چه دستی پشتِ‌پرده واردات شکر است؟
پائین‌افتادن قند خون تولید داخلی!
در ایران باتوجه‌به شرایط اقلیمی و الزام به صرفه‌جویی در مصرف آب، کشت نیشکر به‌دلیل مصرف بالای آب، مقرون‌به‌صرفه نیست؛ به‌طوری‌که نیشکر در هرهکتار ۲۸هزارمترمکعب و چغندر در هرهکتار ۱۲هزارمترمکعب مصرف آب دارد. به‌گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ با وجود پتانسیل منابع آبی و کارخانه بزرگ تولید شکر و امکان دست‌یابی به خودکفایی شکر، برخی دست‌ها هنوز بر واردات تأکید دارند!
محمد شفیع ملک‌زاده گفت: «یکی از مزایای کشت چغندر، تقویت خاک مزرعه است؛ به‌طوری‌که بعد از برداشت این محصول، هر محصول دیگری که در زمین کشت شود، بهره‌وری و عملکرد آن محصول افزایش خواهد یافت». رئیس نظام صنفی کشاورزی کشور افزود: «از دیگر مزایای کشت چغندر این‌است‌که بعد از استحصال، شکر باکیفیت‌تری تولید خواهد شد؛ پس کشت چغندر ارزش اقتصادی بالاتری نسبت به نیشکر دارد». او بابیان‌اینکه درمقایسه‌با کشورهای دیگر بیشترین میزان تولید شکر در کشور ما از فراوری چغندر به‌میزان ۶۰درصد و حدود ۴۰درصد از نیشکر است، گفت: «در کشورهای اروپایی ۳۵درصد تولید شکر از چغندر و ۶۵درصد از نیشکر است و علت آن، بهره‌مندی از آب‌های جاری در این کشورهاست». او بااشاره‌به‌اینکه ظرفیت بالایی در افزایش سطح زیرکشت و تولید چغندر در کشور وجود دارد، افزود: «به‌طوری‌که در سال زراعی ۹۷-۹۶ که با تولید دومیلیون و ۵۰هزارتن شکر، به مرز خودکفایی رسیده‌ایم. دلیلش افزایش سطح زیرکشت چغندر درآن‌سال بود که از یک‌میلیون و ۲۲۰هزارتن شکر استحصال شد و مابقی از نیشکر بود؛ اما باتوجه‌به مشکلات چغندرکاران درباره خرید تضمینی در سال زراعی ۹۸-۹۷ با کاهش ۴۰درصدی کشت این محصول به‌دلیل بی‌رغبتی کشاورزان مواجه شده‌ایم». او گفت: «امسال سطح زیرکشت چغندر پائیزه به ۱۷هزارهکتار رسیده و برای کشت بهاره تا ۸۵هزارهکتار قابل‌پیش‌بینی‌ست که ازاین‌میزان تولید، حدود پنج‌میلیون‌تن چغندر پیش‌بینی می‌شود نسبت به سال گذشته ۲۵هزارهکتار افزایش سطح زیرکشت داشته‌ایم؛ ولی درمقایسه‌با میانگین سال‌های گذشته که حدود ۱۱۰ تا ۱۲۰هزارهکتار سطح زیرکشت چغندر بود، ۲۵هزارهکتار سطح زیرکشت چغندر در کشور کاهش یافته است». او افزود: «امسال از ۷۰ تا ۸۰هزارهکتار سطح زیرکشت نیشکر برداشت ۱۰۸میلیون‌تن نیشکر پیش‌بینی شده است». او افزود: «اگر دولت سیاست مناسبی برای تولید چغندرقند اتخاذ کند و حمایت‌های لازم؛ ازجمله تضمین قیمت مناسب محصول کشاورز و تسهیلات کم‌بهره، بلاعوض و یارانه‌ای دراختیار کشاورز قرار دهد، در تولید شکر خودکفا می‌شویم و نیاز سرانه کشور تأمین خواهد شد».
