دلارزدایی؛ علت هراس آمریکا از بریکس
هشتماه زمان مناسبی بود که اعضای گروه بریکس، جهانبینی خود را درباره آینده اقتصاد جهانی ترسیم کنند؛ درحقیقت از آبان ۱۴۰۳ که سران کشورهای عضو در کازان روسیه گردهم آمدند و در بیانیه پایانی بر بازنگری در زیرساختهای مالی بینالمللی تأکید کردند تا حکمرانی اقتصاد جهانی جامعتر و عادلانهتر باشد، تابهامروز که بهتازگی اجلاس سران در ریودوژانیرو برپا شده است و بهدنبال تغییرات در صندوق بینالمللی پول هستند، جهان با تحولات عدیده سیاسی و اقتصادی روبرو شده که ایجاد اتحادها و رویکردهای جدید در اقتصاد جهانی را اجتناب ناپذیر کرده است.
فرزانه پیری: برگزاری 17اُمین اجلاس سران بریکس در برزیل که با تهدید ترامپ علیه اعضا و کشورهای همکار با بریکس همراه بود، باردیگر هراس حاکمان کاخ سفید از قدرتهای نوپدید اقتصادی جهان و تلاش هماهنگ آنان برای استقلال ارزی در مراودات تجاری از دلار را نشان داد؛ موضوعی که میتواند ظرفیتهای جدیدی را برای اقتصاد جهانی ایجاد کند. هفدهمین اجلاس سران کشورهای عضو بریکس ۱۵ و ۱۶ تیرماه در ریودوژانیرو برزیل با حضور مقامات عضو این نهاد برگزار شد و شرکتکنندگان بر لزوم ایفای نقش راهبری بریکس در تقویت روابط چندجانبه برای کشورهای جنوب جهانی و ایجاد نظم نوین در اقتصاد جهانی تأکید کردند. بهباور کارشناسان تأکید بریکس بر چندجانبهگرایی و حرکت در مسیر ایجاد نظم چندجانبه برخلاف رویکرد «دونالد ترامپ» رئیسجمهوری آمریکا برای احیا و تحمیل هژمونی غرب به رهبر اینکشور را میتوان دلیلی بر تهدید دانستن گردهمایی اینگروه غیرغربی بهعنوان ائتلافی ضدغربی ازسوی مقامهای واشنگتن دانست؛ ازاینرو ترامپ درمورد اجلاس بریکس در شبکه اجتماعی خود نوشت: هر کشوری که با سیاستهای ضدآمریکایی بریکس همسو شود، ۱۰درصد تعرفه اضافی پرداخت خواهد کرد. هیچ استثنایی برای این سیاست وجود نخواهد داشت. او ۱۷ تیرماه نیز در نشست کابینه خود در سخنانی علیه کشورهای عضو بریکس ادعا کرد: هدف بریکس ضربهزدن به ارزش دلار است و کشورهای عضو بریکس با افزایش ۱۰ درصدی تعرفهها روبرو خواهند شد. گروه بریکس در سال ۱۳۸۹ با مشارکت برزیل، روسیه، هند و چین تأسیس شد؛ یکسالبعد آفریقایجنوبی به اینگروه ملحق شد. سپس جمهوری اسلامی ایران، مصر، اتیوپی و امارات از ابتدای سال ۲۰۲۴ برابر با دیماه ۱۴۰۲ به اینگروه پیوستند. پسازآن اعلام شد که کشور اندونزی هم با موافقت نُه عضو قبلی از ابتدای سال ۲۰۲۵ برابر با دیماه ۱۴۰۳ به گروه بریکس پیوست تا شمار اعضای اینگروه به ۱۰ برسد. علاوهبراین، گروه بریکس، فهرستی از کشورها را در قالب شریک معرفی کرده است. درباره علت هراس آمریکا از تقویت بریکس با سید روحالله لطیفی؛ سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت ایران بهگفتوگو نشستیم. سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت معتقد است: کشورهای عضو بریکس برای توسعه پایدار و گسترش منافع مشترک، ایجاد و نظم اقتصاد جهانی جدید، افزایش نفوذ در تصمیمگیریهای بینالمللی و تقویت همکاری در حوزه