کندوکاوی در جهانِ چادویک بوزمن
سروش راسخ
چادویک بوزمن ستاره «پلنگ سیاه» که تابستان پیش پس‌ازمدت‌ها مبارزه با بیماری سرطان از دنیا رفت، در هفتادوهشتمین‌دوره گلدن‌گلوب جایزه بهترین بازیگر مرد (فیلم درام) را برای عملکرد درخشان در «بلک‌باتم ما رینی» ازآن‌خود کرد. این جایزه به‌نوعی بزرگداشت این بازیگر از دست رفته است؛ اما او که بود؟ در یک تعریف ساده کوتاه می‌توان گفت: چادویک آرون بوزمن زاده ۲۹ نوامبر ۱۹۷۶ یک فیلم‌نامه‌نویس، نمایشنامه‌نویس و هنرپیشه اهل ایالات متحده آمریکا بوده که از سال ۲۰۰۳ وارد عرصه حرفه‌ای شد و از فیلم‌ها یا برنامه‌های تلویزیونی مطرحی که در آن‌ها نقش داشته می‌توان به ۴۲، خدایان مصر، روز عضوگیری و ... اشاره کرد؛ او برای بازی در نقش پلنگ سیاه در دنیای سینمایی مارول، بسیار تحسین شد. خب؛ این همه ماجرا نیست؛ او را باید بیشتر شناخت. بوزمن در ۲۸ اوت ۲۰۲۰ درگذشت. پیام رسمی منتشره از‌سوی خانواده او در شرح این اتفاق غم‌انگیز به‌این‌شرح بود: «با اندوهی غیر‌قابل‌اندازه‌گیری، از‌دنیا‌رفتن چادویک بوزمن را تائید می‌کنیم. او در سال ۲۰۱۶ متوجه ابتلا به سطح سه بیماری سرطان روده شد و در چهار‌‌سال‌اخیر مشغول مبارزه با آن بود. این سرطان طی این‌سال‌ها به سطح چهار رسید و این مبارز واقعی را از بین ما برد. او خود را در برابر همه این سختی‌ها مقاوم نگه داشت و فیلم‌هایی را تقدیم شما کرد که بسیار به آن‌ها عشق می‌ورزید. بسیاری از این فیلم‌ها نیز بین عمل‌های جراحی متفاوت و شیمی‌درمانی‌های او فیلم‌برداری شدند. ایفای نقش پادشاه تیچالا/بلک پنتر/پلنگ سیاه و زنده‌کردن این کاراکتر افتخار او بود. او در خانه و درحالی‌که خانواده در کنار او قرار داشتند، درگذشت. خانواده چادویک بوزمن از شما به‌خاطر عشق و دعاهایی که برای او می‌فرستید، تشکر می‌کنند و امیدوار هستند که حریم خصوصی آن‌ها در روزهای آتی رعایت شود؛ چادویک بوزمن فراموش نخواهد شد. واکاندا برای همیشه. واکاندا تا ابد». کیوان حسینیان در فیلیمو‌شات درباره او نوشته: بوزمن از نوجوانی به تئاتر و نمایشنامه‌نویسی علاقه‌مند بود و با متن‌های تحسین‌برانگیزی که نوشت، موفق شد تا برای تحصیل در رشته هنرهای زیبا به دانشگاه هاروارد برود. بعد برای ادامه تحصیلات به دانشگاه آکسفورد در انگلستان رفت. در تمام این‌مدت، بوزمن بیشتر به‌دنبال درام‌نویسی بود تا بازیگری. برای درک بهتر از کار، تصمیم گرفت که در چند دوره بازیگری هم شرکت کند تا به درک بهتری از شخصیت‌پردازی و شیوه کار با بازیگران برسد. این تصمیم، مسیر زندگی‌اش را تغییر داد و به‌مدت یک‌دهه در سریال‌ها و فیلم‌ها نقش‌های کوتاه بازی کرد. اتفاق مهم سال ۲۰۱۳ و با انتخاب او برای ایفای نقش اصلی «۴۲» رخ داد. فیلمی درباره جکی رابینسون؛ اولین بازیکن بیس‌بال سیاه‌پوست در لیگ اصلی بیس‌بال آمریکا که برای جامعه سیاه‌پوستان جایگاهی فراتر از یک قهرمان ورزشی را داشته. از سال‌ها‌قبل، هالیوود به فکر ساخت فیلمی براساس زندگی جکی رابینسون بود و حتی در دوره‌ای قرار بود که نقش را دنزل واشینگتن جوان ایفا کند. نهایتاً، بعد از موج رسانه‌ای آگاهی‌بخشی علیه تبعیض نژادی در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما بود که «۴۲» جلوی دوربین رفت و برای نقش اصلی،از بازیگری نه‌چندان‌سرشناس استفاده کردند. بوزمن نقش را مال خود کرد و به برگ برنده فیلم تبدیل شد؛ آن‌قدرکه خیلی‌سریع در رادار استودیوهای هالیوودی قرار گرفت. بعد از ایفای نقشی کوتاه در «روز عضوگیری»، دوباره یک شاه‌نقش دیگر به‌دست آورد: جیمز براون؛ سلطان موسیقی در «برخیز» (باعنوان اصلی