باتوجه‌به سرانه مصرف دومیلیون ۲۰۰هزارتنی شکر در کشور، نیاز به واردات ۸۰۰ تا ۹۰۰هزارتن است؛ درحالی‌که دومیلیون و ۸۰۰هزارتن برای واردات شکر ثبت‌سفارش شده است. جعفر حسینی گفت: «تولید حدود پنج تا شش‌میلیون‌تن چغندرقند و ۱۰۸میلیون‌تن نیشکر در کشور قابل‌پیش‌بینی‌ست که با استحصال نه تا ۱۰درصدی از نیشکر تولید حدود ۶۵۰هزارتن شکر و با استحصال ۱۲درصدی از چغندرقند ۶۵۰هزارتن شکر قابل‌پیش‌بینی‌ست؛ پس یک‌میلیون و ۳۰۰هزارتن شکر از هر دو محصول در کشور تولید خواهد شد». این کارشناس اقتصادی بااشاره‌به‌اینکه مصرف سالیانه شکر در کشور دومیلیون و ۲۰۰هزارتن بوده، باتوجه‌به میزان تولید در کشور نیاز به واردات ۹۰۰هزارتن است، افزود: «در سال ۹۸، باتوجه‌به کاهش تولید شکر به‌میزان یک‌میلیون‌تن حدود یک‌میلیون و ۳۳۹هزارتن شکر وارد کشور شد که ۴۴۲هزارتن آن به‌وسیله شرکت بازرگانی دولتی و ۸۹۷هزارتن آن ازطریق سیستم مافیایی وارد کشور شده است و باتوجه‌به میزان واردات امسال دومیلیون و ۸۰۰هزارتن برای واردات شکر ثبت‌سفارش شده است». او ادامه داد: «این واردکنندگان کسانی هستند که از واردات منافع بسیارزیادی به‌جیب می‌زنند و به تولید اهمیت نمی‌دهند و از تصمیماتی نظیر اینکه کشت و تولید را در داخل کاهش دهیم و واردات مقرون‌به‌صرفه است، حمایت می‌کنند. در کشور، مافیای واردات وجود دارد که نیاز است نهادهای نظارتی ورود کنند». او تأخیر در اعلام قیمت شکر ازسوی ستاد تنظیم بازار را یکی‌دیگر از مشکلات تولیدکنندگان دانست و گفت: «تعیین دیرهنگام قیمت شکر، باعث به‌تعویق‌افتادن مطالبات چغندرکاران شده؛ به‌طوری‌که کارخانه‌ها از پرداخت وجوهات عقب‌افتاده آن‌ها به‌همین‌دلیل خودداری می‌کنند». او افزود: «۴۲ کارخانه قند و شکر در کشور وجود دارد که شش کارخانه غیرفعال است که ۱۰ کارخانه مربوط فراوری نیشکر است که از ۱۰ کارخانه، دو کارخانه غیرفعال است. استان خراسان، آذربایجان غربی و فارس؛ بیشترین استان‌هایی هستند که کارخانه فراوری شکر از چغندر را دارند و کارخانه‌های فراوری نیشکر در استان خوزستان، فعال هستند که بسیاری از این کارخانه‌ها در سال‌های اخیر نوسازی کردند و مشکلی ازنظر تجهیزات و فراوری نداریم». او ادامه داد: «ضایعات و کاربرد ثانویه نیشکر در صنایع چوب‌سازی و نئوپان‌سازی استفاده می‌شود و چغندرقند در صنایع خوراک دام و الکل‌سازی کاربرد ثانویه دارد».
شکر وارداتی با ارز ۴۲۰۰تومانی وارد کشور می‌شود که باتوجه‌به افت قیمت جهانی شکر، به هرکیلو ۲۲سنت، قیمت هرکیلو شکر برای واردکننده کمتر از ۱۰۰۰تومان تمام می‌شود و با ارز ۱۶هزارتومانی کمتر از کیلویی ۴۰۰۰تومان باید به‌دست مصرف‌کننده برسد؛ اما باتوجه‌به قیمتی که برای فروش تعیین شده، بین کیلویی ۶۰۰۰ تا ۶۵۰۰تومان باید باشد؛ اما با نبود نظارت، از کیلویی ۸۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰تومان به‌فروش می‌رسد؛ یعنی با ارز ۴۲۰۰تومانی وارد می‌شود و با ارز ۳۶هزارتومانی به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد. مسعود اسدی دراین‌باره عنوان کرد: «تخصیص ارز ۴۲۰۰ برای واردات کالایی مثل شکر درشرایطی‌که دسترسی به منابع ارزی محدود است، ازنظر اقتصادی قابل‌دفاع نیست؛ چون‌که با سوءمدیریت نه‌تنها قیمت محصول را در بازار متعادل نکرده؛ بلکه قیمت شکر را چندبرابر کرده است». رئیس مجمع ملی تشکل‌های کشاورزی کشور افزود: «درچنین‌شرایطی دولت برای کالایی مثل شکر که در بسیاری از کشورهای دنیا به‌دلیل تهدید سلامت مالیات وضع می‌شود، یارانه پرداخت می‌کند و درنهایت، این محصول با قیمت بالاتر از قیمت واقعی به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد». او درپایان، بیان کرد: «قیمت شکر در بازار به هشت‌هزارتومان رسیده و این قیمت یعنی شکر با ارز ۳۶هزارتومانی وارد کشور شده است. سوءمدیریت در بازار شکر باعث لطمه به چغندرکاران و کارخانه‌داران قند و شکر شده است».
