چگونه از عواقب گردوغبار در امان بمانیم؟

فرشته ذوالفقاری: گردوغبار به‌عنوان یک آلاینده محیطی، تأثیرات منفی زیادی بر سلامت انسان دارد. ریه‌ها به‌طورطبیعی دارای مکانیسم‌های دفاعی هستند که به آن‌ها کمک می‌کند تا ذرات گردوغبار را مدیریت کنند. وقتی فردی نفس می‌کشد، ذرات گردوغبار ازطریق بینی و دهان وارد سیستم تنفسی او می‌شوند. بینی و موهای بینی به‌عنوان فیلترهایی عمل می‌کنند که بسیاری از ذرات بزرگ‌تر را متوقف می‌کنند. بااین‌حال، درشرایطی‌که فرد به‌طورمداوم درمعرض گردوغبار قرار دارد، این مکانیسم‌ها ممکن است ناکافی باشند و ذرات ریزتر به ریه‌ها نفوذ کنند. مقادیر زیاد گردوغبار می‌تواند پاک‌سازی آلودگی‌ها و مواد سمی را برای سیستم تنفسی دشوار کند. وقتی ذرات گردوغبار به ریه‌ها وارد می‌شوند، ممکن است در کیسه‌های ریه نشسته و در بافت‌های ریه تجمع یابند. این تجمع نه‌تنها باعث ایجاد التهاب می‌شود بلکه می‌تواند به آسیب‌های جدی‌تری منجر گردد. درواقع، این ذرات می‌توانند به‌تدریج بافت ریه را تخریب کرده و عملکرد آن‌را مختل کنند. به‌همین‌دلیل، افرادی‌که به‌طورمداوم درمعرض گردوغبار قرار دارند، بیشتر درمعرض بیماری‌های تنفسی و قلبی قرار می‌گیرند. ذرات گردوغبار که گاهی به آن‌ها ذرات غیربیوگرایی نیز گفته می‌شود، شامل خاک، ماسه، ذرات فلزی و معدنی هستند که اندازه آن‌ها بین ۲.۵ تا ۱۰‌میکرون متغیر است. این ذرات معمولاً توسط بادها از مناطق بیابانی و خاکی به مناطق شهری منتقل می‌شوند. درنتیجه، شهروندان درمعرض خطر بیشتری قرار دارند، زیرا این ذرات می‌توانند به سیستم تنفسی نفوذ کرده و عوارضی مانند آسم، التهاب ریه، آلرژی و مشکلات قلبی را به‌همراه داشته باشند. این تأثیرات نه‌تنها بر روی افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن تأثیرگذار است، بلکه می‌تواند بر روی افراد سالم نیز اثرات منفی بگذارد. علاوه‌بر تأثیرات مستقیم بر سلامت جسمی، گردوغبار همچنین می‌تواند تأثیرات روانی و اجتماعی نیز داشته باشد. افرادی‌که به‌طورمداوم با مشکلات تنفسی مواجه هستند، ممکن است دچار استرس و اضطراب شوند که این‌امر می‌تواند کیفیت زندگی آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد. همچنین، افزایش هزینه‌های درمانی برای بیماری‌های ناشی از گردوغبار می‌تواند بار اقتصادی سنگینی را بر دوش خانواده‌ها و نظام‌های بهداشتی بگذارد؛ بنابراین، توجه به مسئله گردوغبار و اتخاذ تدابیر لازم برای کاهش آن از اهمیت بالایی برخوردار است. مقابله با گردوغبار نیازمند یک رویکرد چندجانبه است که شامل اقدامات پیشگیرانه، استفاده از تجهیزات مناسب و تغییر عادات روزمره می‌شود. درادامه به‌تفصیل به برخی از راهکارهای مؤثر برای کاهش تأثیرات منفی گردوغبار بر سلامت انسان پرداخته می‌شود: 1. استفاده از ماسک‌های تنفسی با استاندارد N95 یا KN95 در روزهای پرگردوغبار یکی از اولین و مهم‌ترین اقداماتی است که می‌توان انجام داد. این ماسک‌ها طراحی شده‌اند