فیلم‌هایی که پیش از مرگ باید ببینید!

نمره اخلاق؛ صفر

«نمره اخلاق؛ صفر» فیلمی‌ست نیمه‌بلند (48دقیقه) و کم‌بودجه از «ژان ویگو»؛ کارگردان فرانسوی که در سال ۱۹۳۳ ساخته شد. این فیلم، داستان زندگی چهار دانش‌آموز یک مدرسه شبانه‌روزی‌ست که نمی‌توانند خود را با معیارهایی که معلم‌هایشان برایشان تعیین کرده‌اند، وفق دهند و پشت‌سر‌هم نمره صفر می‌گیرند. داستان، وقتی به اوج می‌رسد که دانش‌آموزان، روز گردهمایی مدرسه در حضور مقامات محلی، دست به شورش می‌زنند! این اثر، پیش‌از‌آنکه به نمایش عمومی درآید، توسط انجمن سانسور فرانسه توقیف شد؛ دلیلش ظاهراً تصویر تند و مخربی بود که فیلم از مؤسسه‌های آموزشی طبقه متوسط فرانسه ارائه می‌کرد. سرانجام در سال ۱۹۴۵ اجازه نمایش یافت. تنها بازیگر حرفه‌ای آن «ژان دَسته» بود که خودش نیز در حوزه کارگردانی فعالیت داشت. این فیلم به‌طور گسترده از تجربیات شخصیِ حضورِ کارگردان (ویگو) در مدرسه شبانه‌روزی استفاده می‌کند تا یک نهاد آموزشیِ سرکوبگر و بوروکراتیک را به‌تصویر بکشد که در آن، اقدامات سورئال شورشی رخ می‌دهد؛ درواقع، بازتاب‌دهنده دیدگاه آنارشیستی «ویگو» از دوران کودکی‌اش است. عنوانِ فیلم درواقع به «علامتی» اشاره دارد که پسرها می‌گرفتند و مانع از بیرون‌رفتن آن‌ها در یکشنبه‌ها می‌شد؛ و چیزی شبیه به نمره صفر برای انضباط است. اگرچه فیلم بلافاصله میان تماشاگران موفق نشد؛ اما دراین‌سال‌ها و به‌مرور ثابت کرده که تأثیرگذاریِ پایداری دارد. «فرانسوا تروفو» در «400 ضربه» (1959) به این اثر، ادای احترام کرد و صحنه‌های آنارشیک کلاس درس در فیلمش را از اثرِ «ویگو» وام گرفت. «لیندسی اندرسون» نیز اذعان کرده است که فیلم خودش «اگر ....» را با الهام از «نمره اخلاق؛ صفر» ساخته است. اواخر سال 1932، «ویگو» و همسرش (لیدو) هر‌دو در وضعیت نامناسبی به‌لحاظ اقتصادی و حرفه‌ای قرار داشتند. همان‌زمان بود که با «ژاک لوئیس نونز» آشنا و دوست شد؛ تاجر ثروتمندی که به ساختن فیلم علاقه داشت. «ویگو» ایده فیلمی درباره تجربیات دوران کودکی خود را در مدرسه شبانه‌روزی «میلاو» ارائه داد و «نونز» هم با تأمین مالیِ آن موافقت کرد. بودجه این فیلم 200هزار‌فرانک بود و «ویگو» عمدتاً از بازیگران غیرحرفه‌ای استفاده کرد؛ حتی بعضی‌ها را از بین دوستان دوران کودکی‌اش که هنوز با آن‌ها درارتباط بود و بعضی‌ها را هم گذری و در خیابان انتخاب کرد! اولین اکران با جنجال همراه بود؛ بسیاری از مخاطبان در سینما آن‌را هُو کردند و گروهی مدام باید از مردم درخواست می‌کردند که ساکت شوند! یکی از معدود حامیان اثر در همان اکران محدود، «ژاک پرِوِر»؛ شاعر و فیلم‌نامه‌نویس محبوب فرانسوی بود. فیلم توقیف شد و 12سال اجازه پخش نیافت.