نقش «مدیکال توریسم» در اقتصاد جوامع
تو سفر رفتی به‌سلامت؟!
این‌روزها اگرچه با پاندمی کرونا، بازار گردشگری در جهان حال‌وروز خوبی ندارد؛ اما سوداگران بیکار نبوده و به فکر چاره‌ای برای سودبردن از آب گل‌آلودشده توسط ویروس کووید هستند. در ایران ما که تقریباً هر منبعی به‌جز منابع رسمی، برای بخشی از افکار عمومی، مستندتر است؛ زمینه نیز برای فریب مساعدتر است. یکی از تازه‌ترین و درعین‌حال مؤثرترین شگردها برای رونق‌بخشی به یک بازار راکد را می‌توان ایجاد التهاب مصنوعی در آن دانست؛ کافی‌ست با انتشار یک خبر کذب یا طرح ادعایی بی‌اساس در فضای مجازی، شوری به‌پا کنید تا تبدیل به جریانی فراگیر شود؛ و اگر این هجمه، علیه دولت، مسئولین، نظام و ناکار‌آمدی سیستم حاکم بر ایران باشد که بی‌بروبرگرد، خوراکی خوب برای رسانه‌های معاند نیز خواهد بود تا برای مدتی ازاین‌فضا به‌نفع خود بهره‌برداری کنند. آنچه درپایان اما نصیب فریب‌خوردگان خواهد شد، حسرت و پشیمانی‌ست. نمونه این‌ماجراها را طی چندسال‌اخیر که شبکه‌های اجتماعی، اذهان مخاطبانشان را با انواع شامورتی‌بازی‌ها و استفاده از شاخ‌های مجازی در قالب افراد یا صفحاتی خاص، درگیر خود ساخته‌اند؛ و ازسویی، رسانه‌های برانداز با تأمین‌مالی‌های پروپیمان از منابع برون‌مرزی، قدرتی بیشتر یافته‌اند، بسیار دیده‌ایم؛ اما کو گوش شنوا؟! بحران‌سازی درباره واکسن کرونا که هرروز به‌شکلی تازه خود را به مردم می‌نمایاند، رایج‌ترینِ انحراف فکری در دوره اخیر است که با اهدافی گوناگون صورت می‌گیرد. نتیجه یکی از همین خبرپراکنی‌ها، موج تازه سفر با انگیزه دریافت واکسن کروناست که تب‌وتابی خاص به برگزارکنندگان تورهای خارجی بخشیده. گذشته از اهداف پیدا و پنهان چنین پروپاگاندایی؛ این اتفاق باعث شده تا بحث «مدیکال توریسم» یا همان «گردشگری پزشکی» دوباره به‌جریان بیفتد و نیاز به توسعه و تحول چنین پدیده‌ای، بیش‌ازقبل حس شود. در سال 2020؛ حتی با وجود شیوع کرونا، گردش مالی بازار جهانی گردشگری پزشکی، حدود 44.8میلیارد‌دلار بود. پیش‌بینی می‌شود این‌میزان در سال آتیِ میلادی (2022)، به 54.4میلیارد‌دلار افزایش یابد. تنها در سال 2017 تعداد گردشگران پزشکی حدود 14 تا 16میلیون‌نفر بود که نشان از استقبال جهانی دارد. دراین‌پرونده با‌نگاهی‌به پشت‌پرده ماجرای انجام واکسیناسیون رایگان کرونا برای خارجی‌ها در ارمنستان؛ از «گردشگری پزشکی» بیشتر خواهیم خواند.
