توزیع عادلانه ثروت با شیوه پرداخت «یارانه»
نرگس معززی‌حور
اجرای «تبصره ۱۴» قانون بودجه طی هرسال همان عملکرد دولت‌ها در توزیع عادلانه ثروت است. دولت‌ها که با نام «تبصره ۱۴» اقدام به پرداخت یارانه نقدی به قشرهای مختلف جامعه می‌کنند، به‌خاطر ضعف‌های اجرایی این قانون موردنقد بسیار قرار گرفته‌اند. توزیعی که از فقیر تا غنی را شامل شده و متأسفانه هنوز نیز بی‌درنظرگرفتن طبقات جامعه و سفره‌های معیشت مردم به همه پرداخت میشود. نباید غافل‌از‌این‌‌شدکه؛ از عوامل افزایش حمایت‌های نقدی دولت‌ها از اقشار مختلف جامعه، افزایش تورم و کاهش قدرت خرید جامعه است چه‌بسا هدف اصلی هدفمندسازی یارانه‌ها دراین‌میان گم شده و صرفاً دولت‌ها درتلاش برای تقویت سفره مردم هستند. به‌گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ یارانه در کشور ما از اواخر دهه ۸۰ با پرداخت ۴۵هزارتومان در ماه به هرنفر آغاز شد. طی سال‌های متوالی این‌رقم تغییر نکرد و تنها ۳میلیون‌نفر از پردرآمدها حذف یا خود انصراف دادند. تبصره ۱۴ قانون بودجه سال‌ها به حذف پردرآمدها تأکید داشت اما این ردیف از بودجه عملیاتی نشد. دومین مرحله با تغییر قیمت بنزین و سومین مرحله نیز با اوج‌گیری کرونا به حمایت از مردم آمد.
امید حاجتی می‌گوید: «امسال منابع ما برای پرداخت یارانه ۳۵درصد رشد کرده. سال قبل منابع ما ۲۵۰هزارمیلیاردتومان بود که امسال به ۳۳۴ هزارمیلیاردتومان رسیده است». رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها می‌گوید: «وظیفه ما در ثبت‌نام‌های جدید تحویل گرفتن لیست نهایی از وزارت رفاه است و بعد از طی مراحلی نظیر آزمون وسع و صحت‌سنجی‌ها ملزوم به پرداخت یارانه به افراد جدید هستیم». وی می‌افزاید: «نزدیک‌ترین زمانی برای ثبت‌نام یارانه‌بگیران جدید یک یا دوماه‌آینده است. منابع ما از محل شرکت‌ها و نهادهایی زیرنظر شرکت ملی نفت ایران گرفته تا شرکت گاز منابع ما را تأمین می‌کنند. ما تنها شرکت دولتی هستیم که هیچ محصولی را به‌عنوان فروش نداریم که بخواهیم از مردم پولی دریافت کنیم». وی تأکید می‌کند: «امسال رشد پیش‌بینی‌شده در مصارف طوری‌ست‌که در ۶ماه‌اول ما را به‌سختی بیندازد زیرا به‌دلایل گفته‌شده میزان درآمد منابع ما تحت‌کنترل ما نیست. درست است که مقدار یارانه تعلق‌یافته به سرپرست خانوار مبلغ ناچیزی‌ست اما نکته مثبت اینجاست در زمان واریز یارانه‌ها مقدار تراکنش‌های بانکی افزایش می‌یابد که بیانگر این است؛ وزن اهمیت این مقادیر اندک پیش سرپرست خانوار بسیاربالاست». این مقام مسئول می‌گوید: «علاوه‌براین پرداختی‌ها، پرداخت مستمری‌بگیرها و کمیته امداد و بهزیستی را هم داریم. مقدار پرداختی ما به بهزیستی‌ها و کمیته امداد حدود ۳۳۸درصد رشد کرده که باید پرداختی‌ها به‌موقع باشد باوجوداینکه منابع مصرفی ما ۳۵درصد رشد کرده است». او ادامه می‌دهد: «پرداختی دیگر مربوط به بنیاد شهیدان و ایثارگران است. برخی از منابع جنبه حقوق دارد همانند پزشکان خانواده که باید به آن توجه شود. یک پرداختی مربوط به خرید تضمینی گندم است که در ۶ماه انجام میشود و پیش‌بینی شده که ۲۲هزارمیلیاردتومان منابع را اختصاص بدهیم و