خودروهای هیبریدی چگونه از آلودگی هوا می‌کاهند؟
فائزه شعبانی اصل
از حدود دهه ۹۰ میلادی بود که یکی از پرچم‌داران بنام صنعت خودروسازی دنیا یعنی تویوتا با طراحی و تولید مدل پریوس نخستین خودروی هیبرید تولید عمده جهان را در حدود سال ۹۷ میلادی روانه بازار کرد و این‌مدل توانسته تاکنون جایگاه ویژه و بسیار پرفروشی در سطح بین‌المللی ازآن‌خود کند و حالا عموم خودروسازان بزرگ دنیا از مرسدس بنز گرفته تا کره‌ای‌ها و به‌ویژه چینی‌ها درحال‌توسعه بیشتر سبد محصولات خود با خودروهای هیبرید هستند. به‌گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ در ایران نیز اوایل مهرماه ۸۹ بود که مسئولان وزارت صنایع و معادن و معاونت علمی و فن‌آوری ریاست‌جمهوری درحالی تفاهم‌نامه طرح ملی موتور‌های هیبریدی را به‌امضاء رساندند که براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، قرار بود شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا به‌ترتیب ۳۰هزاردستگاه سمند و ۲۰هزاردستگاه پراید را با فن‌آوری میکروهیبرید تولید کنند که این خودرو‌ها در گام نخست به‌عنوان تاکسی وارد سیستم حمل‌ونقل شهری شوند. ازآن‌زمان و امضای این تفاهم‌نامه درحالی بیش از یک‌دهه می‌گذرد که تنها چند نمونه پروتوتایپ (پیش‌تولید محدود) از محصولاتی چون رانا هیبریدی، دنا هیبریدی و ... تولید و حتی زمزمه‌هایی درخصوص ال۹۰ هیبرید نیز شنیده شد! اما همچنان تمام این‌طرح‌ها برای تولید انبوه به خط تولید تاکنون نزدیک نشده که تقریباً با به‌فراموشی‌سپرده‌شدن این پروژه‌ها علیرغم هزینه هنگفتشان، در دی‌ماه ۹۹ با حضور رزم حسینی (وزیر صمت) از نخستین پیشرانه ۳ سیلندر ایران‌خودرو رونمایی شد که به‌گفته این شرکت با داشتن استاندارد آلایندگی یورو۶ در هر کیلومتر ۱۳۵گرم دی‌اکسید کربن تولید می‌کند. این رویداد درحالی به‌وقوع پیوست که بازار خودروی کشور انتظار ورود نخستین خودروی ملی هیبرید را می‌کشد، اگرچه که طی سال‌های گذشته با بازبودن مقطعی واردات خودرو نمونه‌هایی از این اتومبیل‌های هیبریدی از برند‌های معتبر جهانی وارد بازار کشور شده‌اند. مسیح فرزانه کارشناس صنعت خودرو می‌گوید: «ما در بازار کشور، خودروهای متعدد هیبرید وارداتی داریم که هم نمونه‌های موفقی در دنیا هستند و هم از فناوری روز بهره می‌برند، اگرچه تأمین قطعات یدکی این خودرو‌ها طی این‌سال‌ها با دشواری و قیمت نسبتاً بالا صورت گرفته است. تویوتا پریوس، C-HR، کمری، لکسوس NX و CT ۲۰۰، هیوندای سوناتا، کیا اپتیما و میتسوبیشی اوتلندر شامل این‌مجموعه می‌شوند که به‌نظر برخی از دلایل عدم‌استقبال گسترده ازاین‌دست خودرو‌ها در بازار کشور را می‌توان در مواردی چون قیمت بیشتر به‌نسبت مدل‌های بنزینی، عدم‌شناخت مصرف‌کنندگان از مکانیسم آن‌ها و نگرانی از خدمات پس‌ازفروش و هزینه‌های نگهداری جستجو کرد. فارغ از بحث خودروهای وارداتی، برای حفظ هرچه‌بیشتر پاکیزگی و سلامت هوا که این‌روزها در کلان‌شهرهای کشورمان به یک چالش بزرگ تبدیل شده، رشد هرچه‌بیشتر و سریع‌تر صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی در کشور و حرکت‌کردن به‌سمت انرژی‌های جایگزین پاک (باتوجه‌به تجدید‌ناپذیری انرژی‌های فسیلی)، این‌روزها