آیا تئاتر میتواند فرهنگ جامعه را ارتقا دهد؟
انعکاس زندگی در زیستجهانی نمایشی
«نقش تئاتر در سبک زندگی جامعه ایرانی» و «حوزه تئاتر»، بخش مهمی از پیمایش «مصرف کالاها و خدمات فرهنگی» مؤسسه «بینا» است که میزان تمایل جامعه به عرصه تئاتر را بررسی کرده است. براساس تحلیلهای این مؤسسه که نتایج آن، اردیبهشتماه 1402 منتشر شد؛ نمایش ازیکسو آیینه فرهنگ، هویت و تمدن یک جامعه و ازسویدیگر، عنصر مقوم آن است و هنرهای نمایشی، بازتاب تحولات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی زمانه خود هستند که با ظرفیتی غنی و سرشار از ایده، تخیل، تفکر و اندیشه، به چرخه تولید و ارتقای میراث تمدنی جوامع و «الگوهای زندگیِ اجتماعی»، کمک میکنند. دراینمیان، تئاتر بهدلیل بهرهگرفتن از هنرهای متنوع، هم در طراحی و انتقال پیام به مخاطب و هم ازمنظر سابقه طولانی در پهنه تاریخ هنر و فرهنگ بشر، جایگاه ویژه و ممتازی دارد. هنرهای نمایشی؛ ازجمله تئاتر، فارغ از ساحت هنری خود، دارای روایتی از جهان پیرامون هستند و بهزبان هنر با مخاطبانش تعاملی ایدئولوژیک برقرار میکنند؛ بنابراین، تئاتر پیشازآنکه تخیل و انتزاع باشد، روایتی انضمامی از جهان پیرامون خویش است که اقتضای دراماتیزهشدن را دارد. تئاتر در ایران نیز برای خود هویت فرهنگیِ مشخصی دارد و روایتی از جهان اجتماعی و فلسفهای برای بازگوکردن دارد. این پیمایش، در یکسالاخیر و از افراد بالای۱۸سال، از کل کشور بهصورت نمونهگیری تصادفی و ازطریق تلفن انجام شده است؛ دادهها قابلیتِ روایتِ کل جامعه؛ اعم از شهر و روستا را دارد. طبق دادههای بهدستآمده از عرصه تئاتر؛ تقریباً ۳۳درصد مردم، از ابتدای عمرشان تاکنون، تئاتر تماشا کردهاند. در یک مقایسه جنسیتی: آقایان زیر۳۵سال بیشتر از خانمها به تئاتر رفتهاند و از حدود سن ۴۰ بهبالا، میزان مشاهده تئاتر در خانمها و آقایان یکسان میشود. مشاهده تئاتر با افزایش سطح تحصیلات ارتباط مستقیم دارد؛ در هر سه سطح تحصیلاتیِ بیسواد و کمسواد، متوسطه و دانشگاهی آقایان بیشتر از خانمها به تماشای تئاتر رفتهاند. نیز از ۳۳درصد افرادیکه به تئاتر رفتهاند بهلحاظ سلیقه و تمایل، ۱۵.۳درصد، تئاتر با محتوای خندهدار و کمدی، نُهدرصد با محتوای جدی و ششدرصدشان هم سایرِ محتواها را انتخاب کردهاند. درنهایت باید گفت: توجه به «زیستبوم فرهنگی تئاتر» ازاینحیث اهمیت دارد که اینحوزه، هرچند بهظاهر مخاطب زیادی از عموم ندارد؛ ولی ازآنجهتکه مخاطبانی از قشرهای خاص هنری و تحصیلکرده و تأثیرگذار دارد، یکی از عرصههای فرهنگسازِ جامعه محسوب میشود و قدرت آنرا دارد که نوعی مشخص از سبک زندگی را به اجتماع ارائه و تزریق کند. اینروزها که مصادف با برگزاری دوره چهلوسوم جشنواره تئاتر فجر است، پرونده این شماره را به نقش نمایش در جامعه اختصاص دادهایم.