توسعه لاین؛ تأمین فناورانه گوشت مرغ
مهتاب چابوک: مرغ لاین بهعنوان پیشرفتهترین فناوری در صنعت طیور، منشأ تمامی نژادهای اجداد، مادر، گوشتی و تخمگذار است و تمامی صفات ذاتی مرغ ازجمله بازدهی و کیفیت در این خطوط تعریف و توسعه مییابد. اهمیت این فناوری در تأمین امنیت غذایی و توسعه پایدار صنعت طیور کشور غیرقابلانکار است. در سطح جهان، تنها هشت لاین مرغ گوشتی وجود دارد که دراختیار ۶ کشور است و نقش اساسی در تأمین گوشت مرغ جهانی ایفا میکنند. جمهوری اسلامی ایران بهعنوان تنها دارنده مرغ لاین در جهان اسلام و خاورمیانه، ظرفیت بزرگی دراینحوزه دارد که طی دودههگذشته بهدلیل تغییر سیاستها و تحریمها بهشکل قابلتوجهی مغفول مانده است. سهم مرغ لاین آرین در دهه ۸۰ بیش از ۸۵ درصد بازار داخلی بوده است، اما با ورود سویههای خارجی و تغییرات اقتصادی، اینسهم بهشدت کاهش یافته است. اینوضعیت موجب شد که ستاد توسعه علوم و فناوریهای زیستی و سلولهای بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، از سال ۱۳۹۹ با تشکیل کارگروه تحقیق و توسعه مرغ لاین آرین، طرح احیای این لاین را با هدف ارتقای لاین ازطریق اصلاح نژاد سویه آرین و انتقال فناوریهای نوین مدیریت پرورش به مجتمع مرغ لاین بابلکنار آغاز کند. برنامههایی مانند تولید نسل سوم مرغ لاین آرین، ایجاد شش لاین آزمایشی با ویژگیهای خاص و تجهیز مزارع به سیستمهای نوین رکوردبرداری و دستگاههای خودکار دانخوری از مهمترین اقدامات انجامشده است. احیای مرغ لاین آرین بهعنوان یک ذخیره استراتژیک در امنیت غذایی کشور و نمادی از اقتصاد دانشبنیان، بهعنوان یکی از اولویتهای کلان کشور و سیاستهای اقتصاد مقاومتی شناخته شده و با حمایت کمیته ملی احیای مرغ لاین شورایعالی امنیت ملی درحالپیگیری است. درحالحاضر اینپروژه در مسیر پیشرفت قرار دارد و تولید صنعتی دستگاه تعیین جنسیت جوجه که از معدومسازی خروسهای غیرضروری جلوگیری میکند، نمونهای از پیشرفتهای فناورانه اینپروژه است. درهمینزمینه دکتر مصطفی قانعی، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوریهای زیستی و سلولهای بنیادی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری درتشریح اقدامات صورتگرفته برای احیای لاین مرغ آرین اظهار کرد: این ستاد بهعنوان نخستین متولی تحقیق و توسعه، مکلف به ارتقای لاین آرین ازطریق اجرای برنامه اصلاح نژاد سویه آرین و انتقال فناوریهای نوین مدیریت پرورش به مجتمع مرغ لاین بابلکنار است. دراینراستا، مجموعهای از اقدامات تخصصی و فناورانه انجام شده و همچنان در دستورکار قرار دارد. وی بااشارهبه دستاوردهای فنی اینطرح گفت: تولید نسل سوم از طرح احیای مرغ لاین آرین انجام شده و دراینفرآیند، شش لاین آزمایشی تجاری ایجاد شده تا دستیابی به لاینهایی با ویژگیهای خاص ممکن شود که این ویژگیها شامل چهار هدف کلیدی هستند. نخست ارتقاء ۰۵/۰ واحدی ضریب تبدیل غذایی، دوم افزایش ۲۵۰ گرم وزن در هفته ششم، سوم افزایش ۳ درصدی درصد لاشه و بهبود شاخصهای سلامت و کیفیت گوشت مرغ. قانعی افزود: از دیگر اقدامات کلیدی در مسیر اصلاح نژاد مرغ لاین آرین، تجهیز مزارع پرورشی به سیستم رکوردبرداری نوین است. دراینزمینه، تولید دستگاه دانخوری خودکار مختص اندازهگیری بازده خوراک توسط شرکت سیمرغ الکترونیک اسرار صورت گرفته که ۱۵۰ دستگاه از آن تولید و در مجتمع مرغ لاین بابلکنار مورد تست و استفاده قرار گرفته است. این سامانه امکان اندازهگیری دقیق مصرف خوراک و محاسبه ضریب تبدیل خوراک را در فرآیند اصلاح نژاد فراهم کرده است. وی ادامه داد: درهمینراستا، شرکت آمین آرین پیشتاز با همکاری شرکت تراشهپرداز پویا (تپکو)، اقدام به تولید ریموتهایی برای ثبت خودکار اطلاعات فنوتیپی حیوانات کرده است که نقش مهمی در بهبود فرآیند اصلاح ژنتیکی ایفا میکند. دبیر ستاد توسعه زیستی همچنین از تولید یک فناوری مهم دیگر خبر داد و گفت: دستگاه تعیین جنسیت جوجه در روز صفر توسط شرکت پرتو طیور سینا توسعه یافته و هدف آن جلوگیری از معدومسازی جوجههای خروس حاصل از مرغهای مادر تخمگذار است. ایندستگاه ازمنظر اقتصادی و زیستمحیطی اهمیت زیادی دارد. وی توضیح داد: کشور برای تأمین سالانه حدود ۴۰ تا ۴۲ میلیونقطعه مرغ تخمگذار، ناگزیر به جوجهکشی حدود ۱۰۰ میلیون تخممرغ است. باتوجهبه نسبت جنسی حدود ۴۵ به ۱۰۰، تقریباً ۵۰ میلیون جوجهخروس هرسال معدوم میشوند. این فناوری امکان تعیین جنسیت در روز صفر را فراهم میکند و از این ضرر ملی جلوگیری خواهد کرد. قانعی بابیاناینکه هدف از اجرای اینطرح، فراتر از احیای یک نژاد بومی است، تصریح کرد: مرغ لاین، مهمترین حلقه زنجیره تولید گوشت مرغ در کشور است. وجود گلههای لاین در داخل کشور، ضامن تداوم بهرهگیری از تکنولوژی پرورش لاین بهعنوان یکی از روشهای پیشرفته و راهبردی در صنعت پرورش طیور است و بستر لازم برای رشد علمی و عملی اینحوزه را فراهم میکند. وی افزود: درحالحاضر تنها ۸ لاین مرغ گوشتی در دنیا وجود دارد که دراختیار ۶ کشور هستند. این لاینها منشأ تأمین گوشت مرغ موردنیاز جهان بوده و یکی از بزرگترین تجارتهای جهانی را تشکیل میدهند. خوشبختانه یکی از این هشت لاین، دراختیار جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و کشور ما تنها دارنده مرغ لاین در جهان اسلام و خاورمیانه است؛ اما متأسفانه این ذخیره ملی طی دودههگذشته بدون هیچ بهرهبرداری مؤثری بهفراموشی سپرده شده است. دبیر ستاد علوم و فناوریهای زیستفناوری و سلولهای بنیادی یادآور شد: لاین آرین در دهه ۱۳۸۰ بیش از ۸۵ درصد سهم بازار گوشت مرغ کشور را دراختیار داشت اما با تصمیم دولت برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی و شکستهشدن انحصار، اینسهم از بین رفت. مهر