ضرورت ایجاد «صنعت مُد» در ایران
پریسا سیدیان: صنعت مد و لباس ایران درحالی درجستوجوی جایگاه حرفهای خود است که هنوز میان خواستههای طراحان لباس و رویکردهای حاکم شکاف عمیقی وجود دارد. دبیر انجمن طراحان لباس و پارچه ایران، بااشارهبه این فاصله میگوید دولت بیشتر بهدنبال «ساماندهی» مد و لباس است، درحالیکه جامعه طراحان انتظار ایجاد صنعت مد را دارد. او تأکید دارد تازمانیکه سیاستگذاری از جنس تصدیگری باشد و حمایتهایی مثل بیمه، قانون کپیرایت و مشوقهای اقتصادی جدی گرفته نشود، امکان رشد داخلی فراهم نمیشود و همچنان چالشها از یک مدیر به مدیر دیگر منتقل میشود. سیامک ناظمی درباره مهمترین مسائلی که کارگروه ساماندهی مد و لباس پس از تغییرات اخیر باید به آن توجه کند، اظهار کرد: بحث اقتصادی یکی از موضوعات حائزاهمیت است که راهکارهای زیادی برای رفع این مشکل وجود دارد. ازطرفی یکی از مشکلات دیگر که آنهم در بُعد حمایتی دیده میشود، موضوع کپیرایت است؛ یکی از دغدغههای جدی طراحان لباس اکنون، تدوین قانونی برای مقابله با دزدیدهشدن طرح و ایدههایشان است. او از «بیمه» بهعنوان مطالبه دیگر طراحان لباس یاد کرد و گفت: اکثر طراحان لباس بهشکل فریلنسری (آزادکاری) مشغول هستند و چون بهصورت تماموقت جایی مشغول نیستند، چالشهای بیمهای دارند و برخلاف گروه دیگر که در یک مجموعه شاغل هستند، از مزایای بیمه بهرهمند نمیشوند. تعدادی از طراحان بهشکل مستقیم از سمت کارگروه ساماندهی مد و لباس به سازمان تأمین اجتماعی معرفی میشوند. پیشنهاد ما تبیین ساختاری شفاف با معیارهای دقیق بوده تا سالانه تعدادی مشخص شامل این بیمه طراحان شوند. دراینزمینه با تأمین اجتماعی هم جلساتی داشتیم و پیشنهاد آنها نیز شفافسازی ازسوی کارگروه است. این استاد دانشگاه همچنین به یک چالش فرهنگی اشاره کرد و ادامه داد: درحالحاضر مسیر پوشش و نوع لباسپوشیدن افراد در جامعه بهویژه در شهرهای بزرگ با آنچه حاکمیت درنظر میگیرد، متفاوت است. دراینبین طراح باید خواسته کدام گروه را رعایت کند؟ و اینامر برای او تبدیل به یک چالش میشود. او تأکید کرد: اعتقاد بنده ایناستکه حاکمیت باید از فضای تصدیگری فاصله گرفته و بهسمت تسهیلگری درزمینه مد و لباس حرکت کند. دخالت کمتر حتی بهنفع وجهه عمومی دولت میشود. ناظمی ادامه داد: چند وقت قبل بررسیهایی انجام میدادیم که ببینیم در دنیا چه قوانینی در حوزه مد و لباس وجود دارد و نکته جالبی که دریافتیم اینبودکه کشورهای دیگر، بهویژه کشورهای توسعهیافته، به نوع لباسپوشیدن شهروندان خود ورود نمیکنند و به مسائل دیگری ازجمله فرهنگسازی درزمینه «مد پایدار» و بازطراحی و بازیافت پوشاک تأکید میکنند. بهطورمثال یکی از کشورها برای فرهنگسازی گسترش مد پایدار، مالیات کسانیکه لباسهای قدیمی را تعمیر میکردند، نصف کرده بود یا برای مدل خاصی از لباس، مالیات بر ارزشافزوده را بهشکل چشمگیری کاهش داده بود. او بابیاناینکه ورود در نوع پوشش با