پیری در سایه بیکسی!
مهدی امیریپور: طبق آمار رسمی؛ دوسوم سالمندان ایرانی بدون همسر زندگی میکنند؛ پدیدهای نگرانکننده که چالشهای اجتماعی و روانی گستردهای بههمراه دارد. برآوردهای رسمی مرکز آمار ایران نشان میدهد که جمعیت سالمندان کشور تا سال ۱۴۰۴ به حدود ۱۰میلیون و ۲۰۰هزارنفر رسیده است که ازاینمیان، حدود ۶۷درصد معادل ۶.۸میلیوننفر، سالمندانی هستند که بهدلایل مختلفی چون فوت همسر، طلاق یا هرگز ازدواجنکردن، بهتنهایی زندگی میکنند. باتوجهبه ترکیب جنسیتی تخمین زده میشود که از میان این جمعیت، حدود ۳.۲ تا ۳.۵میلیوننفر زن و حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰هزارنفر مرد سالمند تنها باشند. همچنین ۸۰هزارنفر از سالمندان ما هرگز ازدواج نکردهاند. مطالعات جمعیتشناختی نشان میدهد بیش از ۵۵درصد از زنان سالمند کشور بدون همسر هستند و با افزایش روند تجرد در میانسالی (۴۰-۵۰سالگی) که اکنون حدود ۷۰۰هزارنفر را دربرمیگیرد، احتمال میرود در دهههای آینده با موج جدیدی از سالمندان تنها روبهرو شویم. دراینراستا، دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور با همکاری نهادهای حمایتی و خدماتی، از سال ۱۴۰۳ اجرای طرحی جامع برای توانمندسازی زنان سالمند تنها را آغاز کرده است. در فاز نخست اینطرح، بیش از ۵۱هزار زن سالمند در سراسر کشور شناسایی و تحتپوشش آموزشهای خودمراقبتی جسمی، روانی و مشارکت اجتماعی قرار گرفتهاند. بهگفته مسئولان شورای ملی سالمندان؛ ادامه اینبرنامه در سال ۱۴۰۴ دنبال میشود و تشکیل گروههای همیار، راهاندازی باشگاههای نشاط و گسترش مشاورههای روانشناختی ازجمله برنامههای فاز دوم آن است. هدف نهایی اینطرح، ارتقای سلامت روان، افزایش حس ارزشمندی و مشارکت اجتماعی زنان سالمند در بستر محله و خانواده عنوان شده است. مژگان رضازاده؛ رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور گفت: ایران درحالحاضر دارای جمعیتی حدود ۸۶میلیوننفر است؛ ازاینمیان، حدود شش تا هفتدرصد را سالمندان ۶۵سالبهبالا تشکیل میدهند که بیش از ششمیلیوننفرند، با تفکیک جنسیتی: تقریباً پنجمیلیون و ۱۵۰هزار زن سالمند و حدود چهارمیلیون و ۷۰۰هزار مرد سالمند. وی افزود: طبق آمار ۱۴۰۴ از مرکز آمار ایران؛ جمعیت سالمندان (۶۵+) حدود ۱۰میلیون و ۲۰۰هزارنفر است؛ یعنی ۱۲درصد جمعیت کل کشور. ازاینتعداد، حدود ۶۷درصد سالمندان یا تنها هستند، بهدلیل طلاق، فوت همسر یا هرگز ازدواج نکردند. رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور گفت: برآورد تعداد سالمندان تنها در ایران در سال ۱۴۰۴ نشان میدهد که کل سالمندان حدود ۱۰میلیون و ۲۰۰هزارنفر؛ درصد سالمندان بدون همسر (تنها) حدود ۶۷درصد و تخمین تعداد سالمندان تنها حدود ششمیلیون و ۸۰۰هزارنفر است. وی ادامه داد: ازاینتعداد، زنان سالمند تنها حدود سهمیلیون و ۲۰۰هزار تا سهمیلیون و ۵۰۰هزارنفر، مردان سالمند تنها حدود ۵۰۰هزار تا ۶۰۰ هزارنفر و سالمندان هرگزازدواجنکرده حدود ۸۰ هزارنفر هستند. وی عنوان کرد: منبع این اطلاعات، برآوردهای رسمی مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۴ و تحلیل مقالات تحلیلی جمعیت سالمندی کشور است. وی افزود: زنان سالمند تنها حدود ۵۵درصد از کل زنان سالمند را تشکیل میدهند. با فرض تقریباً برابربودن جمعیت زن و مرد سالمند، حدود سه تا ۳.