«کشاورزی حفاظتی»؛ دانش طبیعتمحور
مریم شریفی: سالهاست که زمینهای کشاورزی در کشور ما شخم و دیسک زدهشده و بقایای محصول نیز آتش زده میشود، روشی سنتی و غیرعلمی که بهگفته کارشناسان مرگ تدریجی خاک و منبع حیات در زمین است. گلوی خشکشده زمین به سرفه افتاده و صدای پای آب را نمیشنویم؛ کشاورزان همهساله با ادوات آهنین زمین را شخم زده و تن رنجور خاک را فرسودهتر میکنند، خاکی که منبع حیات همه موجودات زنده است و ما را از مرگ و نیستی حفاظت میکند، امروز نیازمند محافظت است. کشاورزی حفاظتی به مجموع اقدامات مدیریتی کشاورزی اطلاق میشود که هدف آن حفاظت خاک، آب و گیاه از انواع تخریبها و آلودگیها است؛ تخریب ساختمان خاک و کاهش نفوذ آب، کاهش ظرفیت نگهداری رطوبت، متراکم شدن خاک و کاهش نفوذ ریشه و قدرت خاک در نگهداری عناصر غذایی و تغذیه گیاه، تنها بخشی عواقبی بوده که با مدیریت اشتباه، گریبان خاک کشاورزی ما را گرفته است. دبیرخانه کشاورز گلستان بااشارهبهاینکه لازمه رونق کشاورزی حفاظتی در استان فرهنگسازی است، اظهار کرد: باید با عملیاتیکردن طرحهای الگویی در استان و برگزاری همایشهای متعدد زمینه آشنایی کشاورزان با کشاورزی حفاظتی را ایجاد کنیم. وی بابیاناینکه باید ذهن کشاورز را از استفاده از ماشینآلات قدیمی بهسمت وسایل و ابزارآلات کشاورزی حفاظتی معطوف کنیم، بیان کرد: نکته مهم دراینموضوع تهیه و تدارک ماشینآلات موردنیاز اینعرصه است زیرا در کشت حفاظتی نمیتوان از هر ماشینی استفاده کرد. دبیرخانه کشاورز گلستان باتأکیدبراینکه باید طی آزمایشهای تمام مناطق استان، مناطقی را که قابلیت استفاده از ابزار کشت حفاظتی در آنها وجود دارند شناسایی کرد، توضیح داد: با انجام اینامر به سؤالاتی نظیر اینکه «آیا جنوب استان که شالی در آن کشت میشود مناسب کشت حفاظتی است یا خیر؟» پاسخ داده میشود. ایمانی بابیاناینکه طیکردن اینمسیر یکشبه اتفاق نیست، افزود: باید برای رشد و پیشرفت دراینعرصه بهآرامی و آهستگی و با بررسی تمام جوانب اعم از مزایا و معایب آن گام برداشت تا کشاورزان متوجه اینموضوع شوند. وی خاک را بستر تولید خواند و ادامه داد: یکی از راههای حفظ این بستر کشاورزی حفاظتی است زیرا برگرداندن بقایا به خاک سبب احیا و زندهشدن آن میشود. دبیرخانه کشاورز بااشارهبهاینکه کشاورزان برای شروع اینمسیر نیاز به مشوق دارند، اظهار کرد: برای شروع کشاورزی حفاظتی و جایگزینی آن با روشهای سنتی باید با مشوقها و آموزشهای اصولی در کشاورزان انگیزه ایجاد کنیم. یک پژوهشگر بینالمللی آب و خاک اظهار کرد: کشاورزی حفاظتی مجموعهای از اقداماتی شامل حداقل دستکاری مکانیکی خاک باتکیهبر کشت بهشیوه بیخاکورزی یا کشت مستقیم، حفظ و نگهداری مقدار مناسبی از بقایای گیاهی در سطح خاک و رعایت اصول تناوب زراعی مناسب گفته میشود که سبب صرفهجویی در زمان و انرژی و افزایش بهرهوری منابع آب و