طی هشت‌سال جنگ تحمیلی، رزمندگان کشورمان عملیات متعددی را انجام دادند اما تعدادی‌ازآن‌ها از اهمیت بالاتری برخوردار بودند که دراین‌گزارش به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
طریق‌القدس
این عملیات از هشتم تا بیست‌ودوم آذر 1360 در منطقه شمال‌غربی اهواز، دشت آزادگان و شهرستان سوسنگرد انجام شد. هدف از آن تصرف تنگه چزابه و دسترسی به هورالهویزه بود. در نتیجه این عملیات شهر بستان آزاد شد. ارتباط شمال-جنوب نیروهای متجاوز قطع و تنگه چزابه تصرف شد. نیروهای ایرانی در جریان عملیات طریق‌القدس به هورالهویزه دسترسی یافتند. گرچه سه فروند هواپیمای اف14 ایران دراینعملیات منهدم شد اما درمقابل 180دستگاه تانک و نفربر، 200دستگاه خودرو، 4فروند بالگرد و 13فروند هواپیما از تجهیزات ارتش عراق از کار افتاده و نابود شد. همچنین نیروهای ایرانی 150دستگاه تانک، 19قبضه توپ، 120دستگاه ماشین‌آلات مهندسی، 250 خودرو و 23قبضه ضدهوایی به غنیمت گرفتند. در برابر 900 شهید ایرانی، قریب 3500 عراقی کشته و زخمی شده و 546نفر از آن‌ها به‌اسارت درآمدند. سپاه و ارتش مشترکاً و با رمز «یاحسین» این عملیات را انجام دادند.
بدر
دقیقاً یک‌سال پس از عملیات پرحرف‌و‌حدیث خیبر که در جریان مراحل شناسایی آن، یکی از خبره‌ترین طراحان جنگی ایران یعنی حسن باقری به‌شهادت رسیده بود، در همان منطقه عملیات بدر به‌اجرا گذاشته شد تا اهداف ناتمام‌مانده عملیات خیبر را به‌سرانجام برساند. عملیات بدر بیستم اسفند 63 آغاز شد و بیست‌وششم اسفند 63 به‌پایان رسید. منطقه عملیاتی غرب هورالهویزه بود که از شمال به ترابه و از جنوب به کانال سوئیب و القرنه در خاک عراق محدود می‌شد. هدف اصلی عملیات بدر تصرف جاده العماره-بصره، راه‌یابی به مرکز اصلی هورهای غرب دجله و تسلط بر شرق دجله بود. حاصل این عملیات تصرف بیش از 500کیلومترمربع از منطقه هور شامل روستاهای ترابه، لحوک، نهروان، فجره و نیز جاده خندق در نزدیکی جاده بصره-العماره به‌طول 13کیلومتر بود. اهداف عملیات نیز گرچه به‌تصرف درآمدند اما به‌دلیل استفاده گسترده عراق از سلاح شیمیایی، نیروهای ایرانی نتوانستند این اهداف را تثبیت کنند. از میزان خسارات مادی و تلفات انسانی نیروهای ایرانی دراینعملیات هیچ‌گونه اطلاعاتی در دست نیست اما براساس گزارش‌های منابع داخلی 250 تانک و نفربر، 40قبضه انواع توپ،200 خودرو، 60قبضه انواع خمپاره‌انداز، 4فروند هواپیمای PC – V، 2فروند هواپیمای میگ و سوخو و 4 بالگرد عراقی منهدم شده و 50قبضه انواع خمپاره‌انداز و 2دستگاه رادار زمینی رازیت به غنیمت گرفته شد. در جریان آن، عراق حدود 10هزارنفر کشته و زخمی و 3200نفر اسیر داد.