Get on Up). براون در فرهنگ عامه آمریکا چهره‌ای کاملاً شناخته‌شده بود و تجسم‌بخشیدن به سال‌های جوانی او اگر درست از کار درنمی‌آمد، می‌توانست کارنامه بازیگر را نابود کند. بوزمن یک‌باردیگر خودش را ثابت کرد و علاوه‌بر تقلید خواندن و رقصیدن جیمز براون، به شخصیت خود عمق‌بخشید و جنبه انسانی و جذاب یک ستاره بزرگ موسیقی را به‌نمایش گذاشت. «برخیز» فروش چندانی نداشت؛ اما پاداشی بزرگ‌تر را برای بوزمن به‌همراه آورد: «پلنگ سیاه». مسیر موفق فیلم‌های مارول بعد از قسمت اول «انتقام‌جویان» همه را متقاعد کرده بود وقت به‌روی‌پرده‌آوردن دیگر ابرقهرمانان نیز فرارسیده و دراین‌میان «بلک پنتر» یا همان پلنگ سیاه اهمیت ویژه داشت. یکی از مخلوقات خاص استن لی که در دهه 60 پیش از شکل‌گیری جنبش مسلحانه «پلنگ‌های سیاه» در هویت‌بخشی به نوجوانان سیاه‌پوست و سایر اقلیت‌ها نقش داشت. داستان با یک فرض دراماتیک شگفت‌انگیز آغاز می‌شود: چه می‌شد اگر آفریقا، ثروتمندترین قاره زمین، گرفتار استعمار نشده بود؟ حاصل، یک سرزمین خیالی به‌نام واکانداست که از شر استعمار در امان مانده و بااتکابه منابع سرشار خود به کشوری فوق‌پیشرفته تبدیل شده؛ اما رهبران کشور تمام مدت این راز را از جهانیان پنهان کرده‌اند و مردم دنیا تصویر می‌کنند که واکاندا هم یک کشور پر از مشکل دیگر در آفریقاست. همچنین واکاندا هنوز با سنت‌های قبیله‌ای اداره می‌شود و پادشاه کشور با به‌دست‌آوردن قدرت‌های ویژه در هیبت پلنگ سیاه به‌عنوان حافظ جان و مال ملت با دشمنان سرزمینش می‌جنگد. زمانی‌که اقتباس از «پلنگ سیاه» تائید شد، رقابت سنگینی میان ستاره‌های سیاه‌پوست برای ایفای نقش این ابرقهرمان به‌راه افتاد؛ بااین‌وجود مارول، جوانی را انتخاب کرد که اگرچه چندان مشهور نبود؛ اما می‌توانست بار آن‌را به‌دوش بکشد. پلنگ سیاه اولین‌بار با نقش‌آفرینی بوزمن در «کاپیتان آمریکا: جنگ داخلی» معرفی شد و علاوه‌بر فیلم مجزای «پلنگ سیاه»، در «انتقام‌جویان: نبرد بی‌نهایت» و «انتقام‌جویان: پایان بازی» نیز نقش محوری داشت. «پلنگ سیاه» رکوردهای فروش را شکست، به اولین فیلم ابرقهرمانی نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم تبدیل شد و سه جایزه را هم به‌دست آورد. جدا از این، میراث فیلم هویت و غرور‌بخشیدن به میلیون‌ها انسان رنگین‌پوست در سراسر دنیا بود که در تمام زندگی خود همیشه زیر سایه اقلیت نژادی و شهروند درجه‌دو قرار داشتند. دراین‌فاصله، بوزمن در فیلم‌های دیگری نیز ایفای نقش کرد مانند «مارشال» (باعنوان اصلی Marshall) که در آن نقش تورگود مارشال اولین قاضی سیاه‌پوست آمریکا را برعهده داشت و «۲۱ پل» (باعنوان اصلی 21 Bridges) یک فیلم پلیسی سرگرم‌کننده. نام و خاطره بوزمن با قهرمانان سیاه‌پوستی گره خورده که توانسته بود به آن‌ها روی پرده نقره‌ای جان ببخشد و برای تماشاگران الهام‌بخش باشد. نکته مهم درباره بازی بوزمن این‌بودکه از اسطوره‌های خیالی و حقیقی، جنبه‌ای انسانی را به‌نمایش می‌گذاشت که دست‌نیافتنی نبود؛ بلکه از سخت‌کوشی و ممارست آن‌ها برای اثبات خودشان به جامعه نشئت می‌گرفت؛ درست مانند خود بوزمن که طی فرصت کمی که برای حیات داشت، خودش را به‌عنوان یک ستاره تثبیت کرد. محمدسعید خزایی نیز در مجله دیجی‌کالا