خطر خشک‌شدن تالاب‌ها جدی‌ست
حیات آدمی، موجودات و گیاهان وابسته به عوامل متعددی‌ست که یکی‌از‌این‌عوامل «آب» است. به‌گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ چندسالی می‌شود که بحث خشک‌سالی ایران و نابودی تالاب‌های مهم این کشور خبرساز شده است، تالاب‌هایی که نابودی هر‌یک‌از‌آن‌ها، با نابودی هزاران گونه گیاهی و جانوری همراه خواهد بود. بی‌توجهی انسان‌ها در چنددهه‌اخیر باعث نابودی گونه‌های متنوعی از گیاهان و جانوران شده و حالا نوبت به خود انسان‌ها رسیده است. نابودی نسل‌های آینده در آینده‌ای نه‌چندان‌دور؛ نسلی که باتوجه‌به روند نابودی گونه‌های جانوری،گیاهی مختلف به‌زودی قربانی خواهد شد. خودخواهی ما انسان‌ها تاکنون باعث ازدست‌رفتن بخش وسیعی از طبیعت شده؛ و نابودی ۹۰درصدی تالاب‌ها حاکی از این ماجراست که اگر به زیست‌بوم‌ها و اکوسیستم توجه نکنیم به‌ناچار تاوان سنگینی گریبان‌گیرمان خواهد شد؛ تاوانی که نه‌تنها ما بلکه نسل آینده نیز آن‌را به‌دوش خواهد کشید. تالاب‌های طبیعی جزو اکوسیستم‌های فعال و حیاتی بر روی زمین هستند. تالاب‌ها نه‌تنها بر زندگی موجودات تأثیر مستقیم دارند، بلکه خشک‌شدن و نابودی آن‌ها منجر به ایجاد گردوغبار و سخت‌ترشدن زندگی انسان‌ها می‌شود. در تاریخ انسان‌های زیادی تجربه مهاجرت به‌علت گردوغبار بیش‌ازحد در محل زندگی خود را داشتند، گردوغبارهایی که منشأ آن‌ها خشکی و نابودی تالاب اطراف محل سکونتشان بوده است. این تالاب‌ها هستند که با فراهم‌ساختن آب و قابلیت زادآوری اولیه، به بقای گونه‌های جانوری و گیاهی روی زمین کمک می‌کنند، بسیاری چرخه‌های حیات را اگر مشاهده کنید، بخش مولد آن‌ها به تالاب‌ها برمی‌گردد. تالاب‌ها می‌توانند ذخیره‌سازی آب، حفاظت در مقابل طوفان و کاهش تخریب سیل، تثبیت خطوط ساحلی و مهار فرسایش، تزریق مجدد آب‌های زیرزمینی، تخلیه آب‌های زیرزمینی، پالایش آب ازطریق تثبیت عناصر محلول، رسوبات و دیگر آلودگی‌ها و تعدیل آب‌وهوای محلی را انجام دهند. محمدعلی یکتانیک؛ کارشناس محیط زیست بااشاره‌به خشک‌سالی و وضعیت بحرانی تالاب‌های کشور اظهار کرد: «تالاب‌ها کارکرد‌های حیاتی و اکولوژیک بسیار پیچیده‌ای دارند، زمانی‌که یک تالاب از بین می‌رود شرایط زندگی گونه‌های متعددی مختل می‌شود. تالاب‌ها زیستگاه انواع مختلف از جانوران شامل ماهی‌ها، خزندگان مختلف، دوزیستان، پرندگان و پستانداران هستند. همچنین نیزار‌های تالاب مانند بادشکن عمل می‌کنند و هنگام طوفان و وزش باد نیزار‌ها جلوی سرعت باد را می‌گیرند و موجب می‌شوند این باد‌ها و طوفان‌ها خسارت به‌دنبال نداشته باشند». یکتانیک بابیان‌اینکه تالاب‌ها در تعادل اکولوژیک محیط نقش بسیارمهمی دارند، عنوان کرد: «زمانی‌که تالاب از بین می‌رود رطوبت نسبی هوا درآن‌منطقه تغییر می‌کند و باعث می‌شود که هوا روبه خشک‌شدن برود. نابودی تالاب اثر مستقیم بر روی کشاورزی دارد، چراکه وقتی رطوبت نسبی هوا کم می‌شود نیاز به آب برای کشاورزی افزایش چشمگیری پیدا می‌کند». او بااشاره‌به‌اینکه خشک‌شدن یک تالاب باعث خشک‌تر‌شدن محیط