صافی کف پا و راه‌های درمان آن

نرمی مفصل یا ligamentum laxity در ناحیه کف پا سبب می‌شود که قوس کف پا در هنگام ایستادن بر روی پا از بین برود؛ همچنین تشکیل‌نشدن کامل یک یا دو استخوان در ناحیه مچ و کف پا یا چسبیدن آنها به یکدیگر به‌صورت مادرزادی نیز در تشکیل نشدن قوس کف پا مؤثر است. علایم و نشانه‌های این اختلال شامل ایجاد ظاهر صاف در کف یک پا یا هر دو، خمیدگی کفش یا پاشنه کفش به‌سمت داخل، درد در اندام تحتانی، درد در قسمت مچ پا، ایجاد تورم در قسمت داخل مچ پا و درد مچ پاست. اگر از پشت به پای فرد در حال ایستاده نگاه کنیم، فردی که کف پایش صاف است پاشنه با کمی خمش به سمت داخل دیده می‌شود. کف پای صاف در دراز‌مدت می‌تواند منجر به بروز عوارضی نظیر خارپاشنه، زانو درد، کمردرد و سردرد شود. کف پای صاف به دو نوع ساختاری (Structural) و عملکردی (Functional) است و استخوان‌بندی استخوان‌های پا به‌نحوی‌ست‌که در نوع ساختاری شکل‌گیری قوس کف پا انجام نمی‌شود. گروهی از  از افراد کف پای صاف دارند به‌عنوان عارضه با کف پای صاف آنان برخورد می‌شود  این  افراد فاقد قوس‌های استاندارد در کف پا هستند و این عارضه منجر به علایم بالینی شده و نیاز به درمان دارد. قوس‌های موجود در کف پا نیروهایی که از طرف زمین به بدن اعمال می‌شود را کاهش داده و اجازه ورود به همه نیروهای وارده را به بدن نمی‌دهند؛ اما در افراد با کف پای صاف میزان زیادی این نیروها به دلیل فقدان قوس پا به سمت بدن اعمال شده و در دراز‌مدت می‌تواند منجر به بروز عوارض زنجیره وار در تمام مفاصل بدن خصوصاً ستون فقرات شود.

صافی کف پا چند نوع است؟
همانگونه که گفته شد اغلب موارد صافی کف پا از نوع نرم (Flexible flatfoot) یا به اصطلاح فلکسیبل است و درصد کمتری از موارد از نوع سخت یا ریجید
(Rigid flatfoot) یا فیکس (fixed flatfoot) طبقه بندی میشود و اغلب این موارد اخیر نیاز به درمان جراحی دارد. صافی کف پا می‌تواند منجر به بروز عوارضی نظیر بروز التهاب در رباط‌های کف پا، التهاب زردپی (تاندون) آشیل و زردپی ماهیچه پشتی استخوان درشت نی، شکستگی‌های فشاری در اندام تحتانی وایجاد بافت‌های مرده پوستی نابجا شود؛ از‌آنجایی‌که صافی کف پا بر روی نحوه قرارگیری سایر استخوان‌های بدن نیز اثر می‌گذارد می‌تواند منجر به بروز درد در مچ پا، زانوها و لگن شود.
روش تشخیص صافی کف پا از نوع سخت و نرم چیست؟
تشخیص نوع نرم و سخت صافی کف پا بر عهده پزشک ارتوپد است و یک‌سری یافته‌های رادیولوژیک و تخصصی وجود دارد؛ ولی به‌طور‌ساده ملاک تشخیص نوع نرم از سخت این‌است‌که اگر در‌حالی‌که پا روی زمین نیست قوس کف پا تشکیل شود و با گذاشتن پا بر روی زمین و وزن گذاشتن روی پا قوس کف پا از بین برود و کف پا صاف شود این نوع از نوع نرم صافی کف پا است و در‌صورتی‌که حتی در‌شرایطی‌که وزن روی پا گذاشته نمیشود و پا تماس با زمین ندارد قوس کف پا وجود نداشته باشد، صافی کف پا از نوع سخت یا ریجید است.

آیا در افراد دچار صافی کف پا استفاده از کفی یا کفش ضرورت دارد؟
همان‌گونه که گفته شد؛ 15 الی 20‌درصد بزرگسالان دچار صافی کف پا هستند و اغلب این افراد درد و علائمی ندارند و درنتیجه صافی کف پا را نمی‌توان بیماری حساب کرد و استفاده از کفی طبی (Molded Orthosis) و کفش طبی (Orthopedic shoes) در دوران کودکی و برای سال‌های متمادی نشان داده شده است که در ایجاد قوس طولی کف پا و در برطرف‌شدن صافی کف پا مؤثر است؛ ولی ضرورت ندارد؛ خصوصاً در قبل از سه‌سالگی یعنی از بدو تولد تا این سن فقط در کودکانی که زمینه خانوادگی صافی کف پا دارند، توصیه شده است در سایر موارد بعد از سن سه‌سالگی استفاده از کفی‌ها (‌‌support‌) و کفش‌های طبی (Medical shoes) مفید است.

آیا کف پای صاف بیماری است؟
تقریباً تمام نوزادان بعد از تولد کف پای صاف (Flatfoot) دارند و قوس طبیعی پا ممکن است که تا سن 7 تا 10‌سالگی تشکیل نشود. در یک بررسی به عمل آمده حدود 50‌درصد از کودکان در سن سه‌سالگی قوس کف پا پیدا می‌کنند و در حدود 25‌درصد موارد در شش‌سالگی صافی کف پا دارند؛ یعنی در 75 درصد موارد در شش‌سالگی قوس کف پا تشکیل می‌شود و به‌مرور زمان با افزایش سن درصد تشکیل قوس کف پا بیشتر شده؛ به‌طوری‌که درصد صافی کف پا در افراد بالغ بین تا درصد برآورد شده است ولی جالب است بدانید که تنها یک‌درصد موارد صافی کف پا از نوع بیماری یا پاتولوژیک (Pathological) محسوب می‌شود.

آیا ارتباطی بین وزن بدن و دردناک‌شدن صافی کف پا وجود دارد؟
در بررسی‌هایی که اخیراً انجام شده، معلوم شده است که وزن بدن که بر اساس ایندکس توده بدن (BMI=body mass index) اندازه‌گیری می‌شود با شدت درد و علائم بالینی ناشی از صافی کف پا ارتباط مستقیم دارد.