در سال‌های نه‌چندان‌دور در تولید شکر به‌عنوان یکی از کالاهای اساسی و استراتژیک کشور تا مرز خودکفایی پیش رفتیم که متأسفانه سیاست نادرست مسئولان دولتی، مانع استمرار این روند شد. باوجودآنکه ضریب خوداتکایی شکر به مرز ۸۵درصد رسید؛ اما قیمت‌گذاری نامناسب خرید تضمینی شکر، دروازه‌های کشور را به‌روی واردات گشود. بنابر آمار وزارت جهاد کشاورزی؛ سالیانه دومیلیون و ۲۰۰هزارتن شکر در داخل مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ درحالی‌که دبیر انجمن صنفی کارفرمایان، میزان مصرف را دومیلیون و ۸۰۰هزارتن تا سه‌میلیون‌تن اعلام می‌کند. بسیاری از مسئولان براین‌باورندکه باوجود منابع آبی و کارخانه بزرگ هفت‌تپه، پتانسیل خودکفایی شکر وجود دارد که اگر مافیای واردات اجازه بدهند، نیازی به واردات نداریم. غلامحسین بهمئی درباره آخرین وضعیت تولید شکر گفت: «با وجود تلاش‌های متعدد برای خودکفایی شکر در داخل؛ اما این امر محقق نشد». دبیر انجمن تصفیه کارخانه‌های شکر افزود: «سال ۹۶ با تولید دومیلیون و ۸۰هزارتن، بالاترین میزان تولید شکر در کشور را داشتیم که این‌میزان جوابگوی نیاز داخل نیست». او بااشاره‌به‌اینکه اختلاف آماری در میزان مصرف شکر داخل وجود دارد، بیان کرد: «بنا به‌اعتقاد انجمن کارخانه تصفیه شکر خام دومیلیون و ۸۰۰هزارتن تا سه‌میلیون‌تن و انجمن صنفی قند و شکر دو تا دومیلیون و ۲۰۰هزارتن شکر در کشور مورداستفاده قرار می‌گیرد». او افزود: «طی سال‌هایی که واردات شکر قطع شد، قیمت شکر به‌یک‌باره صددرصد افزایش یافت؛ چراکه نیاز کشور بالاتر از تولید داخل است». او از روند کاهشی تولید شکر خبر داد و گفت: «سال ۹۷، یک‌میلیون و ۵۰۰هزارتن و سال ۹۸، یک‌میلیون‌تن شکر در داخل تولید شد که بااین‌وجود نیاز به واردات دومیلیون‌تن شکر داریم». او درباره آخرین وضعیت تعداد کارخانه‌های شکر اظهار کرد: «هم‌اکنون ۳۸ کارخانه چغندر و نیشکری و ۱۵ کارخانه تصفیه شکر در داخل وجود دارد».
محمد شفیع ملک‌زاده بااشاره‌به راهکارهای خودکفایی تولید شکر در کشور نیز اظهار کرد: «اگر قیمت تضمینی خرید شکر مناسب برای کشاورزان مشخص شود، در تولید شکر صددرصد خودکفا خواهیم شد؛ همان‌گونه که در سال ۹۶ این امر اتفاق افتاد». رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی افزود: «در سال ۹۶، سیاست دولت و وزارت جهاد کشاورزی منجر به تحقق خودکفایی شکر و بی‌نیازی از واردات شد. اجرانشدن سیاست و برنامه‌های دولت در سال قبل و اعلام قیمت نامناسب، سطح زیرکشت چغندرقند را کاهش داد و کار را به جایی رساند که تولید شکر همانند سال‌های قبل به‌شدت کاهش یافت». او باتأکیدبر خوداتکایی شکر در داخل، گفت: «باتوجه‌به شرایط تحریم و شیوع ویروس کرونا به‌سهولت نمی‌توان از دیگر کشورها شکر وارد کرد؛ ازاین‌رو، باید کاری کنیم که شکر موردنیاز در داخل تولید شود». او بااشاره‌به‌اینکه وضعیت کشت و چغندرقند در کشور ما با کشورهای پیشرفته قابل‌مقایسه نیست، گفت: «علی‌رغم منابع مناسب آب‌وخاک و نیروی انسانی در کشور؛ اما در بحث صنایع تبدیلی، فراوری و ماشین‌آلات کمبودهایی نسبت به کشورهای پیشرفته داریم». او بابیان‌اینکه در بحث بهینه‌سازی مصرف آب و اجرای پروژه‌های آبیاری تحت‌فشار مشکلی وجود ندارد، گفت: «باتوجه‌به‌آنکه در مصرف آب تولید