درباره شیوه بازیگری او نوشت: آخرین حضور بوزمن در یک فیلم سینمایی مربوط به «۵ هم‌خون» به‌کارگردانی اسپایک لی‌ست که چندماه‌قبل ازطریق نتفلیکس پخش شد. شاید عجیب باشد؛ اما لی هم از بیماری او بی‌خبر بوده است و این بازیگر توانمند حتی در صحنه‌های اکشن و پرجنب‌وجوش هم هرگز از خود ضعف نشان نداده بود. بوزمن نخستین‌بار در یک تئاتر دانشجویی و هنگام تحصیل در هاروارد دیده شد. درآن‌زمان استاد بازیگری او فیلیسیا رشاد بود که بعدها توانست در سریال‌ها و فیلم‌های موفقی همچون «کلیولند شو»، «غیب‌گو» و «کرید» حضور پیدا کرد. چادویک بوزمن در ادامه مسیر بازیگری خود نقش‌هایی در فیلم‌های «اکسپرس: داستان ارنی دیویس» و «سوراخ کشتن» ایفا کرد؛ اما نخستین حضور جدی او در هالیوود به سال ۲۰۱۳ و فیلم «۴۲» به‌کارگردانی برایان هلگلند بازمی‌گردد. او به‌واسطه عملکرد چشم‌گیرش دراین‌فیلم، توانست در فیلم زندگی‌نامه‌ای «برخیز» هم نقش اول را به‌دست آورد تا خیلی‌زود به‌عنوان یکی از بازیگران سیاه‌پوست قابل برای ایفای نقش اصلی فیلم‌های زندگی‌نامه‌ای شناخته شود. بوزمن در «برخیز» توانست به‌زیبایی شخصیت پیچیده جیمز براون؛ یکی از عجیب‌ترین خوانندگان پاپ در آمریکا را بر پرده نقره‌ای تصویرگری کند. علی‌رغم‌اینکه او فرصت بازی در فیلم‌های زیادی را داشت و برخی وی را ویل اسمیت آینده می‌دانستند؛ اما به‌واسطه گزیده‌کاری طی سال‌های فعالیت حرفه‌ای خود تنها در ۱۴ فیلم بلند حضور پیدا کرد. مهم‌ترین و تحسین‌شده‌ترین بازی او به دنیای مارول و فیلم «پلنگ سیاه» بازمی‌گردد. در اواخر سال ۲۰۱۴ رسماً اعلام شد چادویک بوزمن قرار است طی چند فیلم در نقش پلنگ سیاه ظاهر شود. بوزمن می‌توانست به‌طرزی شگفت‌آور خود را برای انجام نقش‌هایش آماده کند؛ مثلاً او برای ایفای نقش جکی رابینسون در فیلم «۴۲» آن‌قدر تلاش کرد تا میزان چابکی و چالاکی پاهایش به حد‌و‌اندازه یک بازیکن حرفه‌ای فوتبال آمریکایی رسید و یک‌سال‌بعد با فیلم «برخیز» توانست حرکات رقص و واکنش‌های یک خواننده روی صحنه را به‌خوبی تصویرگری کند و وقتی در سال ۲۰۱۸ در کالبد پلنگ سیاه در نقش یک رهبر قرار گرفت، اعتمادبه‌نفس بالایی از خود نشان داد. یاما براون الكساندر و دینا براون توماس؛ دختران جیمز براون، پس از اکران فیلم «برخیز»، بازی بوزمن را ستودند و دینا براون در یکی از مصاحبه‌های خود این‌گونه حسش نسبت به‌تصویر ارائه‌شده از پدرشان در آن فیلم را بیان کرد: «حرکات او تحسین‌برانگیز بود. او برای این نقش‌آفرینی باید اسکار می‌گرفت. صحنه‌ای که بوزمن با یک کت‌وشلوار قرمز در سالن قدم می‌زند تا اسمش خوانده شود و دوربین تنها پشت او را نشان می‌دهد. وای خدای من! وای خدای من! وای خدای من! بارها پشت‌سر پدرم قدم زده‌ام و در‌آن‌صحنه، حرکات بوزمن دقیقه همانند اوست. هروقت این صحنه را می‌بینم، ازخودبی‌خود می‌شوم!» طبق صحبت‌های جو روسو؛ کارگردان فیلم «کاپیتان آمریکا: جنگ داخلی»، بوزمن برای بهبود شخصیت پلنگ سیاه، زبان واکاندایی را با الهام از زبان رسمی کشور آفریقای جنوبی (خوسایی) توسعه داد و برای تعامل بیشتر با نقش، قبل و بعد از فیلم‌برداری نیز از زبان شخصیت‌های فیلم استفاده می‌کرد! این بازیگر توانمند سیاه‌پوست به‌واسطه نقش‌آفرینی‌های تحسین‌برانگیزش در سال‌های اخیر امکان این‌را داشت تا در فیلم‌های مهم بسیاری حضور داشته باشد؛ اما بیماری سرطان به او امان نداد و چادویک بوزمن در سن ۴۳سالگی درگذشت.