درطول تاریخ، حوزههای مختلفی وجود داشته که در آن مناسبات جنسیتی تأثیرگذار بوده است. مثل فوتبال که هنوز هم علیرغم برگزاری مسابقات جهانی بانوان و قرارداشتن نام یک زن بهعنوان برترین گلزن تاریخ از میان زنان و مردان، هنوز هم عده بسیاری این ورزش را مردانه قلمداد میکنند. این مسئله در مقوله علم و فلسفه نیز تا حد قابل ملاحظهای دیده میشود. اما بهنظر میرسد که کمترشنیدهشدن نام زنان در عرصههای مختلف، ریشههای عمیق اجتماعی، تاریخی و سیاسی دارد که رد پای سلطه پدرسالارانه به وضوح در آن دیده میشود و شاهد این مدعاست که توانمندیهای فردی کمترین نقش را در این جاهای خالی دارد. اما نکته جالب توجه اینجاست که این فقدان شنیدهشدن نامهای بزرگ در عرصه هنر که مدتهاست تا حدودی زیادی حضور زنان در آن باورپذیر و و پذیرفتنی بوده است، هم بهچشم میخورد. بههمین خاطر شاید اینروزها در عرصه موسیقی کمتر کسی باشد که بتواند نام آهنگسازان و موسیقیدانان زن بزرگ امروز را به زبان بیاورد و آشناترین تصویر از یک ارکستر بزرگ برای هرکس، تصور مرد با فراگ مشکی و چوبی در دست در جلوی انبوهی از نوازندگان باشد؛ درحالیکه در همین عصر حاضر زنان توانمند بسیاری در جهان رهبری ارکسترهای بزرگ را برعهده دارند. جالب اینکه حتی نمونه ایرانی آن را هم در تاریخ موسیقی میتوان یافت. نزهت امیریزاده ۲۲ آذر ۱۳۳۹؛ رهبر ارکستر و از موسیقیدانان معاصر ایران، بهعنوان تنها رهبر ارکستر زن ایرانی ساکن ایران و اولین بانوی ایرانی در زمینه رهبری ارکستر شناخته میشود. امیری کارشناس موسیقی از هنریهای زیبای دانشگاه تهران و کارشناس ارشد آهنگسازی از دانشگاه هنر است. در اینجا نگاهی داریم به ده رهبر ارکستر بزرگ جهان.
Ariane Matiakh
آریان ماتیاخ، سال 1980 در فرانسه بهدنیا آمد. او دختر دو خواننده اپراست که فعالیت حرفهایش را بهعنوان پیانیست و خواننده در فرانسه آغاز کرد. او در گروه کر آرنولد شونبرگ، بهسرپرستی نیکولوس هارونکور آواز خواند. آریان در سپتامبر سال 2018، بهعنوان اولین رهبر ارکستر زن در فرانسه آغاز به کار کرد.
Mirga Gražinytė-Tyla
این رهبر ارکستر اهل لیتوانی، 29 اوت 1986 در ویلنیوس در خانوادهای هنرمند بهدنیا آمد. پدر او ، روومالداس گراسینیس؛ رهبر گروه کر است که وابسته به گروه کر آئدیجا در ویلنیوس است. مادرش؛ پیانیست و خواننده است و مادربزرگش نیز ویولونیست بود. وی در حال حاضر رهبر ارکستر سمفونیک شهر بیرمنگام است.
Laurence Equilbey
لورنس در ششم مارس 1962در فرانسوی بهدنیا آمد. در ابتدا پیانو و فلوت را آموخت و تحصیلات رسمی موسیقی خود را در پاریس، وین، لندن و اسکاندیناوی دنبال کرد. Equilbey «تیونر الکترونیکی»؛ ابزاری الکترونیکی برای تنظیم تن چهارم و 1/3تن را اختراع کرد. او بهخاطر فعالیتش در موسیقی کر، مورد احترام واقع شده است.
Alondra de la Parra
او در 31 اکتبر 1980 در نیویورک بهدنیا آمد. پدرش؛ مانلیک دو لا پررا، نویسنده و ویراستار و مادرش؛ گریسیلا بورجا، جامعهشناس است. مادربزرگ او نیز نویسنده بوده است. این هنرمند آمریکایی،مکزیکی و رهبر ارکستر سمفونیک کوئینزلند، اولین رهبر زن یک ارکستر سمفونیک در استرالیاست. همچنین او سفیر رسمی فرهنگی مکزیک است.
Marin Alsop
مارین آلسوپ، در 16 اکتبر 1956 در نیویورک بهدنیا آمد و الهامبخش زنان موزیسین بسیاری در سراسر جهان شد. او بهعنوان اولین زنی که یک ارکستر بزرگ آمریکایی را رهبری کرد، تاریخ تازهای را رقم زد و گفت که افتخار میکند اولین است؛ اما شوکه شده که در سال جاری، در این قرن، هنوز هم میتواند اولین باشد.
Alice Farnham
آلیس فرنهام؛ در سال 1974 در انگلستان بهدنیا آمد. این رهبر ارکستر برجسته اهل بریتانیا، سابقه درخشان و چشمگیری نیز در اپرا و باله دارد. او همچنین بنیانگذار و مدیر هنری مؤسسه رهبران ارکستر زن است که راهی نوین برای حمایت و آموزش حرفهای زنان علاقهمند بهاینرشته فراهم کرده است.
Xian Zhang
شیان ژانگ در سال 1973 در خانوادهای اهل موسیقی در چین بهدنیا آمد. اولین درسهای خود را از موسیقی با یادگیری پیانو از مادرش فرا گرفت. در 19سالگی، ژانگ در اجرای «ازدواج فیگارو» با ارکستر ملی اپرای چین اولین حضور خود را به عنوان رهبر ارکستر آغاز کرد. او هماکنون رهبر ارکستر سمفونیک نیوجرسیست.
Susanna Mälkki
سوزانا مالتکی؛ در 13 مارچ 1969 در فنلاند بهدنیا آمد. با نوازندگی پیانو ، ویولن و ویولن سل بزرگ شد و در سال 2004 اولین حضور خود را بهعنوان رهر ارکستر با گروه InterContemporain آغاز کرد. او حالا که وارد پنجمین فصل از زندگی خود شده است، بهعنوان رهبر ارکستر فیلارمونیک هلسینکی فعالیت دارد.
Simone Young
سیمون یانگ؛ در دوم مارچ 1961 در استرالیا بهدنیا آمد. اجداد پدری او ایرلندی و مادرش کرواتیتبار بود. در کنسرواتوار سیدنی، آهنگسازی و پیانو را فرا گرفت. اولین اجرای خود را در اپرای دولتی هامبورگ در سال 1996 انجام داد و از 2001 تا 2003، رهبر ارکستر اصلی اپرای استرالیا در سیدنی بود.
Barbara Hannigan
این بانوی هنرمند در هشتم می 1971 در کانادا بهدنیا آمد. این هنرمند سوپرانو کانادایی بهخاطر اجرای نمایشهای معاصر مشهور است. او بهمدت یکسال در کنسرواتوار سلطنتی لاهه تحصیل کرد و با اجرای نخستین حضور خود در کنسرتسبوو در آمستردام با ارکستر لودویگ، جایزه اوواتی 2014 را بهدست آورد.