چغندرقند پائیزه و بهاره مشکلی وجود ندارد، باید برنامه‌ریزی مناسب و دقیقی در کشت این محصول برای رسیدن به خودکفایی صورت گیرد». این مقام مسئول بابیان‌اینکه واردات شکر به‌نفع کشور و تولید داخل نیست، افزود: «با وجود کارخانه بزرگی همچون هفت‌تپه، واردات به‌هیچ‌عنوان به‌نفع تولیدکنندگان داخل نیست و وارداتچی‌ها به‌بهانه مصرف‌کنندگان اقدام به این‌کار می‌کنند. مافیا به‌سبب رانت واردات به‌نحوی به تولید داخل ضربه می‌زنند تا بتوانند به اهداف شوم خود دست یابند». او بااشاره‌به‌اینکه آمار دقیقی از تعداد کارخانه‌های فعال قند و شکر نداریم، گفت: «بنابر آخرین آمار و اطلاعات؛ تعدادی از کارخانه‌های قند و شکر به‌سبب واردات بی‌رویه تعطیل شدند». او درپایان درباره تأثیر نقش شکر در محصولات غذایی تصریح کرد: «باتوجه‌به‌آنکه شکر در اکثر محصولات غذایی مورداستفاده قرار می‌گیرد، حداقل سالیانه بیش از دومیلیون‌تن شکر در داخل مورداستفاده قرار می‌گیرد که این، مستلزم سرمایه‌گذاری در این صنعت است».
سید جعفر حسینی درباره علل شکست طرح خوداتکایی شکر در داخل، اظهار کرد: «باتوجه‌به قیمت نامناسب خرید تضمینی چغندرقند و کاهش سطح زیرکشت، واردات شکر از سر گرفته شد». مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی افزود: «بنابر آمار؛ تا اول مهرماه ۹۸ حدود یک‌میلیون و ۲۰۰هزارتن شکر وارد کشور شد که با استمرار روند فعلی قیمت‌گذاری، عملاً به واردکننده تبدیل می‌شویم». او با انتقاد از تأخیر در اصلاح قیمت خرید تضمینی چغندرقند بیان کرد: «باتوجه‌به قیمت جهانی شکر و مقرون‌به‌صرفه‌نبودن واردات، افزایش قیمت چغندرقند را لحاظ کردند که همین‌امر موجب شده رغبت کشاورزان به کشت افزایش یابد». او ادامه داد: «باتوجه‌به تأخیر در اعلام قیمت خرید تضمینی، فعلاً نمی‌توان گفت که کاهش کشت چغندرقند چه‌میزان است؛ اما طی یک تا دوماه‌دیگر با فراهم‌شدن فضای کشت می‌توان درصد تعیین کرد که نیاز به واردات چقدر است». او بااشاره‌به‌اینکه مشکل سوءمدیریت قیمت بر کشت چغندرقند سایه انداخته است، بیان کرد: «به‌رغم افزایش قیمت چغندرقند در فروردین‌ماه؛ همچنان برای تأمین نیاز داخل نیازمند واردات هستیم». او بابیان‌اینکه وضعیت صنعت قند و شکر کشورهای پیشرفته با ایران قابل‌قیاس نیست، بیان کرد: «صنعت قند و شکر ایران درمقایسه‌با کشوری همچون فرانسه خیلی عقب است؛ چراکه با وجود مشکلات تحریم و به‌روزنشدن کارخانه‌ها، استحصال شکر پائین است». او بااشاره‌به‌اینکه کشورهای صاحب‌نام مکانیزه کار می‌کنند، بیان کرد: «این‌درحالی‌ست‌که در کشور ما کارهای زراعی و وجین دستی برداشت می‌شود؛ ضمن‌آنکه کمباین‌های برداشت کافی نیست و ازطرفی، به‌دلیل خردبودن اراضی، کمباین دستی می‌شود». به‌گفته او؛ به‌روزنشدن کارخانه‌های شکر و پائین‌بودن میزان استحصال؛ از جمله علل افزایش قیمت شکر تولیدی به‌شمار می‌رود. او درباره علل واردات شکر باوجود کارخانه بزرگی همچون هفت‌تپه گفت: «در کشور، بی‌شک ازلحاظ بحث زراعی و کارخانه‌ها پتانسیل تولید هست و اگر مافیای واردات اجازه بدهند، نیازی به واردات نداریم». او درپایان تصریح کرد: «باتوجه‌به اراضی کشور و منابع آبی موجود و کارخانه بزرگ هفت‌تپه درصورت اعلام قیمت مناسب تضمینی پتانسیل تولید شکر به‌میزان‌کافی وجود دارد».