رسالت فناوری‌های آموزشی در روزهای شیوع ویروس کرونا
حدود ۱.۵میلیارد دانش‌آموز در سراسر جهان در جریان شیوع «کووید-19» به‌ناچار از مدرسه و محیط آموزشی دور شدند. بسیاری از والدین که به اینترنت و فناوری دسترسی دارند، سراغ فناوری‌های آموزشی، اسباب‌بازی‌های هوشمند و بازی‌های ویدئویی رفتند تا فرایند آموزش کودکان در منزل ادامه یابد. کودکان برای برگزاری کلاس و جلسات آنلاین از فناوری‌هایی نظیر Zoom، برای آموزش و پرکردن اوقات فراغت از YouTube، برای یادگیری از EdTech و برای سرگرمی از بازی‌های ویدئویی استفاده می‌کنند. نرم‌افزارهای بومی نیز در کشورهای مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد. باتمام‌این‌اوصاف، نظارت قابل‌توجهی بر این ابزارها و خدمات وجود ندارد. برای استفاده از این ابزارها در منزل معمولاً والدین شرایط اعلام‌شده ازطرف آن‌ها را قبول می‌کنند؛ اما کمترکسی واقعاً این شرایط را به‌صورت دقیق مطالعه می‌کند و تعداد بسیاراندکی دارای دانش فنی و حقوقی لازم برای درک شرایط مندرج در این متن‌های طولانی هستند. باتوجه‌به آسیب‌پذیری شدید کودکان در برابر خطرات ناشی از فناوری، اعمال نظارت اخلاقی و فنی بر استفاده از این فناوری‌ها در «کووید-19» امری ضروری‌ست. دررابطه‌با امنیت، حفظ حریم خصوصی، استفاده مسئولانه از فناوری، پرسش‌های متعددی وجود دارد که در اینجا به برخی‌ازآن‌ها پاسخ داده می‌شود.
آیا فناوری موجب تشویق خلاقیت می‌شود؟
برای‌اینکه یک فناوری دارای اثر و ارزش آموزشی باشد، باید یک زیرساخت واضح و روشن برای آموزش کودکان فراهم کند. منظور این‌نیست‌که هر نرم‌افزار آموزشی مانند Bedtime Math باید توسط مطالعات نظری پشتیبانی شود؛ بلکه کافی‌ست میزان تأثیرگذاری این نرم‌افزارها با تجزیه‌وتحلیل کمی مشخص و اعلام شود. درواقع، صرف داشتن کارآیی آموزشی برای این‌نوع فناوری‌ها کافی نیست؛ بلکه لازم است فناوری موجب افزایش خلاقیت و تفکر مستقل در کودکان شود. فناوری می‌تواند موجب افزایش خلاقیت و رفع موانع آن شود و دانش‌آموزانی که در برنامه درسی خود خلاقیت دارند، نتایج بهتری در آموزش به‌دست می‌آورند.
آیا فناوری، حریم خصوصی و امنیت کودکان را در اولویت قرار می‌دهد؟
باتوجه‌به‌اینکه کودکان هنگام ارتباط با سایرین ازطریق پلتفرم‌ها و بازی‌های آنلاین، کاملاً آسیب‌پذیر هستند و ردگیری فعالیتشان توسط والدین، دشوار است، فناوری آموزشی باید دارای سیاست‌گذاری امنیتی روشن بوده و از کودکان در برابر زورگویی، آزار و اذیت، بهره‌کشی و سایر ریسک‌های امنیتی محافظت کند. همچنین فناوری باید دارای سیاست‌گذاری حفظ حریم خصوصی بوده و با تبعیت از قانون Children’s Online Privacy Protection Act یا COPPA، امکان گردآوری اطلاعات کودکان‌ونوجوانان را دراختیار والدین آن‌ها قرار دهد. این قانون، تمام وب‌سایت‌ها را ملزم به ارائه سیاست‌های حفظ حریم خصوصی به والدین و آن‌ها را مکلف به اخذ رضایتشان برای گردآوری اطلاعات کودکان می‌کند. در رسانه‌های عمومی معمولاً فهرست و رتبه‌بندی فناوری‌های آموزشی و سیاست‌گذاری آن‌ها درباره حریم خصوصی منتشر می‌شود. درصورتی‌که والدین اجازه جمع‌آوری اطلاعات خصوصی فرزندان خود را به یک نرم‌افزار یا فناوری می‌دهند، باید مطمئن شوند که تدابیر امنیتی مناسبی برای محافظت از این اطلاعات اتخاذشده و اطلاعات به‌صورت بدون نام ذخیره می‌شوند. نیز باید مطمئن شوند این اطلاعات بدون مجوز آن‌ها توسط شرکت‌های توسعه‌دهنده فناوری، به اشخاص ثالث فروخته نمی‌شود.
