چرا فرزند من، بد‌غذاست؟
دکتر علی‌اصغر شاملو؛ روانشناس
بیشتر بچه‌ها در دوره‌ای از سنین کودکی خود بسیاری از غذاها را نمی‌خورند یا به‌سختی تمایل به خوردن آنها نشان می‌دهند؛ با‌وجودی‌که این موضوع رفتاری شایع است؛ ضمن اینکه خطری هم برای فرزندان ما ندارد؛ ولی بیشتر والدین در این مورد بسیار نگران سلامت فرزندانشان می‌شوند. وظیفه ما به‌عنوان والد، تشخیص این موضوع است که چرا فرزند ما این یا آن غذا را نمی‌خورد. پیش از اینکه با فرزندمان برخورد بد و نامناسبی داشته باشیم، باید نکات زیر را بررسی کنیم که آیا: فرزند ما فقط از رنگ، شکل، بو یا مزه آن غذا خوشش نمی‌آید؟، آیا زمان و روش سرو غذایی که آماده کرده‌ایم، برای او خوش‌آیند است؟، بسیاری از مسائل دیگر را بایستی مورد‌بررسی قرار دهیم؛ چرا‌که ممکن است موضوع، بسیار جدی‌تر از این باشد که ما تا‌به‌حال فکر می‌کردیم. ممکن است فرزند ما به‌خاطر اینکه غذا نرم یا خشک است از خوردن آن احساس خوبی به او دست نمی‌دهد؛ درنتیجه کوشش می‌کند که آنها را نخورد. حتی بسیاری از والدین نمی‌دانند که فرزندانشان دچار مشکل جویدن یا بلعیدن یا شاید دچار مشکلات هضم غذا هستند؛ ولی به‌نادرستی آنها را تحت‌فشار قرار می‌دهند که حتماً باید این یا آن غذا را بخورند؛ حتی با پرخاشگری یا التماس به او می‌گوئیم که «غذای به این خوشمزگی! پس چرا نمی‌خوری؟ اگر نخوری مریض می‌شوی. ببین چقدر لاغر و ضعیف شده‌ای، بیا بخور»! اگر فرزند شما موقع غذاخوردن حالت تهوع به او دست می‌دهد یا ممکن است حتی هربار موقع غذاخوردن دچار سرفه شود، بایستی با پزشک کودکان مشاوره کنید؛ چرا‌که ممکن است در سیستم حرکتی دهان و گلو مشکلی داشته باشد. اگر این‌کار را نکنید و این رفتار او را روی «لج‌بازی» یا «لوس‌بازی» او بگذارید، شاید دچار اشتباه بسیار جدی درمورد فرزندتان شوید؛ چرا‌که اگر سیستم مکانیکی بلعیدن و جویدن او مشکل داشته باشد، با «توپ و تشر» و «التماس» شما به‌عنوان والد، درست نخواهد شد و حتماً نیاز به دخالت پزشک کودکان دارد. فرزند شما ممکن است مشکل هضم و گوارش داشته باشد که این موضوع را ازطریق رفلکس معده نشان می‌دهد. هر برخورد نادرست، تند و پرخاشگرایانه شما می‌تواند مشکل فرزندتان یعنی مشکل خود شما را بیشتر کند؛ پس حتماً هرزمان با مشکل بد‌غذایی فرزندتان روبه‌رو شدید، حتماً به‌دنبال پیدا‌کردن ریشه آن باشید و آن را روی رفتار عمدی فرزندتان نسب به خودتان نگذارید. موارد بسیاری را می‌توانید در زندگی خود و فرزندتان ببیند که منجر به رفتاری می‌شود که به آنها کم‌اشتهایی می‌گوییم؛ یعنی فرزند شما به‌دلایلی که خارج از بدن اوست، دچار بد‌غذائی شده است؛ به‌دنبال آنها باشید. برای نمونه اگر فرزند دیگری به‌دنیا آورده‌اید، اگر در‌رابطه‌با همسرتان با اختلاف جدی روبه‌رو شده‌اید، اگر فرزندتان عزیزی را از دست داده است (برای فرزند شما گم‌شدن یک اسباب‌بازی می‌تواند به‌مثابه از‌دست‌دادن فرد عزیزی برای ما بزرگسالان باشد). ممکن است یکی از والدین به هر دلیلی غیبت‌های طولانی داشته باشد، ممکن است طلاق در خانواده اتفاق افتاده باشد یا ممکن است که محل خانه خود را عوض کرده باشید و آن شاید به‌معنای از‌دست‌دادن یکی،دوتا همبازی برای فرزند شما باشد. همه اینها به‌عنوان عواملی که خارج از بدن فرزند شما‌ست، می‌تواند بی‌اشتهایی را به‌دنبال داشته باشد که این بی‌اشتهایی باعث بد‌غذایی او شده است.