چندروزی‌ست اخبار سفر ایرانی‌ها به کشور ارمنستان برای تزریق واکسن کرونا در رسانه‌های مختلف دست‌به‌دست می‌شود. تصاویر و فیلم‌های منتشره در فضای مجازی نشان می‌دهد آن‌دسته افراد که ترس بیشتری از کرونا دارند، باروبندیل سفر را بسته‌اند تا با هزینه حداقل ۱۰میلیون‌تومانی برای دوبار سفر به کشورهای اطراف؛ ازجمله ارمنستان و دریافت دو‌دُز واکسن کرونا به‌خیال خودشان، از ابتلا به این بیماری در‌اَمان باشند. هرچند آژانس‌های مسافرتی، تضمینی برای انجام تزریق واکسن به هیچ‌یک از متقاضیان نمی‌دهند؛ اما همین مراکز به‌صورت غیرمستقیم اقدام به تبلیغ تورهای واکسن می‌کنند و فضای مجازی هم این‌روزها بستر مناسبی برای این بازارگرمی شده. ازطرفی، تب سفر به کشورهای همسایه؛ به‌ویژه ارمنستان برای تزریق واکسن، در روزهای اخیر به‌شدت موردتوجه بخش فارسی‌زبان رسانه‌های بیگانه خصوصاً بی‌بی‌سی و دویچه‌وله قرار گرفته تا ازاین‌طریق بتوانند با یک پروپاگاندای رسانه‌ای و سیاه‌نمایی، فرایند تزریق واکسن در کشور را زیرسؤال ببرند و ازطرفی، افراد ساده‌لوح را ترغیب کنند تا برای دریافت واکسن کرونا، به کشور ارمنستان سفر کنند. به‌گزارش فارس؛ داغ‌شدن تب سفر به ارمنستان برای تزریق واکسن کرونا و تبلیغ واکسن کرونای رایگان باعث شده تا این‌روزها تنور درآمدزایی تورهای گردشگری داغ شود و قیمت سفر به ارمنستان از ۳ تا ۴ میلیون‌تومان، به ۱۰ تا ۱۵میلیون‌تومان افزایش یابد! اما این، همه ماجرا نیست و دراین‌بین برخی افراد فرصت‌طلب نیز با سوءاستفاده از جو حاکم و تبلیغات عجیب‌وغریب در فضای مجازی می‌کوشند با ارائه تخفیف‌ها و خدمات جانبی آنان را سرکیسه کنند و حتی در مواردی نیز می‌بینیم پس از پرداخت پول به سودجویان، نه از سفر ارمنستان خبری هست و نه از واکسن کرونا. گزارش‌ها از گمرک «نوردوز» در مرز ایران و ارمنستان در ۱۶۰کیلومتری شمال‌غرب شهر تبریز، حاکی‌ست‌که اولاً سفر به ارمنستان برای دریافت واکسن رایگان در استان‌های هم‌جوار آن در خاک ایران اسلامی، به‌دلیل اشراف مردم به منطقه و شرایط اقتصادی ارمنی‌ها، طرفدار چندانی ندارد؛ دوم‌اینکه بخش عمده متقاضیان این‌نوع سفر را شهروندانی از تهران و دیگر استان‌های مرکزی تشکیل می‌دهند که به‌دلیل بعد مسافت و نداشتن آشنایی کافی از ارمنستان، فریب افراد فرصت‌طلب را خورده و برای تحقق آرزوی دریافت واکسن رایگان خیالی، به‌ازای هرنفر میلیون‌ها‌تومان، متحمل هزینه اضافی می‌شوند. نباید از این‌نکته غافل شد که تقریباً تمام واکسن‌های کرونای تولیدی در بازار، دو‌دُزه هستند؛ یعنی برای ایمن‌شدن تقریبی از شر این ویروس منحوس باید متقاضی دو‌دُز واکسن کرونا دریافت کند؛ این‌درحالی‌ست‌که برخی از افرادی‌که برای دریافت واکسن کرونا به کشور ارمنستان سفر کرده بودند، پس از دریافت دُز اول واکسن هزینه اقامت 14روزه دراین‌کشور را نداشته و از تزریق دُز دوم محروم مانده‌اند! اما نکته عجیب‌تر ماجرا آنجاست که چندروزپیش سفیر ارمنستان در تهران عنوان کرد: «از پانزدهم ژوئیه (۲۴ تیرماه) افرادی می‌توانند در ارمنستان واکسن کرونا بزنند که بیش از ۱۰روز دراین‌کشور اقامت داشته باشند. بیشتر آن‌ها‌که دراین‌کشور با سه واکسن آسترازنکا، اسپوتنیک‌وی و سینوواک واکسینه شده‌اند، شهروندان این کشور هستند؛ اما اتباع غیرارمنستانی هم که بیش از یک‌هفته در ارمنستان بوده‌اند، رایگان واکسن دریافت می‌کنند. بااین‌حال، از ۲۴ تیرماه دیگر حداقل زمان ماندن برای تزریق واکسن، ۱۰روز است». معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی کشور دراین‌باره می‌گوید: «درحال‌حاضر به‌دلیل ازدحام بیش‌ازحد مسافران ایرانی در ارمنستان، خدمات کاهش یافته. نه‌تنها محل اقامت مناسب پیدا نمی‌شود؛ بلکه خودرو و سایر امکانات خدماتی هم کم شده است. واکسن هم نیست و مسافران باید حداقل ۱۵روز صبر کنند تا نخستین دُز را بزنند. تعداد واکسن‌های ارمنستان نیز محدود است و این محدودیت، شرایط جدیدی برای مسافرانی که خواهان واکسن هستند، به‌وجود آورده. ازآنجاکه وزارت بهداشت هنوز واکسن‌هایی که در ارمنستان تزریق می‌شود را تائید