نوآوری و فناوری و ارتقای همگرایی جنوب به جنوب فعال هستند. سید روح اله لطیفی بااشارهبه فعالیت کشورهای عضو بریکس در یکدههاخیر اظهار داشت: با پایانیافتن جنگ سرد شاهد آن بودیم که بلوک غرب مناسبات را بیشتر دنبال کرده و نظم جهانی نهادسازی، اقتصاد جهانی و تحولات جهانی را پیش برده بهطوریکه بقیه کشورهای جهان کمتر بهصورت مستقل عمل کردند اما اکنون شاهد آن هستیم که کشورهای جنوب بهدنبال نقشآفرینی بیشتر در نظام بینالملل هستند. وی بایادآوریاینکه برزیل، روسیه، آفریقایجنوبی، چین و هند کشورهایی بودند که گروه بریکس را راهاندازی کردند تا نظم جدیدی را در اقتصاد جهانی و نهادسازی جهانی شکل بدهند، توضیح داد: اینگروه، برای توسعه پایدار، گسترش منافع مشترک، ایجاد و نظم اقتصاد جهانی جدید، افزایش نفوذ در تصمیمگیریهای بینالمللی و تقویت همکاری در حوزه نوآوری و فناوری و ارتقای همگرایی جنوب به جنوب راهاندازی شده است. سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت بابیاناینکه سهم اقتصاد جهانی بریکس و بریکس پلاس حدود هشتدرصد است، گفت: اینکشورها بیش از نیمی از جمعیت دنیا را دربرمیگیرند که نشاندهنده این هست که ظرفیتهای مهمی را در عرصه نظم جدید جهانی ایجاد کردند. لطیفی بیان داشت: کشورهای عضو بریکس باایننگاه شکل گرفتند تا بتوانند آن استعمار که از قرن بیستم با محوریت آمریکا و کشورهای پیرامونی شکل گرفته بود را از بین ببرند و بهسمتی حرکت کنند که کشورهای دیگر نیز در اقتصاد تأثیرگذار باشند. وی از رشد فعالیت کشورهای عضو بریکس در دهه اخیر خبر داد و گفت: اینکشورها در حوزه نهادسازی اینموضوع را مطرح میکنند که دو عضو آنها عضو دائم شورای امنیت هستند؛ ضمنآنکه اغلب اعضا در حوزه اقتصادی هم سهم بالایی در اقتصاد جهانی دارند؛ بهعنوانمثال چین اکنون در حوزه تجارت خارجی و تولید بالاتر از آمریکا است یا هند و چین درکناریکدیگر بیش از دومیلیارد و ۸۰۰میلیوننفر جمعیت دارند. سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت اضافه کرد: امروز کشورهایی از آمریکایلاتین، آفریقا و آسیا عضو بریکس هستند که اینامر نشان میدهد دنیای امروز ازطریق تغییراتی که توسط بازیگران جدید برای آینده طراحی میشود، میتواند ظرفیتهای جدیدی را برای جهان ایجاد کند. سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت از تصمیم کشورهای عضو بریکس در حوزههای پولی، مالی و فناورانه خبر داد و گفت: اینکشورها بهدنبال اینهستندکه از یوغ استعمار و استبداد جدیدی که در یکقرناخیر بوده است، خارج شوند و فضای جدیدی را برای جهان ایجاد کنند ازاینرو بهدنبال بحث دلارزدایی هستند. وی عنوان کرد: یکی از ابزارها که قدرت هژمونی آمریکا بهشمار میرود، بحث دلار بهعنوان ارزی است که پایه سنجش مبادلات جهانی است؛ اینکشور با ابزار دلار اقتصادهای دنیا را ضعیف میکند یا اقتصادهای دنیا را در چنبره خود قرار داده و کنترل میکند و میتوان گفت که دلار به ابزار اصلی برای کنترل کشورها در کنار سایر ابزارهای آمریکا تبدیل شده است. لطیفی تأکید کرد: اگر میخواهیم نظم جدید اقتصاد جهانی را داشته باشیم باید دلار از مبادلات تجاری کنار گذشته شود و چون این ظرفیت در کشورهای مجموعه بریکس و بریکس پلاس وجود دارد، آمریکا حساسیت بیشتری به اعضای بریکس نشان داده زیرا احساس میکند، بااینکار هژمونی او درحالفروپاشی است. سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت همچنین گفت: کشورهایی که دارای قدرتهای هژمون و سلطه بر جهان هستند، زمانی طرفدار اقتصاد آزاد میشوند که تفاوت تکنولوژی و اقتصادی زیادی با سایر کشورها داشته باشند و اینقدر فاصله زیاد باشد که برای استثمار و برای استفاده از منابع سایر کشورها، دم از اقتصاد آزاد بزنند. وی خاطرنشان کرد: براینمونه زمانی انگلستان در نقطه اوج خود و امپراتوری بر جهان بود؛ آنگاهکه بحث اقتصاد آزاد مطرح شد، در نظریات اقتصادی آنرا دنبال کرد ولی زمانیکه جایگاه اقتصادی اینکشور کاهش پیدا کرد و جایگاه برتری را بهخاطر جنگهای جهانی و بحرانهای اقتصادی جهانی از دست داد، دوباره بحثهای نظام تعرفهای را مطرح کرد. لطیفی بابیاناینکه ترامپ از ظرفیت اقتصادی و تجاری سایر کشورها واهمه دارد، گفت: همین صحبتهای ترامپ درخصوص بحث جنگ تعرفهای نشان میدهد که از ظرفیت سایر کشورها واهمه دارد و نگران ایناستکه هژمونی آمریکا از بین برود. وی افزود: اکنون بسیاری از دانشگاهیان و کارشناسان آمریکا، همین جنگ تعرفهای را بهعنوان آخرین پناه و سلاح ترامپ مطرح میکنند که بااتکابه دلار، میخواهد نگاه سلطه گری خود را حفظ کند حتی اگر ترامپ هم نبود، مطمئناً ابزارهای دیگر برای کنترل بریکس و تقویت هژمونی آمریکا دنبال میشد. سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت ابراز کرد: دراینشرایط طبیعیست جوامع مستقل و دارای اقتصاد پویا درکنارهم قرار بگیرند و با اشتراکگذاشتن نوآوریها، فناوریها، تسهیل تجارت و تولید به تقویت کریدورها و بحثهای لجستیکی و راهاندازی نظامهای جدید پولی و مالی بپردازند و درتقابلبا این سلطه قدیمی که مانع رشد سایر کشورها شده است، ایستادگی کنند. گفتنیست: کشورهای عضو بریکس اکنون بیش از نیمی از جمعیت جهان و حدود ۴۰درصد از تولید اقتصاد جهانی را دراختیار دارند و میخواهند این واقعیت در ساختار نهادهای بینالمللی منعکس شود؛ موضوعی که رئیسجمهور برزیل نیز در افتتاحیه اجلاس اخیر بر آن تأکید کرد و هشدار داد که کشورهای نوظهور باید در اصلاح نهادهای کلیدی جهانی مانند شورای امنیت سازمان ملل و صندوق بینالمللی پول، نقش پیشبرندهای ایفا کنند. واقعیت ایناستکه نهتنها کشورهای عضو بریکس بلکه اقتصاد جهانی ماههاست که تحتتأثیر سیاستهای اقتصادی و تعرفهای ترامپ قرار دارند؛ او بیتوجه به تحولاتی که در ربعقرناخیر در ساختار اقتصادی جهان و ظهور قدرتهای جدید جهانی رخ داده، سودای بازگرداندن قدرت اقتصادی به آمریکا را در سر دارد و آنرا دستمایه شعار انتخاباتی خود نیز قرار داده بود و بههمیندلیل نیز با بهراهانداختن جنگ تعرفهای علیه کشورهایی که با آمریکا مراودات تجاری عمده دارند، بهدنبال تقویت اقتصاد کشورش است. ایرنا