آلودگی نوری؛ و هفته جهانی آسمان تاریک
حامد میرزاخلیل؛ نماینده انجمن بینالمللی آسمان تاریک در ایران، بااشارهبه آغاز «هفته جهانی آسمان تاریک» اظهار کرد: هفته جهانی آسمان تاریک از تاریخ ۲۱ تا ۲۸ آوریل (۱ تا ۸ اردیبهشت) است و از سال ۱۳۹۳ بهعنوان یک روز ملی در آمریکا معرفی شده و سپس به سطح بینالمللی ارتقا یافته است. وی بااشارهبه شعار امسال که کاوش، تعهد و همرسانی است، گفت: تحقیقات علمی اخیر نشان داده آلودگی نوری تأثیرات مخرب بر محیطزیست و گونههای جانوری دارد؛ بهویژه گونههایی که شب و تاریکی را بهعنوان بخشی از زندگی انتخاب کردهاند؛ مانند کرم شبتاب، پرندگان مهاجر، خفاشها و جغدها بهشدت درمعرضخطر انقراض قرار دارند. مهتاب چابوک: شعار امسال بهایندلیل انتخاب شده که توجه به حفظ تاریکی آسمان و تأثیر آن بر حفظ جانداران جلب شود. میرزاخلیل همچنین به دلایل نامگذاری امسال اشاره کرد و گفت: آمار کشتهشدن پرندگان در یک یا دوسالاخیر در کل دنیا بهثبت رسیده است و اینموضوع به تبلیغات گستردهای نیاز دارد تا مردم بهخصوص طرفداران محیطزیست مطلع شوند. نقشههای دقیقی از دورههای مهاجرت پرندگان تهیه شده و در آمریکا آماری برابر با یکمیلیارد پرنده که براثر برخورد با نورهای روشن و شیشههای ساختمانها کشته میشوند، ثبت شده است. وی ادامه داد: امسال تأکید براینموضوع است که مردم میتوانند با خاموشکردن چراغهای اضافی، نصب پرده یا طراحی شیشهها با چسبهای رنگی، به پرندگان کمک کنند تا متوجه شوند آنجا بخشی از آسمان نیست و یک جسم سخت است که ممکن است جانشان را بهخطر بیندازد. وی گفت: آمارها نشان میدهد که ۸۰درصد جمعیت جهان زیر آسمان آلودگی نوری زندگی میکنند که اصلاً هیچ شانسی زیر این آسمان برای دیدن ستارگان و کهکشان ندارند. وی بااشارهبهاینکه آلودگی نوری از زمان اختراع لامپ آغاز شده و هدف اولیه آن انجام فعالیتهای روزانه در شب بود، افزود: اما باگذشتزمان، کارکرد نور در شب به زیبایی و فضاسازی نیز اختصاص یافته و هرسال بهطورمتوسط ۱۰درصد از آسمان روشنتر میشود. نماینده انجمن بینالمللی آسمان تاریک در ایران درادامه تأکید کرد: توجه به کاهش آلودگی نوری و حس تاریکی آسمان میتواند به حفظ حیات گونههای مختلف جانداران کمک کند و از همه دعوت کرد تا دراینراستا به تلاشهای خود ادامه دهند. میرزاخلیل درخصوص آلودگی نوری در شهرهای بزرگ ایران، اظهار داشت: بسیاری از زوایای پروژکتورها و چراغها بهگونهای طراحی شدهاند که بخش عمدهای از نور بهسمت آسمان میرود و متأسفانه، بسیاری از پیمانکاران و مدیران فکر میکنند که با تنظیم زاویه پروژکتور، محیط بیشتری را روشن میکنند. اما من تصاویری از شبهای مهآلود در تهران دارم که نشان میدهد این پروژکتورها چقدر نور را به آسمان گسیل میدهند. وی افزود: زاویه غلط چراغها و رنگ مورداستفاده در نور پروژکتورها نیز تأثیر زیادی در افزایش آلودگی نوری دارد. با پیشرفت