نکرده، ازاین‌رو، این‌امر مور‌دتائید این وزارتخانه نیز نیست». برخی افراد که به کشور ارمنستان برای دریافت واکسن سفر کرده‌اند نیز اظهارات جالبی دارند؛ یکی‌ازآن‌ها، صف‌های طولانی، عدم‌برنامه‌ریزی درست و حساب‌شده توسط دولت، دعوا و کتک‌کاری، اخاذی، تقلب، کارتن‌خوابی و مواردی ازاین‌قبیل را از جمله مشکلات سفرهای واکسن عنوان می‌کند. به‌گفته یکی‌دیگر از مسافران؛ صبح‌ها ۱۰ واکسن کرونا و بعدازظهر ۱۰ واکسن در ارمنستان؛ آن‌هم توسط آمبولانس‌های سیار تزریق می‌شود. نکته عجیب اینجاست که به‌تازگی قانونی در ارمنستان وضع شده که هر فرد خارجی باید ۱۰روز قبل از دریافت واکسن، به ارمنستان بیاید. ازآن‌سو، برای دریافت دُز دوم نیز باید ۱۰روز‌قبل آنجا حضور یابد. حالا حساب کنید یک فرد باید هتل رزرو کند، با هزینه خوردوخوراک! خیلی از ایرانی‌ها پس از سه‌روز دیگر نتوانسته‌اند از پس هزینه هتل بربیایند و مجبور شده‌اند در خیابان بمانند. یکی‌دیگر از این‌افراد می‌گوید؛ بیش از ۹۰درصد آن‌ها‌که با قصد دریافت واکسن کرونای رایگان در ارمنستان راهی سفر می‌شوند، حتی نمی‌دانند به‌دلیل شیوع کرونا، تردد زمینی بین ایران و ارمنستان با محدودیت اساسی مواجه است و باید پس از پیاده‌شدن در گمرک نوردوز، ساعت‌ها برای عبور از مرز و رسیدن به ایروان و دیگر شهرهای ارمنستان، معطل و متحمل هزینه‌های گزاف شوند. وی یادآوری می‌کند: «اغلب کسانی‌که پس از سفر به ارمنستان، با اتوبوس به تهران بازگشته‌اند، از اینکه فریب تبلیغات دروغین فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را خورده و چندین‌برابر قیمت‌های اعلام‌شده در آن‌ها، متحمل هزینه برای سفر به یک کشور همسایه شده‌اند، پشیمان بوده‌اند». سؤال اینجاست که اصلاً چرا دولت ارمنستان واکسن‌های کرونایی را که مردم دنیا برای آن‌ها صف کشیده‌اند، به‌صورت مجانی دراختیار گردشگرانِ خارجی قرار می‌دهد؟ دلیل این‌موضوع تعجب‌برانگیز است: شهروندان ارمنستان تمایلی ندارند واکسن کرونا بزنند! ارمنستان حدود سه‌میلیون‌نفر جمعیت دارد و درحالی‌که دولت این کشور به‌میزان‌کافی واکسن کرونا سفارش داده و دراختیار دارد، تاکنون تنها ۷۵هزار‌دُز واکسن کرونا دراین‌کشور تزریق شده که ازاین‌میان، تنها حدود ۱۶هزارنفر از شهروندان این کشور کامل واکسینه شده‌اند و درصد کلی واکسیناسیون دراین‌کشور، به حدود ۱۲درصد رسیده است. هرچند‌که مسئولان وزارت بهداشت طی روزهای گذشته، واکنش جدی به این‌موضوع نشان نداده‌اند؛ اما معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز دراین‌باره می‌گوید: «سفر به یک کشور بیگانه برای دریافت واکسن کرونا با هزار اماواگر به‌هیچ‌وجه به‌صلاح نیست. هرچند تحویل واکسن کرونا در کشور تاکنون با کندی مواجه بوده؛ اما قرار است ماه‌های مرداد و شهریور امسال ۱۰میلیون‌دُز واکسن کووبرکت تحویل جامعه داده شود که با‌این‌ترتیب، واکسیناسیون افراد پرخطر سرعت می‌گیرد. با لحاظ این‌موارد، تحمل سفر دشوار به کشوری بیگانه و تقبل هزینه گزاف بی‌مورد برای دریافت واکسن، منطقی نیست». اخبار و حواشی ایجادشده دراین‌خصوص با واکنش قاضی‌زاده هاشمی؛ نماینده مجلس مواجه شد؛ وی خاطرنشان کرد: «برای کشوری که از دانش فنی در حوزه واکسیناسیون بهره‌مند است و توانایی تولید واکسن را دارد، خجالت‌آور است مردمش برای دریافت واکسن به دبی، ارمنستان و ترکیه بروند. مسئله ما نبود سامانه مرکزی مدیریت است. واقعاً اینکه وزارت بهداشت سیبل کرونا شده، از ابتدا اشتباه بود؛ چراکه کرونا پدیده سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و بهداشتی درمانی‌ست. وزارت بهداشت، وزارت خدماتی محسوب می‌شود؛ لذا شخص رئیس‌جمهوری و کل هیئت‌دولت باید پای کار مقابله با کرونا باشند؛ همچنان‌که در چین، ارتش برای مقابله با کرونا ورود پیدا کرد». به‌طورحتم، افزایش سرعت واکسیناسیون چاره این مشکل است. هرچند طبق گفته‌های مسئولان وزارت بهداشت؛ از مردادماه شاهد تسریع روند واکسینه‌شدن عموم مردم در کشور خواهیم بود؛ اما مسئولان باید بیش‌ازپیش به این‌موضوع توجه داشته باشند تا این وعده، در موعد مقرر عملیاتی شود.