تیتر خبرهای این صفحه

به‌مناسبت روز جهانی پست

چاپارخانه عشق

مصطفی رفعت

نخستین اداره غیررسمی پست عمومی در قرن 12 میلادی پس از تأسیس دانشگاه «بلونیا» در ایتالیا به‌وجود آمد. نیم‌قرن‌بعد، دانشگاه پاریس با اقدام مشابه این‌عمل را برای رساندن نامه‌های دانشجویان خود تکرار کرد و توسط شاه فرانسه «پست دانشگاه» به‌رسمیت شناخته شد. در سال 1636 «لویی دوازدهم»، اداره پست عمومی را در پاریس تأسیس کرد و در سال 1591 در انگلستان «الیزابت اول»، پست را ملی اعلام کرد. با توسعه پست در قرن‌های 18-16 که مبادلات بین دولت‌های مختلف صورت می‌گرفت، نبودِ «تعرفه واحد»، بزرگ‌ترین مشکل بود؛ تااینکه در سال 1840 «رونالد هیل» با پیشنهاد چاپ «اوراق بهادار کوچک» و الصاق آن روی نامه‌ها و مرسولات، مبنای انتشار اولین تمبر دنیا را در انگلستان بنا نهاد. سپس در سال 1874 به‌منظور تبادل سریع‌تر و راحت‌تر مرسولات پستی میان 22 کشور اروپایی و آمریکایی در شهر «برن» (سوئیس)، با توافق هم «اتحادیه پست بین‌الملل» را ایجاد کردند. در سال 1878 «اتحادیه جهانی پست» (UPU) به‌جای اتحادیه قبلی تشکیل شد. هرسال روز 17مهر به‌عنوان «روز جهانی پست» در سراسر جهان جشن گرفته می‌شود و طی آن، بر وظایف خطیر و حساس پست تأکید؛ و مسئولیت‌های جدی آن یادآوری می‌شود. «گزنفون» و «هرودت» ابتکار و تأسیس تشکیلات «چاپار» را به ایرانیان نسبت می‌دهند؛ درواقع، ایران دارای شبکه منظم چاپار و پیک بودند و این‌سازوکار در دوره اشکانیان و ساسانیان نیز اداره می‌شد. البته این تشکیلات، بیشتر در خدمت فرمان‌ها و به‌جهت انجام و اجرای دستورات دولتی بود؛ به‌عبارتی، وظیفه پنهان و ثانی آن‌ها خبرگیری و خبرچینی بود! با فتح ایران توسط اعراب، این تشکیلات به‌نام «دیوان برید» تغییر نام گرفت که وظیفه آن، جاسوسی و خبرچینی بود؛ تااینکه در دوره صفویه و با استقرار حکومت فراگیر مرکزی و بنا‌به‌ضرورت وقت، چاپارخانه‌ها به‌صورت منظم و مرتب انجام‌وظیفه می‌کردند. با روی‌کارآمدن قاجاریه و تحت‌تأثیر‌ فرهنگ غرب، فکر تأسیس ساختاری برای پست جدید، در زمان «فتحعلی‌شاه» مطرح شد؛ اما به‌دلایلی مسکوت گذاشته شد. ایران در سال ۱۲۶۴، هفت خط اصلی و پنج خط فرعی پستی داشت. بعدها «امیرکبیر» خطوط منظم چاپارخانه را راه‌اندازی کرد و طی فرمانی در سال 1267 مقرر شد ماهی دو‌بار (اول و پانزدهم هرماه) چاپارها به هشت منطقه اصلی کشور رفته و مراجعه کنند. در سال 1285 هجری،قمری تمبر پستی در کشور چاپ شد و رواج یافت. در سال 1297 هجری،قمری نیز «وزارت پست» تأسیس شد. پست در ایران تا‌آن‌سال به‌صورت اداره بود و این «ناصرالدین‌شاه» بود که دستور تأسیس «وزارت پست» را صادر کرد. زمانی‌که «اتحادیه جهانی پست» تأسیس شد، ایران از اولین کشورهایی بود که به‌عضویت این اتحادیه درآمد. در سال ۱۲۸۸ اداره‌ تلگراف به پست اضافه شد و وزارت پست و تلگراف تشکیل شد. در اواخر ۱۳۰۸ نیز با خرید سهام شرکت تلفن، «وزارت پست و تلگراف و تلفن» به‌وجود آمد که این، تحولی عظیم در صنعت پست بود. بعد در دوره پهلوی و با تأسیس راه‌های شوسه، وسایل‌نقلیه مختلف (اتومبیل، قطار و ...)، تشکیلات پست نیز توسعه فراوان یافت. «شرکت ملی پست جمهوری اسلامی ایران» در سال ۱۳۶۷ با سرمایه اولیه ۵۰۰‌میلیون‌تومان و با هدف ارائه خدمات پستی، فعالیت خود را شروع کرد. این شرکت بیش از ۱۶‌هزار نیروی انسانی، ۲۹‌هزار نقطه تماس، پنج‌هزار مسیر مبادله پستی داشته است و روزانه نزدیک به سه‌میلیون مرسوله انتقال می‌دهد. در سال ۱۳۹۴، «شرکت پست جمهوری اسلامی ایران» به «شرکت ملی پست» تغییر کرد تا دو اپراتور خصوصی به‌عنوان اپراتورهای پستی کشور امکان فعالیت داشته باشند. امروزه در ایران ۱۵ شرکت پستی خصوصیِ فعال نیز در کنار «شرکت ملی پست» به ارائه بیش از 90 خدمت متنوع می‌پردازند.

ارسال دیدگاه شما

هفته‌نامه در یک نگاه
ویژه نامه
بالای صفحه