تکنولوژی LED، ساخت چراغها عمدتاً بهسمت استفاده از نور سفید رفته است. نور سفید خاصیت پخش بیشتری در جو و مولکولهای کره زمین دارد، برعکس نور زرد و قرمز که به مهشکن معروف هستند و در بسیاری از ماشینها که در مناطق مهآلود تردد دارند، یک نور زردی برای شکافتن مه تعبیه میشود تا راننده جاده را ببیند. اما نور سفید این قابلیت را دارد که بیشتر در اتمسفر پخش شود و متأسفانه در سالهای اخیر، چه در ایران و چه در دنیا، شاهد سوئیچ کردن از نورهای زرد قدیمی به پروژکتورهای سفید LED هستیم. نماینده انجمن بینالمللی آسمان تاریک در ایران ادامه داد: آل ای دی واقعاً بد نیست و مصرف کمی و عمر بیشتری نیز دارد، اما در بسیاری از جاها لزومی به استفاده از نورهای سفید نیست. ضمناینکه اگر نور سفید باشد و زاویه پروژکتور هم غلط تنظیم شده باشد، این تولید آلودگی نوری را چندبرابر میکند. وی همچنین خاطرنشان کرد: آلودگی نوری را میتوان در شهرها و حتی روستاها تشخیص داد. بهخصوصاینکه دیگر نمیتوانیم ستارهها را ببینیم و مخصوصاً وقتیکه آسمان ابری باشد، ابرها را در آسمان میبینیم؛ اینقدر که نور از سمت زمین بهسمت آسمان میرود و ما ابرها را بهصورت روشن میبینیم. چنانچه اگر به نقاط تاریک و کویرهای دورافتاده بروید، این صحنه را نمیبینید. وقتی هوا ابری میشود، تنها از اینکه متوجه میشوید ابری هست، متوجه میشوید که آسمان پرستاره دیگر نیست. او درادامه گفت: در داخل منزل نیز ما فکر میکنیم که چراغها را خاموش میکنیم و در تاریکی به خواب میرویم اما کره چشم و پلک ظریف ما قدرت جلوگیری از ورود نورهای مزاحم را به داخل کره چشم ندارد. همان یکمقدار نور که از پنجره و کوچه وارد اتاقخواب میشود، باعث میشود ساعت بیولوژیک انسان بههم بخورد. متأسفانه در بیشتر شهرهای بزرگ ایران، تمام منازل و اتاقخوابها تحتتأثیر وجود نورهای مزاحم از بیرون هستند که مانع ترشح هورمون ملاتونین میشوند و این هورمون ساعت بیولوژیک را دچار اختلال میکند. نماینده انجمن بینالمللی آسمان تاریک در ایران خاطرنشان کرد: در داخل منازل نیز، نورهای مزاحم که از پنجرهها وارد میشوند، میتوانند خواب و ساعت بیولوژیک انسان را مختل کنند. این نورها مانع ترشح هورمون ملاتونین میشوند که به تنظیم خواب کمک میکند. در ایران و سایر کشورها، شاهد تغییر چراغها از نورهای زرد به سفید هستیم، اما متأسفانه ضوابط مشخصی دراینزمینه وجود ندارد و تنها اداره برق مسئول روشنایی معابر است. وی درباره استانداردهای روشنایی جادههای بینشهری گفت: جادههای بینشهری استانداردهای خاصی دارند و جداول مهندسی روشنایی وجود دارد که مشخص میکند برای هر معبر باتوجهبه میزان تردد، چند لوکس نور باید تعبیه شود. متأسفانه، غیرازاین هیچ قانون دیگری در داخل یا خارج از شهرها وجود ندارد. بههمیندلیل، انجمن بینالمللی ایدهای را تحتعنوان «پارکهای بینالمللی آسمان تاریک» مطرح کرده است. مهر