فتح‌المبین
این عملیات از دوم تا دهم فروردین 1361 در شوش و دزفول انجام شد. منطقه عمومی فتح‌المبین در غرب رودخانه کرخه واقع شده است و از شمال به ارتفاعات صعب‌العبور تی‌شکن، دالپری، چاه نفت و تپه سپتون و از جنوب به ارتفاعات میشداغ، تپه‌های رملی و چزابه (شیب)؛ و شرق به مرز بین‌المللی (در شمال و جنوب فکه) منتهی می‌شود. هدف آن، آزادسازی منطقه غرب دزفول و خروج دزفول و اندیمشک از برد توپخانه عراق بود. در نتیجه عملیات فتح‌المبین 2400کیلومترمربع از اراضی اشغالی آزاد شد و نیروهای ایرانی به مرز بین‌المللی در غرب شوش و دزفول نزدیک شدند. خروج شهرهای دزفول، اندیمشک و شوش از تیررس توپخانه عراق از دیگر دستاوردهای این عملیات بود. از خسارات نیروهای ایرانی در جریان این عملیات اطلاعاتی در دست نیست اما 4 لشکر عراق، 361 تانک و نفربر، 18 هواپیما، 300 خودرو و 50 توپ در جریان این عملیات منهدم شدند. همچنین 320 تانک و نفربر، 500 خودرو و 165 توپ به غنیمت نیروهای ایرانی درآمد. براساس ادعای منابع غیررسمی رزمندگان اسلام دراینعملیات شهدای زیادی تقدیم کردند. درمقابل، عراق نیز 15000 اسیر و 25000 کشته و زخمی داد.
والفجر 8
عملیات والفجر 8 را می‌توان از فتح‌الفتوح‌های جنگ تحمیلی خواند. این عملیات در بیستم بهمن 1364 شروع و در بیست‌ونهم فروردین 1365 تمام شد. منطقه عملیاتی اروندرود، خور عبدالله و شبه‌جزیره فاو بود. هدف از این عملیات ورود به خاک عراق به‌منظور تعیین‌کنندگی در پایان جنگ به‌شمار می‌رفت. گرچه به‌قول سردار علایی؛ دستگاه دیپلماسی فرصت فتح فاو را قدر نشمرد. در نتیجه این عملیات 700کیلومترمربع از خاک عراق و شهر فاو به‌تصرف درآمد. هم‌مرزی با کویت، تهدید ام‌القصر و انسداد راه ورود عراق به خلیج‌فارس از دیگر دستاوردهای این عملیات بود. 39 هواپیما، 5 بالگرد،540 تانک و نفربر، 250 خودرو، 20 توپ صحرایی، 55 توپ ضدهوایی و 2 ناوچه موشک‌انداز از ماشین جنگی عراق نابود شد. همچنین ایران توانست 95 تانک و نفربر، 180 خودرو، 20 توپ صحرایی، 120 توپ ضدهوایی و 3 رادار موشکی از عراق غنیمت بگیرد. در عملیات والفجر 8 فقط براثر حمله شیمیایی عراق 2000 ایرانی شهید و 3000نفر مصدوم شدند. نیروهای عراقی نیز 2105 اسیر و 50هزار کشته و زخمی دادند. عملیات فتح فاو را می‌توان نقطه پایان جنگ در جبهه جنوب دانست. با فتح شبه‌جزیره فاو، نه منطقه‌ای در جبهه جنوبی برای عملیات ایران باقی مانده بود و نه تک‌های عراق کاری پیش می‌بردند. فاو تا ماه‌های آخر جنگ در تصرف ایران باقی مانده بود و عراق فقط به‌مدد عملیات گسترده در مناطق مختلف و استفاده از جنگ‌افزارهای غیرقانونی شیمیایی موفق به بازپس‌گیری فاو شد.
بیت‌المقدس
این عملیات شناخته‌شده‌ترین عملیات گسترده نیروهای ایرانی طی جنگ هشت‌ساله بود؛ عملیاتی که از دهم اردیبهشت تا سوم خرداد 1361 با هدف آزادسازی خرمشهر و هویزه، خروج اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از برد توپخانه عراق و تأمین مرز انجام شد. در نتیجه آن نه‌تنها شهر خرمشهر؛ بلکه 5038کیلومترمربع دیگر از اراضی اشغالی نیز آزاد شد. به‌واسطه این عملیات 180کیلومتر از خط مرزی تأمین شد. 285دستگاه تانک و نفربر، 40فروند هواپیما، 2فروند بالگرد و 500دستگاه خودروی عراق منهدم شد. همچنین 105دستگاه تانک و نفربر، 18قبضه توپ و 95هزار مین از عراقی‌ها به‌غنیمت گرفته شد. نیروهای ایرانی در جریان این عملیات 6000 شهید دادند و 19هزار اسیر از عراق گرفته و 16هزارنفر از آن‌ها را کشته و زخمی کردند. این عملیات با رمز یا علی‌بن‌ابی‌طالب انجام شد.
