مفهوم تضمینهای امنیتی برای اوکراین
حسن عباسینسب: کارشناسان آمریکایی تضمینهای امنیتی موردنظر اوکراین را شامل ارائه همه قابلیتها ازسوی آمریکا و اروپا همچون ماده ۵ ناتو میدانند اما همزمان نگران مخالفت روسیه با آن هستند. یکی از حاشیههای مهم دیدار «دونالد ترامپ» و «ولادیمیر پوتین» در آلاسکا اینبودکه رئیسجمهوری آمریکا برای اولینبار از دادن تضمین امنیتی به اوکراین درصورت امضای توافق با روسیه سخن گفت. این موضوعی بود که موجب استقبال اتحادیه اروپا هم شد زیرا بروکسل این پیشنهاد را جایگزینی برای عدمعضویت اوکراین در ناتو میبینید. «دانیل فرید» معاون پیشین وزیر امور خارجه آمریکا در امور اروپا میگوید: مؤثرترین تضمین امنیتی برای اوکراین، عضویت در ناتو خواهد بود، اما ترامپ این گزینه را رد کرده است. درعوض، «استیو ویتکاف» پیشنهاد کرد که تضمینهایی مشابه ماده ۵ ناتو، به اوکراین ارائه شود. این ماده به بند دفاع جمعی پیمان آتلانتیک شمالی ارتباط دارد. دراینراستا، ترامپ گفته است که ایالاتمتحده نیرو در خاک اوکراین مستقر نخواهد کرد، اما از تضمینهای امنیتی اروپا برای اینکشور حمایت خواهد کرد. این کارشناس اندیشکده شورای آتلانتیک معتقد است: عبارت تضمینهای امنیتی ازسوی ایالاتمتحده و همچنین شرکای اوکراین که «ائتلاف داوطلبان» (Coalition of the Willing) نامیده میشوند، باید براساس ماده ۵ استوار باشد؛ یا بهطور قانونی الزامآور باشد یا حداقل درمورد آمریکا، بهنوعی توسط کنگره پشتیبانی شود. هرچیزی کمتر از مفاد ماده ۵ بهعنوان تضمینی ضعیف تلقی میشود و شاید بهنوعی دعوت از پوتین برای جنگ باشد. وی میافزاید: محتوای تضمینهای امنیتی باید با جریان ثابت تجهیزات نظامی غربی و سایر کشورها و همچنین همکاریهای صنعتی دفاعی همراه شود تا اوکراینیها بتوانند از خود دفاع کنند. برای تحقق وعده ترامپ مبنیبر عدماتکا به کمکهای بلاعوض آمریکا، ایالاتمتحده میتواند ترتیبات وام-اجاره را برای اوکراین یا کشورهای اروپایی جهت تأمین تجهیزات نظامی آمریکایی برقرار کند. طبق این دیدگاه، تضمینهای امنیتی همچنین باید شامل استقرار نیرو در داخل اوکراین توسط کشورهای ائتلاف فوق ازجمله دفاع هوایی، گشت هوایی، نظارت، اطلاعات، لجستیک و واحدهای آموزشی باشد. این نیروها میتوانند با پشتیبانی واحدهای هوایی آمریکا، شامل واحدهای شناسایی و رزمی مستقر در لهستان و رومانی و همچنین نیروهای هوایی و دریایی آمریکا و اروپا مستقر در رومانی و بلغارستان، با همکاری ترکیه برای حمایت از امنیت دریای سیاه، تقویت شوند. ایالاتمتحده همچنین اطلاعات، لجستیک و سایر پشتیبانیها را برای نیروهای ائتلاف و خود اوکراین فراهم خواهد کرد. ناتو نیز میتواند با ارائه اطلاعات و حتی پشتیبانی فرماندهی و کنترل، از اینامر حمایت کند. این مقام سابق وزارت خارجه آمریکا تأکید دارد: اینفهرست طولانی است اما دقیقاً مطابق با دیدگاه ویتکاف در عبارت «مشابه ماده ۵» است. اینطرح امنیتی برای اوکراین میتواند مؤثر باشد اگر ایالاتمتحده واقعاً متعهد