تا ذرات ریز را فیلتر کنند و از ورود آن‌ها به سیستم تنفسی جلوگیری نمایند؛ بنابراین، هنگام خروج از منزل در شرایط گردوغبار، حتماً از این‌نوع ماسک‌ها استفاده کنید. 2. بستن پنجره‌ها و کانال‌های تهویه در روزهای پرگردوغبار می‌تواند به کاهش ورود ذرات به داخل خانه کمک کند. برای افزایش اثربخشی این‌اقدام، می‌توان از نوارهای آب‌بندی و فیلترهای تصفیه هوا استفاده کرد. این فیلترها می‌توانند ذرات معلق را قبل از ورود به فضای داخلی حذف کنند. 3. اگر هشدارهای هواشناسی درباره گردوغبار صادر شده، ماندن در خانه می‌تواند بسیارمفید باشد. براساس مطالعات، ورود ذرات گردوغبار معمولاً در ساعات خاص (صبح‌ها از ۷ تا ۱۰ و شب‌ها از ۶ تا ۹) بیشتر است. دراین‌زمان‌ها، بهتر است از خروج غیرضروری خودداری کنید. 4. استفاده از مرطوب‌کننده در فضای بسته می‌تواند به افزایش رطوبت هوا کمک کند. رطوبت مناسب (بین ۴۰ تا ۶۰‌درصد) می‌تواند باعث کاهش معلق ماندن ذرات در هوا شود و درنتیجه اثرات منفی گردوغبار را کاهش دهد.  5. ذرات گردوغبار معمولاً بر روی پوست و لباس شما نشسته و می‌توانند باعث تحریکات پوستی و تنفسی شوند. برای کاهش این اثرات، پس از قرارگیری درمعرض گردوغبار، بهتر است لباس‌های خود را بشویید و دوش بگیرید تا این ذرات را از خود دور کنید. 6. برخی از گیاهان خانگی مانند «سانسوریا» و «پوتوس» می‌توانند به تصفیه کمک کنند. این گیاهان توانایی جذب برخی آلاینده‌ها را دارند و می‌توانند کیفیت هوای داخلی را بهبود بخشند. 7. تمیزنگه‌داشتن محیط زندگی نیز نقش مهمی در کاهش تأثیرات گردوغبار دارد. با جاروکردن منظم، استفاده از جاروبرقی با فیلتر HEPA و پاک‌سازی سطوح، می‌توان میزان گردوغبار موجود در خانه را کاهش داد. 8. تغذیه مناسب می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند و به بدن کمک کند تا با آلاینده‌ها بهتر مقابله کند. مصرف موادغذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند میوه‌ها و سبزی‌های تازه توصیه می‌شود. 9. افرادی‌که دارای مشکلات تنفسی مزمن هستند، باید به پزشک مراجعه کرده و درمورد راهکارهای مناسب برای مدیریت شرایط خود مشاوره بگیرند. پزشکان ممکن است داروهایی را تجویز کنند که به کنترل علائم کمک کند. باتوجه‌به این‌نکات، می‌توان تأثیرات منفی گردوغبار را کاهش داد و سلامت خود را حفظ کرد. اتخاذ این‌اقدامات نه‌تنها به خود فرد کمک می‌کند، بلکه به جامعه نیز کمک خواهد کرد تا با این چالش زیست‌محیطی بهتر مقابله کند. گردوغبار می‌تواند اثرات جدی بر سلامت انسان داشته باشد و تشخیص علائم هشداردهنده برای اقدام فوری مهم است. درادامه به توضیح جامع‌تری درباره علائم هشداردهنده و اقداماتی که باید درصورت بروز این علائم انجام دهید، پرداخته می‌شود: 1. سرفه: سرفه‌ای که مداوم یا شدید باشد می‌تواند نشانه‌ای از تحریک مجاری تنفسی باشد. این سرفه ممکن است خشک یا خلط‌دار باشد. 2. تنگی نفس: احساس تنگی نفس یا مشکل در تنفس، به‌ویژه در