نیاز مبرمی بیش‌از‌هر‌زمان، به مونتاژ و عرضه این خودرو‌ها در تیراژ عمده داریم. برای این‌کار می‌توان سراغ ژاپنی‌ها رفت که سابقه طولانی به‌نسبت سایرین در طراحی و تولید این خودرو‌ها دارند؛ قطعاً می‌توان تویوتا را یک نمونه بسیارموفق دانست. درحال‌حاضر در دنیا چهار گونه معمول خودروی هیبرید با نام‌های مخفف لاتین EV، BEV و HEV، PEHV وجود دارند که برپایه سه محور باطری، موتورالکتریکی و موتور‌بنزینی تشکیل شده‌اند که برخی ترکیبی از هر سه و برخی دوبخشی هستند. ازاین‌میان دو گونه خودروی هیبرید وجود دارد که بر طبق آمار‌های رسمی جهانی مورداستقبال بیشتری در دنیا قرار گرفته‌اند. نخست نمونه HEV و دوم، نمونه PHEV بوده که گونه اول نیاز به زیرساخت (مثل جایگاه تأمین نیرو معروف) نداشته، همانند تویوتا پریوس و لکسوس NX و نمونه دوم نیازمند جایگاه یا همان استیشن یا مبدل الکتریسیته به‌صورت ثابت یا سیار همانند بی‌ام‌و i۸ یا میتسوبیشی اوتلندر است». او درباره لزوم طراحی، تولید و توسعه این‌دست خودروهای هیبرید و نیاز بازار کشور و مصرف‌کننده به آن، می‌گوید: «آمار‌های رسمی جهانی در ۳ ماه نخست سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهند در بازار اروپا به‌مدت مشابه در ۲۰۱۲ (پروسه‌ای ده‌ساله) سهم استفاده از خودروهای هیبرید از زیر ۱ درصد به حدود ۱۵ تا ۱۷ درصد رسیده و کشور‌هایی اسکاندیناوی سهمی بین ۹ تا ۱۲ درصد دارند. دراین‌دست کشور‌ها و در ایالات متحده یکی از مشوق‌های دولت‌ها برای جذب و تشویق بیشتر مصرف‌کننده سمت خرید خودروهای پاک، پرداخت مالیات به خریداران به‌نسبت آلایندگی پایین مدل‌های مختلف است، درصورتی‌که در قانون جدید مالیاتی وضع‌شده در کشورمان قرار است از مالکین خودروهای هیبرید هم مالیات اخذ شود! همچنین در ۳ ماه نخست سال ۲۰۲۱ سه محصول از کمپانی‌های تسلا، رنو و فولکس‌واگن بیشترین آمار فروش هیبرید را در اروپا ازآن‌خود کرده‌اند و دو محصول از دو برند کره‌ای یعنی هیوندای و کیا در مقام چهارم و پنجم هستند. نکته جالب دیگر اینکه در بازار امروز خودروهای هیبرید و الکتریکی سه شرکت در نیمه نخست سال ۲۰۲۱ بیشترین سهم و رشد را ازآن‌خود کرده‌اند که هر ۳ نیز چینی هستند! ازطرفی یکی از پاشنه‌های آَشیل تولید خودروهای هیبرید باطری آن‌هاست. بازار امروز دنیا برای تولید این باطری‌ها که بین ۵ تا ۸ و در برخی مدل‌ها ۱۰ سال عمر دارند، درحال‌حاضر دراختیار ۷ شرکت است که اولی تسلا (آمریکا)، دومی NIO (چین) و بخش بزرگی از بازیگران این بازار چینی‌ها هستند. مناسب است درصورت رفع تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی در آینده نزدیک و باتوجه‌به سند همکاری بلندمدت بین ایران و چین، این بهترین زمان و اتفاق ممکن برای انتقال دانش و بهره‌برداری از پتانسیل‌های بالای چنین شرکت‌های چینی که در سطح جهان مطرح هستند به کشورمان است. زیرا در ژانویه امسال برای مثال شرکت‌ها NIO بیش از هفت‌هزار دستگاه خودرو تنها در چین فروخته و اکنون در ۶۴ شهر چین دارای بیش از ۱۴۰ ایستگاه شارژ است. پاشنه آشیل دوم برای تولید خودروهای هیبرید (تمام‌الکتریکی) داشتن زیر‌ساخت‌‌های قوی همچون ایستگاه شارژ متعدد در مناطق گوناگون کشور است».