اگر به‌موقع نتوانیم این منابع را پرداخت کنیم چند خطر ما را تهدید می‌کند؛ ازجمله امکان دارد دلالان گندم‌ها را جمع‌آوری کرده و به خارج‌ازکشور انتقال دهند یااینکه کشاورزان در سال بعد راغب به کشت گندم و جو نباشند». رئیس سازمان هدفمندی یارانه‌ها می‌گوید: «پرداختی دیگر ما مربوط به خرید تضمینی آب است که در برخی مناطق جنوبی همانند بوشهر که اگر به‌موقع پرداخت نباشد امنیت آب شرب این‌مناطق را به‌خطر می‌اندازد. خرید نهاده‌های دام و کشاورزی و چای از دیگر پرداختی‌هاست». حاجتی ادامه می‌دهد: «در بحث حوزه سلامت یکی از موضوعات مهم طرح تحول سلامت است». وی درخصوص چگونگی قرارگرفتن در لیست یارانه‌بگیران توضیح می‌دهد: «پس از ثبت درخواست و ثبت‌نام در سایت سازمان رفاه بعد از راستی‌آزمایی‌ها و کسب اطلاعات از میزان دارایی‌ها و درآمدها درصورت تائید؛ اسامی افراد به این سازمان داده میشود و حداکثر بعد از گذشت ۱ماه اعطای یارانه صورت می‌گیرد». او می‌افزاید: «تعداد ۷۷میلیون‌نفر یارانه سرپرست خانوار؛ و ۶۰میلیون‌نفر یارانه معیشتی دریافت می‌کنند». همچنین وی عنوان می‌کند که تمام کسانی‌که یارانه معیشتی را دریافت می‌کنند یارانه سرپرست خانوار را هم دریافت می‌کنند. حاجتی ضمن ارائه یک راهکار دررابطه‌با چگونگی بهبود پیداکردن وضع معیشتی مردم می‌گوید: «در یک بررسی و آزمایش به‌این‌نتیجه رسیدیم که اگر میزان یارانه پرداختی را ۲برابر کنیم میزان تورم افزایش می‌یابد و میزان رفاه مردم کاهش. درصورتی‌که اگر میزان درآمد دریافتی را ۲برابر کنیم میزان تورم کاهش؛ و میزان رفاه افزایش می‌یابد».
صحبت‌های کارشناسی‌شده رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها نشان می‌دهد سیستم پرداخت یارانه در کشور ما با مشکلات متعددی؛ ازجمله ضعف بانک اطلاعاتی در شناسایی افراد، پرداخت‌های ناعادلانه به اقشار و همچنین ازدیاد پرداخت‌های نقدی همراه است. بااین‌حال، نباید از صحبت‌های رئیس‌جمهوری منتخب برای بهبود وضعیت معیشت مردم غافل شد. رئیس‌جمهوری دولت سیزدهم که از یک‌ماه‌آینده کار خود را در پاستور آغاز می‌کند، شش برنامه معیشتی برای کاهش هزینه‌های خانوار دارد. یکی از وعده‌های معیشتی او اعطای کارت اعتباری معیشت خانوار است. دراین‌طرح پنج دهک اول جامعه به دو گروه تقسیم می‌شوند: گروه اول شامل سه دهک اول جامعه هستند که به‌صورت ماهانه ۲۰۰هزارتومان و گروه دوم دهک‌های چهار و پنج هستند که ماهانه ۱۵۰هزارتومان به‌ازای هرنفر دریافت می‌کنند. گفته شده که طرح کارت اعتباری از آذر امسال اجرایی میشود. همچنین ساخت چهارمیلیون مسکن نیز یکی‌دیگر از این شش‌وعده ابراهیم رئیسی‌ست. درپایان، باید به‌این‌نکته تأکید داشت که در تمام دنیا نظام یارانه‌ای عملیاتی میشود اما بانک‌های اطلاعاتی قوی و نقطه‌زنی‌های دولت‌ها برای حمایت اقشار ضعیف جامعه با دقت بیشتری انجام میشود چه‌بسا از پرداخت یارانه‌های پنهان برای بسیاری از اقلام نیز جلوگیری؛ و هزینه‌های آن صرف ساخت و عمران میشود. درنهایت باید به‌این‌نکته توجه کرد که فراهم‌آوری زیرساخت‌های مناسب برای رفاه عمومی، پله‌ای برای کاهش فقر و همچنین ازبین‌بردن فاصله طبقاتی‌ست.