۵میلیون زن سالمند تنها هستند. مردان سالمند تنها نیز حدود ۱۲درصد مردان سالمند را شامل میشوند، یعنی نزدیک به ۵۰۰ تا ۶۰۰هزار مرد بهتنهایی زندگی میکنند. وی گفت: جمعیت مجرد در میانسالی (۴۰ تا ۵۰ساله) نیز روبهافزایش است (حدود ۷۰۰هزارنفر) که احتمالاً در دهههای آینده به موج جدید سالمندان تنها میپیوندند. وی افزود: در جمعبندی میتوان گفت که در سال ۱۴۰۴، حدود ۶.۸میلیون سالمند بدون همسر (تنها) در ایران زندگی میکنند. تخمین جنسیتی اینافراد شامل سه تا ۳.۵میلیون زن و ۰.۵ تا ۰.۶میلیون مرد تنها است. رضازاده ادامه داد: در سالهای اخیر، موضوع زنان سالمند تنها به یکی از دغدغههای مهم حوزه سالمندی در ایران تبدیل شده است. براساس آمارهای رسمی، جمعیت زنان سالمند که بهدلایل مختلفی مانند فوت همسر، مهاجرت فرزندان یا تجرد دوران سالمندی تنها زندگی میکنند، روبهافزایش است. اینوضعیت آنان را درمعرض خطراتی نظیر انزوای اجتماعی، افسردگی، مشکلات جسمی درماننشده و احساس بیپناهی قرار میدهد. وی افزود: درپاسخبه این چالش، دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور با همکاری دستگاههای اجرایی و نهادهای حمایتی، از سال ۱۴۰۳ طرحی جامع برای توانمندسازی زنان سالمند تنها را آغاز کرده است. رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور گفت: در فاز نخست طرح در سال ۱۴۰۳، بیش از ۵۱هزار زن سالمند تنها در سراسر کشور شناسایی شدند. این شناسایی با بهره از سامانههای ملی و همکاری بهزیستی، شهرداریها، خانههای سلامت و پایگاههای سلامت انجام شد. پسازآن، این زنان تحتپوشش آموزشهای متنوعی قرار گرفتند. وی افزود: این آموزشها شامل آموزشهای خودمراقبتی جسمی و روانی (باتأکیدبر پیشگیری از افسردگی، اضطراب، افتادن و بیماریهای مزمن)، نشاط اجتماعی و مشارکت در زندگی محلهای و آشنایی با سطوح ارجاع به خدمات تخصصی روانشناختی، مددکاری اجتماعی و خدمات حمایتی بوده است. آموزشها در قالب کارگاههای محلی، بستههای آموزشی، جلسات گروهی، مشاوره فردی و بروشورهای چندرسانهای ارائه شد. وی گفت: باتوجهبه استقبال گسترده و نتایج مثبت برنامه، دبیرخانه شورای ملی سالمندان اعلام کرده است اینطرح در سالجاری (۱۴۰۴) نیز ادامه خواهد داشت. وی افزود: در فاز دوم، علاوهبر آموزشهای قبلی، برنامههایی چون تشکیل گروههای همیار زنان سالمند در محلهها، راهاندازی باشگاههای نشاط ویژه سالمندان تنها و توسعه مشاورههای روانشناختی آنلاین و حضوری در دستورکار قرار گرفته است. بهگفته مسئولان شورای ملی سالمندان؛ هدف اصلی از اجرای اینطرح، ارتقای سلامت روان، افزایش حس ارزشمندی و مشارکت اجتماعی زنان سالمند تنها در بستر محله و خانواده است. فارس