محرم
عملیات محرم از تاریخ دهم تا شانزدهم آبان 1361 در استان ایلام و در منطقه موسیان، جنوب‌شرقی دهلران، غرب عین خوش و ارتفاعات جبال حمرین (خط مرزی بین‌المللی) انجام شد. این عملیات را می‌توان نخستین عملیات گسترده ایران در جبهه میانی تلقی کرد؛ پیش‌ازآن عملیات در جبهه جنوبی و استان خوزستان صورت می‌گرفت. هدف از انجام عملیات محرم، آزادسازی جبال حمرین و مناطق مرتفع منطقه به‌منظور تأمین امنیت دهلران و موسیان بود. ثمره عملیات محرم آزادی 550کیلومتر از اراضی اشغالی ازجمله چاه نفتی بیات-نهر عنبر و تأمین 50کیلومتر از مرز بود. دراینعملیات نیروهای ایرانی موفق به تعقیب متجاوز شده و ضمن تصرف 300کیلومتر از خاک عراق، شهرک زبیدات را نیز دراختیار گرفتند. از میزان خسارت وارده به قوای مسلح ایرانی در جریان این عملیات اطلاعاتی در دست نیست؛ اما قریب به 270دستگاه تانک و نفربر، 230دستگاه خودرو و 12فروند هواپیما از تجهیزات ارتش عراق منهدم شد. نیروهای ایرانی همچنین 149دستگاه تانک و نفربر و 270دستگاه خودرو از این تجهیزات را به‌غنیمت گرفتند. عملیات محرم البته به‌لحاظ نیروی انسانی برای ایران پرهزینه بود، تنها از لشکر امام‌حسین(ع) که از نیروهای عمل‌کننده بود، 5400نفر شهید یا زخمی شدند. از میزان اسرا و شهدای سایر لشکرها و تیپ‌ها اطلاعاتی در دست نیست. درمقابل، 7000 عراقی کشته و زخمی شدند و 3400نفر از آن‌ها به‌اسارت درآمدند. عملیات محرم با رمز یا زینب و در ماه محرم انجام شد.
کربلای 10
پس از ناکام‌ماندن تلاش‌های چندباره برای گشودن جبهه جدیدی در شمال مرزهای ایران و عراق، عملیات کربلای 10، این طلسم را شکست. عملیات کربلای 10 از بیست‌وپنجم فروردین 1366 تا پنجم اردیبهشت 1366 با همکاری نیروهای اتحادیه میهنی کردستان در منطقه ماووت در سلیمانیه عراق صورت گرفت. هدف از عملیات کربلای 10، تصرف ماووت، گشودن جبهه جدید در مناطق شمالی و تجزیه قوای دشمن در مناطق مختلف بود. حاصل این عملیات تصرف 250کیلومتر از خاک عراق تا ارتفاعات نزدیک به ماووت بود. 10دستگاه تانک و نفربر، یک‌فروند بالگرد و 5عراده توپ از ادوات جنگی عراق دراینعملیات نابود شد. عراق دراینعملیات همچنین متحمل هزار کشته، 1500 زخمی و 210 اسیر شد. از خسارات و تلفات ایران دراینعملیات اطلاعاتی در دست نیست.
