«ربع رشیدی» تبریز؛اولین دانشگاه جهان با ۷۰۰ سال قدمت
«تبریز»، یکی از کهنترین شهرهای ایران است و تاریخ اولیه آن بهدرستی معلوم نیست. بحثهای زیادی دراینرابطه مطرح شده است. اکتشافات اخیر نشان از وجود تمدن در شهر «تبریز» در هزاره اول و دوم قبلازمیلاد دارد. «ربع رشیدی»؛ از بناهای تاریخی و جاهای دیدنی «تبریز» و اولین و بزرگترین دانشگاه بینالمللی ثبتشده در جهان است که قدمت شکوه فرهنگ و تمدن ایرانی را به رخ جهانیان میکشد؛ بنایی فرهنگی که بهدلیل وسعت و بزرگی در زیربنای سازهای و امکانات موجودش، بسان شهری کوچک بوده. در زمان حکومت مغولها در ایران، سهسال پس از بهقدرترسیدن «غازانخان»، سال ۶۹۴ قمری (۶۷۴ خورشیدی) وزیر اعظم دربار (خواجه صدرالدین زنجانی) بهدستور «غازانخان» بهقتل رسید و «خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی» که پیش از حمله مغول در قلعههای اسماعیلیه میزیست، وزیر اعظم «غازانخان» شد؛ که خدمات بسیاری را برای غرب ایران و منطقه «آذربایجان» بهارمغان آورد. بنای «ربع رشیدی»، از یادگارهای اوست. «رشیدالدین فضلالله الوزیر ابن عمادالدوله ابی الخیر بن موفقالدوله علی همدانی» در حدود سال ۶۴۸ قمری (۶۲۹ خورشیدی) در «همدان» و در یک خانواده پزشک یهودی متولد شد. نیای بزرگ او (موفقالدوله علی)، عطاری یهودی بود و همراه با «خواجهنصیرالدین طوسی» در «قلعه الموت»، مهمان اجباری «اسماعیلیان» بود و پس از یورش «هلاکو» به آنجا، بهخدمت وی درآمد. «رشیدالدین» سال ۷۱۸ هجری قمری براثر اختلافات سیاسی کشته و بعد از وی، «ربع رشیدی» هم دچار غارت و ویران شد. ساخت «ربع رشیدی» ازنظر معماری؛ مانند شهری کوچک بوده که مدرسه، مسجد، کتابخانه، مهمانسرا، حمام، دارالایتام، بیمارستان و ... داشته است. «خواجه رشیدالدین» برای تأمین هزینههای «ربع رشیدی»، املاک بسیاری را در نقاط مختلف؛ اعم از ایران، افغانستان، گرجستان و ... وقف «ربع رشیدی» کرد. «شاردن»؛ جهانگرد مشهور فرانسوی درباره «ربع رشیدی» نوشته: «100سالپیش، شاهعباس کبیر دستور به تعمیر آن داد؛ ولی شاهان دیگر صفوی توجهی بدان نکردند و دوباره ویران شد». وقفنامه «ربع رشیدی» در خرداد ۱۳۸۶ ازسوی «سازمان کتابخانه ملی ایران» به «یونسکو» معرفی و بههمراه «شاهنامه بایسنقری» در «فهرست میراث مستند (این سازمان)» بهثبت رسید. ایرنا