افرادی‌که دارای بیماری‌های تنفسی مانند آسم هستند، باید جدی گرفته شود. این علامت می‌تواند نشان‌دهنده التهاب مجاری تنفسی باشد. 3. درد قفسه سینه: درد یا فشار در ناحیه قفسه سینه می‌تواند به‌دلیل تحریک ریه‌ها و مجاری تنفسی ناشی از گردوغبار باشد. این علامت نیاز به بررسی فوری دارد. 4. تحریک چشم: قرمزی، خارش یا سوزش چشم‌ها می‌تواند ناشی از تماس با ذرات گردوغبار باشد. اگر این علائم ادامه یابد، ممکن است به عفونت یا التهاب تبدیل شود. 5. گلودرد: احساس خارش، سوزش یا درد در گلو می‌تواند نشانه‌ای از ورود ذرات گردوغبار به مجاری تنفسی فوقانی‌ست. این علامت ممکن است با سرفه همراه باشد. افرادی‌که دارای بیماری‌های تنفسی مزمن مانند آسم هستند، ممکن است با افزایش میزان گردوغبار علائم خود را تشدید کنند. این شامل افزایش حملات آسم، سرفه‌های مکرر و تنگی نفس است. همچنین، افرادی‌که به آلرژی مبتلا هستند ممکن است با بروز علائمی مانند عطسه، خارش و آبریزش بینی مواجه شوند. درصورت بروز هر‌یک‌از علائم ذکر‌شده به‌ویژه اگر شدت آن‌ها افزایش یابد یا با علائم دیگر همراه شود، فوراً به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند با بررسی دقیق‌تر و انجام آزمایشات لازم، تشخیص صحیحی ارائه دهد. تا زمان مراجعه به پزشک، بهتر است در محیطی که از گرد‌و‌غبار دور است، استراحت کنید. بستن پنجره‌ها و استفاده از فیلترهای هوای مناسب می‌تواند به کاهش تأثیرات گرد‌و‌غبار کمک کند. نوشیدن آب و مایعات گرم به تسکین گلودرد و کاهش التهاب کمک می‌کند. یادتان نرود که در زمان وجود گرد‌و‌غبار، فعالیت‌های فیزیکی سنگین باید محدود شود تا از تشدید علائم جلوگیری کرد. عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی البرز با‌اشاره‌به آثار زیان‌بار ذرات معلق در هوا بر ضرورت پیشگیری، آگاه‌سازی عمومی و اقدامات ملی و فرامنطقه‌ای برای مقابله با این بحران زیست‌محیطی تأکید کرد. محمد نوری سپهر با‌اشاره‌به افزایش پدیده گرد‌و‌غبار در مناطق مختلف کشور، نسبت به پیامدهای بهداشتی این آلودگی هشدار داد و افزود: ذرات معلق ناشی از گرد‌و‌غبار که عمدتاً بین ۲.۵ تا ۱۰‌میکرون هستند، به‌راحتی وارد دستگاه تنفسی می‌شود و می‌توانند منجر به تشدید بیماری‌های ریوی، آسم، برونشیت مزمن و حتی بیماری‌های قلبی-عروقی شود. این آلودگی به‌ویژه برای کودکان، سالمندان، بیماران قلبی و تنفسی بسیار خطرناک است. وی گفت: در روزهایی‌که شاخص آلودگی هوا بالا می‌رود، توصیه می‌شود که افراد آسیب‌پذیر از تردد در فضای باز خودداری و در‌صورت‌نیاز از ماسک‌های مناسب استفاده کنند؛ در‌و‌پنجره‌ها را بسته نگه دارند و از دستگاه‌های تصفیه هوا در فضای داخل استفاده کنند. این استاد گروه بهداشت محیط بر اهمیت آگاه‌سازی عمومی و اقدامات بین‌سازمانی برای کاهش منشأ گرد‌و‌غبار تأکید کرد و گفت: مهار کانون‌های داخلی و همکاری با کشورهای همسایه برای مدیریت کانون‌های خارجی گرد و غبار، باید در اولویت باشد. ایرنا