آیا فناوری برای استفاده مسئولانه طراحی‌شده و اعتیادآور نیست؟
فناوری باید دارای محدودیت‌هایی برای جلوگیری از استفاده بیش‌ازحد باشد. والدین نیز باید کودکان خود را برای کنترل میزان استفاده از فناوری تشویق کنند. براساس خط‌مشی آکادمی پزشکی اطفال آمریکا؛ کودکان دو تا پنج‌ساله باید حداکثر یک‌ساعت در روز از تجهیزات الکترونیکی استفاده کنند و کودکان بزرگ‌تر از پنج‌سال نیز باید محدودیت‌های مستمری را در استفاده از این ابزارها داشته باشند. باوجوداین؛ «کووید-19» رعایت این خط‌مشی‌ها را برای بسیاری از خانواده‌ها غیرممکن کرده. حتی «یونیسف» نیز درحال‌تجدیدنظر درباره خط‌مشی‌های استفاده از فناوری‌های الکترونیکی‌ست.
آیا رویکرد فناوری فراگیر، منصفانه و بی‌طرف است؟
فناوری باید شفاف مشخص کند برای استفاده گروه‌های مختلف دانش‌آموزان طراحی شده است. برخی از فناوری‌ها برای گروه‌های خاص توسعه یافته‌اند؛ اما باید تمام فناوری‌ها امکان دسترسی تمام کاربران بالقوه را صرف‌نظر از توانایی، زبان یا نقص‌های بصری و شنیداری، فراهم کند. اگر فناوری از هوش مصنوعی و ابزارهای یادگیری ماشین مانند تشخیص چهره بهره می‌برد، باید این ابزارها به‌صورت بی‌طرفانه و عادلانه مورداستفاده آن قرار گیرند. بسیاری از مدل‌های هوش مصنوعی در برابر گروه‌های خاصی از کاربران، جهت‌گیری می‌کنند؛ بنابراین، لازم است فناوری به‌طور واضح اعلام کند که با تمام کودکان منصفانه رفتار کرده و از تعصب و تبعیض براساس سن، جنسیت، نژاد یا سایر مشخصه‌های جمعیتی، خودداری می‌کند.
جمع‌بندی
باوجوداینکه برخی از پرسش‌های مذکور چالش‌برانگیز هستند، با پرسیدن آن‌ها مشخص می‌شود که بسیاری از فناوری‌ها و اسباب‌بازی‌های هوشمند که مدعی داشتن قابلیت‌های آموزشی هستند، کارآیی و قابلیت‌های لازم برای این‌منظور را ندارند. البته ابزارهای آموزشی بسیاری وجود دارند که برای آموزش کودکان در دوران شیوع «کووید-19» مناسب هستند. همچنین سازمان‌های مختلفی مانند
Common Sense Media، Learn@Home و UK Department for Education منابع و فناوری‌های آنلاین موردنیاز برای آموزش کودکان در دوران «کووید-19» را برای خانواده‌ها تهیه کرده‌اند. باوجوداین؛ فناوری‌های موردبحث قابلیت جایگزینی آموزش در مدارس را ندارند و باید تنها و صرفاً به‌عنوان ابزارهای کمک‌آموزشی مورداستفاده قرار گیرند. کرونا چالشی بی‌سابقه برای والدین، معلمان و دانش‌آموزان سراسر جهان ایجاد کرده است. فناوری‌ها، نویدبخش ادامه فرایند آموزش هستند؛ اما تنها با تمرکز بر مسئولیت و اخلاقیات می‌توان از اثر مثبت آن‌ها بر کودکان و نسل آینده، در بلندمدت اطمینان حاصل کرد.
سپیده کاشانی/ ایرنا