خاک میشود. محمد اسماعیل اسدی بااشارهبهاینکه کشاورزی حفاظتی یک سیستم کشاورزی است که میتواند ضمن بازسازی اراضی تخریبشده، از نابودی اراضی زراعی و فرسایش خاک جلوگیری کند، افزود: دراینسیستم پایدار تولیدات کشاورزی، پوشش دائمی خاک، حداقل دستکاری خاک و تنوع گونههای گیاهی ارتقا مییابد. افزونبراین، تنوعزیستی و فرآیندهای زیستی طبیعی را در سطح و زیر سطح خاک را افزایش میدهد که به افزایش بهبود بهرهوری مصرف آب هم در اراضی آبی و هم اراضی دیم و عناصر غذایی و بهبود و پایداری تولید محصول کمک میکند. وی ادامه داد: خاکهای تحت کشاورزی حفاظتی بهخاطر ساختار بهبودیافته و همچنین نگهداشت بقایای گیاهی که در حکم خاکپوش یا مالچ آلی هستند از ظرفیت نفوذ آب بسیاربالایی برخوردار بوده که باعث کاهش رواناب سطحی و درنتیجه بهطور قابلتوجهی کاهش فرسایش خاک میشوند که اینامر سبب بهبود کیفیت آبهای سطحی از آلودگی ناشی از فرسایش خاک شده و منابع آب زیرزمینی را تقویت میکند. وی بابیاناینکه کشاورزی حفاظتی بههیچوجه کشاورزی با خروجی کم نیست و عملکرد قابلمقایسهای (اما بهروش پایدار) با کشاورزی سنتی و باتکیهبر گاوآهن برگرداندار میدهد، افزود: دراینروش با کاهش تغییرات عملکرد، افزایش عملکرد طی سالها مشاهده میشود. این محقق آب و خاک گفت: ازنظر کشاورز، کشاورزی حفاظتی بهدلیل امکان کاهش هزینههای تولید، کاهش زمان و نیروی کار بهویژه در اوج فشار کار مانند آمادهسازی و کاشت زمین و در سازوکار مکانیزه سبب کاهش هزینههای سرمایهگذاری و نگهداری ماشینها و ادوات در درازمدت، میشود. وی توضیح داد: دراینشیوه از کشت بهوسیله استفاده از تجهیزات مدرن کشاورزی، بقایای گیاهان در خاک باقی مانده و بذور موردنظر فقط با ایجاد یک شیار باریک در اراضی شخم نخورده و دستکاری نشده کاشته میشوند و بهاینترتیب حفاظت از خاکهای کشاورزی در بهترین شرایط محقق میشود. اسدی بابیاناینکه کشاورزی حفاظتی مستلزم رعایت اصول و قواعدی است که درصورت رعایت آنها، مزایای زیادی را بههمراه خواهد داشت وگرنه باعث افت شدید عملکرد محصول میشود، گفت: کاهش مصرف انرژی و سوخت، جلوگیری از فرسایش خاک، افزایش مواد آلی خاک، کاهش نیاز به سرمایهگذاری برای تهیه ماشینهای کشاورزی، کاهش زمان لازم برای آمادهسازی زمین و حفظ رطوبت خاک از جمله مزایای کشت مستقیم هستند. رئیس اداره فناوریهای مکانیزه جهاد کشاورزی گلستان بااشارهبهاینکه کشاورزی حفاظتی یکی از زیرمجموعههای کشاورزی پایدار است، گفت: اجرای طرح کشاورزی حفاظتی در ایران از سال ۸۶ به استانها ابلاغ شد و استانهای گلستان و فارس استانهای اولیه و آزمونه برای اجرای اینطرح بودند. مریم برزنونی بابیاناینکه سه آیتم ثابت در کشاورزی حفاظتی داریم که همه باید همزمان انجام شود، گفت: رعایت تناوب زراعی، پوششدار کردن اراضی و کشت مستقیم محصولات زراعی باید در کشت حفاظتی رعایت شود.ایسنا