باشد، نیروهای لازم را بهکار گیرد و در مقابل اعتراض پوتین مقاومت کند. «مارک ماگیرفسکی» سفیر سابق لهستان در ایالاتمتحده و اسرائیل هم درمورد نقایص احتمالی تضمین امنیتی برای اوکراین معتقد است: سناریوی ایدئال برای روسیه اینخواهدبودکه اجازه دهد ایالاتمتحده و شرکای اروپاییاش تضمینهای امنیتی به کییف ارائه دهند و سپس شاهد شکست آنها باشند. بهاعتقاد وی یک شکست بزرگ در تحقق این وعده، اظهارات پوتین مبنیبراینکه کل غرب یک ببر کاغذی است و قادر به دفاع نهتنها از اوکراین بلکه از خود نیست را اثبات خواهد کرد. مدیر برنامه استراتژی برنامه لهستان در مؤسسه آزادی در ورشو افزود: تضمینهای نظامی، بهویژه زمانیکه به یک کشور غیرمتحد ارائه میشوند، همواره به تصمیمات سیاسی بازمیگردند. همین اصل درباره ماده ۵ پیمان واشنگتن نیز صادق است که برخلاف تصور عمومی، بیان نمیکند که همه اعضای ناتو باید بهطور خودکار در برابر حمله احتمالی به یکیازآنها واکنش نشان دهند. بلکه ماده ۵ میگوید که هر عضو «با فوریت، بهطور فردی و همراه با سایر اعضا، اقدامات لازم ازجمله استفاده از نیروهای مسلح را انجام خواهد داد». ماگیرفسکی اعتقاد دارد: از دیدگاه اوکراین و متحدان ناتو، بهترین اقدام، ادامه تأمین تسلیحات پیشرفته برای کییف، ازجمله موشکهای دوربرد، سرمایهگذاری در زیرساخت صنعتی آن، لغو تمام محدودیتها برای حمله به خاک روسیه و اشتراکگذاری حداکثری اطلاعات است. اوکراینیها بهاینترتیب، قادر خواهند بود از خود دفاع کنند. روسیه یکی از دلایل آغاز جنگ اوکراین را تمایل شدید همسایه غربی به عضویت در ناتو و ایجاد یک تهدید امنیتی واقعی برای مسکو بیان کرده است. درواقع کییف از مدتهاقبل برای دو هدف مهم عضویت در ناتو و اتحادیه اروپا برنامهریزی کرده بود. بهنظر میرسد اینکشور هنوز فاصله زیادی با هر دو خواسته داشته باشد گرچه عضویت در ناتو تاحدزیادی بعید بهنظر میرسد. «توری توسیگ» مدیر و پژوهشگر ارشد «مرکز اسکوکرافت برای استراتژی و امنیت» درمورد چشمانداز پیوستن اوکراین به ناتو اعتقاد دارد: در کوتاهمدت، چشمانداز اوکراین برای تبدیلشدن به یک متحد ناتو کم یا تقریباً صفر است. بااینحال، ازآنجاکه اوکراین عضویت در ناتو را بهعنوان هدفی در قانون اساسی خود لحاظ کرده، اینمسیر برای امنیت آینده اوکراین و ناتو حیاتی است. طبق تحلیل مدیر سابق امور اروپا در شورای امنیت ملی آمریکا، اوکراین همراه با گرجستان و بوسنیوهرزگوین بهصورت رسمی بهعنوان یک کشور داوطلب عضویت در ناتو شناخته میشود. در اجلاس واشنگتن در سال ۲۰۲۴ هم متحدان باردیگر تأکید کردند که آینده اوکراین با ناتو است بههمیندلیل ائتلاف ناتو باید شرایط لازم آنرا فراهم کنند. تصمیمات درباره گسترش ناتو براساس سیاست درهای باز این سازمان اتخاذ میشود که مبتنیبر ماده ۱۰ پیمان تأسیس ناتو است: متحدان با توافق همه میتوانند، هر دولت اروپایی دیگری را که قادر به ترویج اصول این پیمان و کمک به امنیت منطقه آتلانتیک شمالی باشد را به عضویت این پیمان دعوت کنند. ایرنا