندان‌قروچه شده‌اند دیده می‌شود. آکادمی پزشکی دهان در آمریکا دلائل چندی را برای دندان‌قروچه اعلام کرده است که در زیر می‌توانید آنها را بخوانید. به‌عبارت دیگر اگر چرایی دندان‌قروچه را برطرف کنید، حتماً دندان‌قروچه شما یا فرزندتان از بین خواهد رفت.
- درافرادی که سیگار زیاد می‌کشند دندان‌قروچه بیشتر دیده می‌شود؛ یعنی سیگار را کنار بگذارید؛ یا کسانی که آدامس زیاد می‌جوند، نباید آدامس بجوند. مصرف نوشیدنی‌هایی که حاوی کافئین و کدئین هست نیز عاملی برای دندان‌قروچه است؛ پس سعی کنید کمتر چای و کافه بنوشید.
- تهیه کردن پروتز یا گارد محافظ دندان به کمک یک دندانپزشک که باعث می‌شود آسیبی که دندان‌قروچه می‌تواند به دندان‌های فرد بزند، کم شود.
- استرس در روز می‌تواند باعث دندان‌قروچه در شب شود. پس بایستی اول استرس (استرس را با اضطراب اشتباه نگیرید) را بشناسیم؛ سپس برای ازبین‌‌بردن استرس در زندگی فرزندان کوشش کنیم. عامل استرس درخارج از بدن وجود دارد و با کمی دقت می‌توان استرس را از بین برد.
- اضطراب در زندگی ما یا فرزندمان می‌تواند باعث شود که شب‌ها دچاردندان‌قروچه شویم؛ اما علت چرایی اضطراب داشتن و مضطرب‌بودن در بدن ما و فرزندمان وجود دارد. افکار و باورهای فرزند ما می‌تواند او را چنان مضطرب کند که درشب، خواب او ازطریق دندان‌قروچه با اختلال روبه‌رو شود. علت اضطراب او را درعامل ارثی‌بودن و افکار و باورهای نادرستی که از ما به‌عنوان والد گرفته است. بهتر است علت را با دقت جستجو کنید.
- مصرف داروهای ضد‌افسردگی یا آمفتامین‌ها می‌توانند باعث دندان‌قروچه شوند. پس سعی کنید افسردگی خود را درمان کنید که نیازی به دارو نباشد تا ازدندان‌قروچه هم راحت شوید.
- گروهی از بیمارهایی که با اختلال در سیستم عصبی به‌وجود می‌آیند، می‌توانند باعث دندان‌قروچه شوند؛ مثل پارکینسون.
- ازپزشک کودکان کمک بگیرید. شاید فرزند شما دارای روده‌های انگلی باشد که در‌آن‌صورت نیاز به دارو دارد.
- فعالیت فیزیکی فرزندتان را به حداکثر برسانید. اجازه ندهید ساعت‌های زیادی بی‌حرکت بنشیند.
- کسانی که حالت‌های پرخاشگری و بیش‌فعالی دارند (معنایش بیش‌فعال‌بودن نیست) به‌خاطر انرژی زیادی که دارند، احتمال دندان‌قروچه درشب برای ان‌ها زیاد است؛پس باید برای درمان حالت‌های عصبانی‌بودن و فعالیت بیش‌از‌اندازه خود کمک بگیرند.
- واکنش به درد گوش می‌تواند باعث دندان‌قروچه شود.
- گاهی واکنشی طبیعی به دندان‌در‌آوردن یا افتادن دندان‌های شیری در کودکان است.
- خورخور‌کردن می‌تواند از دلائل دیگری باشد که برای دندان‌قروچه کردن بچه‌ها درنظر می‌گیرند.
- در مواردی شاید لازم باشد که پزشک، داروی کوتاه‌مدتی را برای مقابله با دندان‌قروچه پیشنهاد کند.