مفهوم مُد در تناقض است، گفت: جامعه پویا است و وجود نسلهای مختلف با سلیقههای متفاوت سبب میشود نتوان بهنحوی تصمیم گرفت که مثلاً مردم چندنوع لباس خاص را برای مدتزمانی طولانی بپوشند. در 8000سالگذشته، پوشش بسته به مسائل مختلفی ازجمله موضوعات سیاسی، اقتصادی و ... تغییر کرده؛ بنابراین قانونگذاری برای مُد از جنس قوانینی است که بعداً اجراکردن آن نیز سخت میشود چون جامعه مدام درحالتغییر است و مؤلفهها و ارزشهایش متفاوت شده است. اینامر بر وجهه قانونگذار نیز اثرگذار است. ناظمی گفت: براساس تصویری که از جامعه طراحان لباس میگیرم، توقعی که اینافراد از کارگروه ساماندهی مد و لباس دارند، چیزی شبیه فدراسیون مد ایتالیا است. جامعه طراحان دوست دارند افرادی دراینکارگروه شاغل باشند که دیدگاه درستی به صنعت مُد داشته باشند و بتوانند صنعت مد را ایجاد کنند؛ اما عملاً حتی عنوان کارگروه و آوردن واژه «ساماندهی» با خواسته جامعه طراحان که بهدنبال ایجاد صنعت مد هستند منافات دارد. تفاوت دیدگاه جامعه طراحان لباس با دیدگاه دوستان فعال در کارگروه حتی در جلسات همفکری هم که گذاشته میشود مشخص است و عملاً اتفاق خاصی رخ نمیدهد. او بابیاناینکه خروجی این تفاوت دیدگاه در سیزدهمین جشنواره مد و لباس فجر مشهود بود، اظهار کرد: این مشکل در دورههای قبلی جشنواره هم وجود داشت اما آنچه بهتازگی شاهد آن بودیم، جشنواره سیزدهم بود. از مشکلات اصلی در مدیریت دولتی در کشور ایناستکه دورههای مدیریتی کوتاهمدت است؛ یعنی فرد دورهای کوتاه دو یا سهساله مشغولبهکار است و برنامهریزی بلندمدتی وجود ندارد و درنهایت فعالیت به ارائه یک بیلان کاری محدود میشود که مثلاً به نهاد بالادستی خود بگوید فلان جشنواره را برگزار کردیم. این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر با متخصصان مربوطه صحبت کنید، انتقاداتی را به همین جشنواره سیزدهم وارد میکنند که تاحدزیادی درست است، اما اگر همین سؤالها را پس از جشنواره بعدی هم از افراد بپرسید، دوباره به همان قبلیها اشاره میکنند. چون ماهیت شکلگیری کارگروه و دیدگاهی که وجود دارد بهنحوی نیست که بتواند این چالشها را برطرف کند. طراح لباس بهدنبال خلاقیت و هنر است، اما کارگروه بهدنبال «ساماندهی» است؛ یعنی بیاید جامعه را متناسب با سیاستهای خود همخوان کند، درحالیکه ما میگوییم شما بهسمت جامعه حرکت کنید. متأسفانه نشانههای تبادل تفکر نیز از هر دو سو، یعنی جامعه طراحان و نهاد دولتی وجود ندارد و گویی هر دو در جزایر جداگانهای زندگی میکنند. او به مسئله مهاجرت نسل جدید طراحان لباس اشاره کرد و گفت: قبلاً این موج درخواست ادامه تحصیل در خارجازکشور در رشته طراحی لباس وجود نداشت اما حالا اینموضوع ناراحتکننده است. او درپاسخبهاینسؤالکه آیا صنعت مد و لباس ایران، حرفی برای گفتن در عرصه جهانی دارد یا خیر؟ توضیح داد: شاید در بخش صنعت حرفی برای گفتن وجود داشته باشد، اما در بعد هنری هنوز نه. ایسنا