وقتی صحبت از هشت‌سال جنگ تحمیلی و دفاع مقدس می‌شود، آنچه بیش‌ازهمه به‌خاطر متبادر می‌شود، چهره رشادت‌ها و ازخودگذشتگی‌های حاضران در صحنه نبرد حق علیه باطل است؛ و شاید دراین‌میان، کمتر از زنانی یادشده که از جگرگوشه‌هایشان گذشتند تا ما امروز، در سایه امنیت حضور همیشه ماندگارشان، نفسی آسوده بکشیم. بی‌شک، همه ما به این پرچم‌داران باشکوه کشورمان مدیونیم و یادکردن از نام و خاطره آ‌ن‌ها و تکریم خانواده‌هایشان، یک لزوم و وظیفه ملی‌ست. این‌بار قصد داریم از مادرانی بگوییم که باارزش‌ترین ثمره زندگی‌شان را فدا کرده‌اند و اسطوره‌وار، این داغ همیشه تازه را تاب آوردند. این گزارش کوتاه، تنها اشاره‌ای گذرا به 10 نمونه از این نسل خروشان است؛ نسلی که ثابت کرده، از دامن زن، مرد به معراج می‌رود ...
سروش راسخمحمدحسین فهمیده
او درواقع، مادر دو شهید بود: محمدحسین و داود که اولی، ۸ آبان‌ماه 59 شهید شد؛ روز شهادت این نوجوان ۱۳ساله را روز نوجوان و روز بسیج دانش‌آموزی نام‌گذاری کرده‌اند. محمدحسین فهمیده در سال ۱۳۴۶ در قم متولد شد؛ مادرش «فاطمه کریمی» نیز ۱۲ اسفند‌ماه 98 دارفانی را وداع گفت.
محمود کاوه
شهریورماه یادآور درگذشت مردی‌ست که آوازه شجاعت‌هایش فراموش‌ناشدنی‌ست. محمود کاوه در سال ۱۳۴۰ در مشهد متولد شد و ۱۱ شهریور ١٣۶۵ طی عملیات کربلای ٢ به مقام شهادت نائل آمد. او در 25سالگی، فرمانده‌ای زبده و با‌تدبیر بود. مصاحبه با مادر گران‌قدرش به‌نامِ «ماه‌نساء»، به‌شکل یک کتاب منتشر شده است.
عباس بابایی
«فاطمه خوئینی»؛ مادر شهید عباس بابایی که آبان‌ماه 93 درگذشت؛ می‌گفت: «عباس، خیلی‌ساده زندگی کرد». این شهید گرامی، سال ۱۳۲۹ و در قزوین متولد شد. نقل شده؛ چند‌روز قبل از شهادت در‌پاسخ‌به پافشاری‌های بیش‌از‌حد دوستانش جهت عزیمت به مراسم حج گفته بود: «تا عید قربان خودم را به شما می‌رسانم».
محمد‌علی جهان‌آرا
نام مادر این شهید معزز، «ساره امامزاده» است. جهان‌آرا، از فرماندهان ارشد سپاه در جنگ تحمیلی بود که در عملیات نبرد خرمشهر و حصر آبادان، نقش کلیدی داشت. او که در سال ۱۳۳۳ متولد شده بود، قبل از جنگ، به مبارزه با مزدورانی که از خارج مرزها تحریک می‌شدند، می‌پرداخت.
حسن باقری
او را بسیاری به‌عنوان مغز متفکر اطلاعات نظامی ایران می‌شناسند. او که سال 1334 هم‌زمان با 3شعبان؛ میلاد امام‌حسین (ع) در تهران به‌دنیا آمد، در محور عملیاتی فکه شهید شد. مادر گرامی‌اش؛ «کبری افشردی» در مصاحبه‌ای گفته بود: «گوش‌به‌فرمانِ امام زمان(عج) بودن، او را عاقبت به خیر و به شهادت رسانید».
مهدی زین‌الدین
این شهید والامقام، در دوران دفاع مقدس با فرماندهی لشکر ۱۷ علی‌بن‌ابی‌طالب رشادت‌های بسیار نشان داد. او سال ۱۳۳۸ در تهران متولد شد. «زینب اسلام‌دوست»؛ که دو فرزندش (مهدی و مجید) به‌شهادت رسیده‌اند، گفته بود: «کاش به‌تعداد رگ‌های بدنم، فرزندانی داشتم و همه را در راه اسلام و امام‌خمینی(ره) می‌دادم».
حسین خرازی
این شهید جاویدنام که سال ۱۳۳۶ در اصفهان متولد شد، بعدها، فرماندهی لشکر ۱۴ امام‌حسین(ع) را برعهده گرفت. وی در چند عملیات؛ ازجمله طریق‌القدس، فتح‌المبین، بیت‌المقدس، رمضان، والفجر ۴، بدر و والفجر ۸، حضوری فعال و فراموش‌نشدنی داشت. مستند «مادرانه»، روایتگر زندگی او از زبان مادر محترمش؛ «طیبه تابش» است.
محمد بروجردی
«خدیجه محمدی»؛ مادر عزیزش که به «مسیح کردستان» شهرت داشت، آذرماه ۹۲ دارفانی را وداع گفت و سوی فرزند شهیدش پرکشید. سردار بروجردی، در سال 1333 در بروجرد به‌دنیا آمد. در جوانی برای فراگیری فنون چریکی، عازم سوریه و لبنان شد و بعد‌از‌آن به نیروهای تحت فرماندهی شهید چمران پیوست.
احمد متوسلیان
فرمانده لشکر ۲۷ رسول‌الله(ص)، در ۱۴ تیرماه ۱۳۶۱ به‌دست نیروهای حزب فالانژ به‌اسارت درآمد. او سال ۱۳۳۲ در تهران به‌دنیا آمد. مادر گرامی‌اش؛ بی‌بی‌معصومه حسینی‌زاده؛ نماد مقاومت مادران مفقودالاثر ایران، بیش از 30سال درنیافت فرزندش شهید شده یا اسیر است. فیلم «ایستاده در غبار» راویِ زندگی این چهره ماندگار است.
محمد‌ابراهیم همت
از نامدارترین سرداران دفاع مقدس که به‌ویژه در عملیات خیبر و تصرف جزایر مجنون، رشادت بسیار از خود به‌تصویر کشید. او در سال ۱۳۳۴ در شهرضا دیده به جهان گشود. حاجیه «نصرت همت» مادر این شهید پرارج، سال 1399 پس از ۳۷سال دوری از فرزندش، در ۹۱سالگی از دنیا رفت.