خیبر
در فاصله زمانی سوم تا بیست‌ودوم اسفند 1362 در منطقه هورالهویزه، عملیاتی انجام شد که هدف آن تصرف جزایر مصنوعی مجنون، خشکی شرق دجله و جاده بصره-العماره در خاک عراق بود. این عملیات که خیبر نام گرفت، توانست جبهه جدیدی در شمال بصره گشوده و به‌تصرف هزارکیلومترمربع در هور به‌همراه جزایر مجنون و 40کیلومترمربع در طلاییه انجامید. در جریان این عملیات سنگین 3فروند بالگرد شنوک از تجهیزات نیروهای ایرانی منهدم شد؛ اطلاعات بیشتری دراین‌باره در دست نیست. در نقطه مقابل 30دستگاه تانک و نفربر، 200دستگاه خودرو، 3فروند بالگرد و یک‌فروند هواپیما از ادوات جنگی ارتش عراق منهدم شد و 42دستگاه تانک، 120دستگاه کمپرسی و بیش از 6دستگاه لودر و بلدوزر به غنیمت سپاهیان اسلام درآمد. دراینعملیات 1800 رزمنده شهید، 5000نفر مفقود و 1500نفر مجروح شدند. به‌کارگیری سلاح شیمیایی توسط صدام 2500 مصدوم شیمیایی نیز در میان ایرانی‌ها بر‌جا گذاشت. عراق نیز در جریان این عملیات متحمل 5000 کشته و زخمی و 1300 اسیر شد. عملیات خیبر با رمز یا رسول‌الله گرچه پیروزمندانه و موفق به‌حساب می‌آمد، بااین‌حال برای تثبیت و حفظ مواضع تصرف‌شده؛ به‌ویژه دو جزیره مجنون شمالی و جنوبی، تلفات زیادی را به ارتش که دراین‌منطقه پدافند می‌کرد، تحمیل شد.
والفجر 10
در سال پایانی جنگ، عراق سعی داشت تعیین‌کنندگی در پایان جنگ را ازآن‌خود کند؛ اما عملیات والفجر 10 که از بیست‌وچهارم اسفند 66 تا پنجم فروردین 67 در محدوده حلبچه تا سلیمانیه در شمال عراق انجام شد، توانست این توازن را به‌نفع ایران تغییر دهد. هدف آن، تصرف حلبچه، فراهم‌سازی مقدمات تصرف سد دربندیخان و انسداد عقبه اصلی دشمن در استان سلیمانیه بود. حاصل کار هم آزادسازی و تصرف منطقه‌ای به‌وسعت حدود 1200کیلومترمربع شامل شهرهای حلبچه، خرمال، بیاره، طویله در عراق و همین‌طور شهر نوسود در ایران بود. عراق دراینعملیات 270 تانک و نفربر، 60 توپ صحرایی، 20 ضدهوایی، 40 خمپاره‌انداز و 230 خودروی خود را از دست داد. نیروهای ایرانی همچنین 90 تانک و نفربر، صد توپ صحرایی، 20 توپ ضدهوایی، 20 خمپاره‌انداز، 15دستگاه مهندسی و 800 خودرو را به‌غنیمت گرفتند. بهره‌گیری ددمنشانه عراق از سلاح شیمیایی به‌شهادت 5000نفر از مردم کرد حلبچه منجر شد. 5440 اسیر و ده‌هزار کشته و زخمی از دیگر ضربات وارده به عراق دراینعملیات بود.
کربلای 1
عملیات کربلای 1 به‌منظور کاهش فشار در جبهه‌های جنوبی از نهم تیر 1365 تا نوزدهم تیر 1365 اجرا شد. این عملیات در جبهه میانی و در منطقه‌ای که از جنوب به ارتفاعات قلاویزان، از شمال به ارتفاعات نمه‌کلان کوچک، از غرب به امتداد غربی ارتفاعات قلاویزان و پاسگاه مرزی بهران‌آباد و از شرق به جاده مهران-دهلران، محدود می‌شد، صورت گرفت. هدف از عملیات کربلای 1 بازپس‌گیری شهر مهران و تأمین مرز بود و از ثمرات عملیات کربلای 1 آزادی و تصرف 175 کیلومترمربع؛ ازجمله بازپس‌گیری شهر مهران از دشمن متجاوز بود. نیز ارتفاعات قلاویزان و چند پاسگاه عراقی به‌تصرف درآمد. 110دستگاه تانک و نفربر نیز از تجهیزات نیروهای عراقی منهدم شده و 73دستگاه تانک و نفربر، 100دستگاه خودروی نظامی، 90دستگاه خمپاره‌انداز، 20دستگاه آتشبار ضدهوایی و 10دستگاه خودروی مهندسی به‌غنیمت نیروهای ایرانی درآمد. از تلفات انسانی نیروهای ایرانی دراینعملیات اطلاعاتی نیست اما از نیروهای عراقی 2000نفر کشته و مفقود، 7000نفر زخمی و 1210نفر اسیر شدند/ سایت صدا وسيمای مرکز سیستان‌وبلوچستان