چه زمانی باید نگران بد‌غذایی فرزندمان باشیم؟
اگر مرتب و منظم فرزندمان را نزد پزشک کودکان ببریم، با سرعت و راحتی باور‌نکردنی متوجه این موضوع می‌شویم که در مسیر رشد فرزند ما مشکلی به‌وجود آمده است. مهم‌ترین فاکتورها برای سلامت جسمانی فرزند ما، قد و وزن اوست. اگر قد و وزن او به‌عنوان یک عامل جدی به‌اندازه‌کافی رشد کرده است، جای نگرانی زیادی نباید داشته باشید. سپس به کمک پزشک می‌توانیم به مسائل دیگری که نشان از سلامتی یا عدم سلامتی او دارد، بپردازیم.
1. اگر فرزندمان دارای ناخن‌های شکننده است
2. اگر فرزندمان بی‌دلیل دچار تهوع می‌شود
3. اگر فرزندمان بی‌دلیل دچار نگرانی و اضطراب می‌شود
4. اگر آزمایشان ادرار و خون او نشان از مشکلی در بدنش بدهد
5. اگر او ضعف دارد و توانایی حرکتی زیادی ندارد؛ با‌وجودی‌که قد و وزن اوبخوبی پیش می‌رود
6. درمورد هوش او باید با پزشک حتماً صحبت کنید؛ چرا‌که بد‌غذایی در دراز‌مدت و بی‌توجهی به آن، می‌تواند روی سیستم هوشی و عقلی فرزندتان تأثیر منفی بگذارد.
چه‌کار کنیم که فرزندان‌مان بی‌اشتها نشوند؟
1. حتماً غذایی را درست کنید که او می‌خواهد
2. شکل و فرم غذا را با دلخواه او درست کنید
3. برسر موضوعاتی که او دوست دارد سر میز غذا با او حرف بزنید
4. او را به‌خاطر زمان کمی که دارید، مجبور نکنید تند‌تند غذا بخورد. شما باید زمان غذاخوردن را به‌گونه‌ای تنظیم کنید که در آرامش غذا بخورد و مهم نباشد که چقدر غذاخوردن او طول می‌کشد.
5. به روش‌هایی که می‌دانید او را ترغیب و تشویق کنید که در خرید مواد غذایی و پختن غذا با شما شریک شود. این کار به او کمک می‌کند که در جریان پخت غذا قرار بگیرد و حالت «چندش» موقع خوردن و بلعیدن و هضم آن به او دست ندهد.
6. نگران این نباشید که فرزندتان غذای تکراری می‌خورد؛ بسیاری از بچه‌ها سوسیس، تخم‌مرغ و ماکارونی را بر بقیه غذاها ترجیح می‌دهند. با کمی شکیبایی و تشویق می‌توانید به‌تدریج سبزیجات و گوشت هم به آنها اضافه کنید.
7. کوشش کنید تا موقع غذا گرسنه باشد وگرنه غذا نخواهد خورد. اگر به او بیسکویت، شیرینی، کیک، بستنی یا میوه‌های قندی بدهید، نباید تعجب کنید که او چرا غذای خوشمزه شما را نمی‌خورد.
8. اگر فرزندتان فیلم یا بازی ویژه‌ای را دوست دارد و الان زمان نگاه‌کردن یا بازی‌کردن او رسیده است، نباید کوشش کنید به او غذا بدهید؛ چرا‌که او اولاً آن غذا را نمی‌خورد و دوم اینکه اگر هم غذا را بخورد، هیچ لذتی به او نخواهد داد. پس تنظیم زمان غذاخوردن بستگی به شما دارد، نه فرزند شما.
در پایان بایستی گفت که نخوردن غذا یا بد‌غذایی یا بی‌اشتهایی، مواردی بسیار شایع در بین فرزندان ما هستند. ما به‌عنوان والدین نباید از این موضوع نگران، مضطرب، خشمگین و سپس عصبانی شویم. هر فرزند ما با فرزند دیگری یا با خودمان متفاوت است و عوامل متعدد و بسیاری هستند که روی این سه مورد 1. غذا‌نخوردن 2. بد غذاخوردن 3. بی‌اشتهایی کودک ما تأثیر می‌گذارد.
با کمی دقت، بردباری و آگاهی به‌راحتی می‌توان پاسخ درستی برای پرسش‌های بالا پیدا کرد؛ حتی درصورتی‌که نتوانیم این کار انجام دهیم، نباید نگران باشیم؛ یک روانشناس یا پزشک کودکان به‌راحتی می‌تواند ما را در این مورد یاری کند.