می‌شود بیان کرد: «هنگامی‌که تالابی خشک می‌شود، اگر شور باشد باعث آزادشدن یون کلر در وضعیت هوا می‌شود و این یون کلر آزادشده ابر‌ها را نیز نابارور می‌کند. وقتی تالابی خشک می‌شود، کارکرد‌های طبیعی حیوانات منطقه از بین می‌رود. متأسفانه حدود ۹۰درصد تالاب‌های ایران کاملاً تبدیل به بیابان شدند و ۱۰درصد باقی‌مانده هم به‌لطف پساب و فاضلاب یا بارش‌ها آب دارند. برداشت‌های بی‌رویه آب به‌وسیله سدسازی، حفر چاه‌های غیرمجاز، حتی مجاز و پمپاژ باعث نابودی تالاب‌ها شده است و پایین‌دست سد‌ها اکوسیستم‌های طبیعی کاملاً از بین رفته است و از ۱۰درصد تالاب‌های زنده موجود در کشور نیز بین ۲۰ تا ۸۰درصد آسیب‌دیده است». یکتانیک درپاسخ‌به‌اینکه برای احیای یک تالاب چه اقداماتی لازم است؟ گفت: «دلیل اصلی به سوءمدیریت در استفاده از منابع آبی برمی‌گردد. درواقع اصل حیات تالاب به حق‌آبه آن وابسته است، یعنی وقتی حق‌آبه تالاب داده نمی‌شود و دیگر‌اینکه برای این تالاب چه اقدامات دیگری انجام می‌دهند اهمیت و معنا ندارد. در سال 99 متأسفانه ۲۵۰۰هکتار از جنوب تالاب میانکاله در استان مازندران را متعاقب تصرف و تالاب خواری به‌راحتی از دست دادیم، لذا راه مقابله با نابودی تالاب‌ها تنها اجرای قاطعانه قانون دراین‌زمینه است». مسعود باقر‌زاده کریمی؛ مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها نیز بااشاره‌به رسیدگی به آن‌ها گفت: «نکته مهم در انتخاب تالاب‌ها و تلاش برای احیایشان کارکرد‌های اکولوژیکی آن‌هاست؛ آن‌ها مهم‌ترین تولیدکننده حیات گیاهی و جانوری هستند، چراکه بیشترین تنوع را دارند». او بااشاره‌به دستاورد‌های اخیر در حوزه تالاب‌ها گفت: «در دولت یازدهم و دوازدهم دراین‌حوزه که بسیار هم مهم است؛ قانون تالاب‌ها بود و دیگری شکل‌گیری ستاد ملی تالاب‌ها که دراینستاد فرابخشی‌ست و مسئولیت تالاب را به دولت می‌سپارد. رئیس‌جمهوری مسئول تالاب است و اعضای حقیقی دارد بخش‌های غیردولتی و متخصصان و دانشگاه هم با حق رأی دراینستاد حضور دارند. به‌لحاظ اکولوژیکی و تجاربی که بشر در حفظ تالاب‌ها دارد، نباید در وضعیت تالاب دخالت کرد؛ در اینکه تالاب زمان بیشتری آب خود را نگه می‌دارد. برای‌اینکه تالاب به وضعیت مطلوب برسد باید چند اتفاق رخ دهد؛ باید رویکرد دولت سازگار با تغییر اقلیم باشد و خودش را با طبیعت سازگاری کند و نمونه‌اش می‌شود اینکه انتقال آب انجام نگیرد؛ انتقال آب به‌این‌منظور که بخواهیم در کویر، صنعت فولاد و توریست داشته باشیم پس باید آب هم به آنجا ببریم. نه‌تنها تالاب‌های ایران بلکه طبق هشدار صندوق جهانی حیات‌وحش ۸۵درصد از تالاب‌های جهان طی ۵۰سال‌اخیر از بین رفته‌اند، عمده اقیانوس‌های کره زمین آلوده هستند. صید بیش‌ازحد، آلودگی، فاضلاب‌های صنعتی و انسانی و توسعه مناطق ساحلی عمده فشار‌های بشر بر اقیانوس‌ها است. همچنین زیستگاه‌های آب شیرین (رودخانه‌ها، تالاب‌ها، دریاچه‌ها و ...) بیشترین آسیب را از نابودی تنوع زیستی در ۵۰سال‌اخیر دیده‌اند و این، تأثیر زیادی بر ازبین‌رفتن تنوع زیستی محیط‌های آبی داشته است».