رنج‌های بدون گنج!
سپیده خشمن
کشاورزان آذربایجان غربی که همواره سهامدار بیشترین تولید سیب کشور بوده‌اند، امسال نیز همچون سال‌های گذشته با مشکلی به‌نام بازار محصول دست‌به‌گریبان هستند. به‌گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ حرف کشاورزی که به میان می‌آید همه از سختیِ طاقت فرسایش می‌گویند؛ اما با خود کشاورزان که هم‌صحبت می‌شوی، می‌گویند تا در میان مزارع کار نکرده باشی، نمی‌توانی سختی این‌کار را درک کنی؛ اما دردآورترین بخش این ماجرا قصه رنج‌های بدون گنج است. سال‌هاست استان آذربایجان غربی رتبه اول تولید سیب کشور را نصیب خود کرده است، کسانی‌که این استان طولی را می‌شناسند با محصولات باغی و کشاورزی‌اش آشنایی دارند شاید بتوانند با اندکی تأمل نام این‌محصول بهشتی را حدس بزنند. کشور ایران با تولید متوسط سالانه ۴.۱میلیون‌تن بعد از کشور‌های چین و ایالات‌متحده بیشترین مقدار تولید سیب در جهان را دارد. ازاین‌میزان تولید، استان آذربایجان غربی با تولید سالانه ۱.۲تن بالاترین میزان تولید در بین تمام استان‌ها را دارد. به‌گفته کارشناسان تولید سالانه ۴۰هزارتن از این میوه بهشتی حدود ۶۲درصد از محصولات باغی شهرستان مهاباد را تشکیل می‌دهد.
هرساله پائین‌بودن قیمت فروش محصول نسبت به هزینه‌های تولید آن، نامشخص بودن وضعیت صادرات و پائین‌بودن توان مالی باغداران و همچنین ریزش‌های قبل از برداشت محصول از بزرگ‌ترین مشکلات تولید این محصول است. سیب از مهم‌ترین محصولات باغی آذربایجان غربی‌ست که باغداران سال‌هاست در سونامی مشکلات تولید این محصول صادراتی دست و پا می‌زنند. هرساله در اواخر تابستان و هم‌زمان با مشخص‌شدن تقریبی میزان برداشت سیب در مهاباد، بحث‌ها و حواشی پیرامون نرخ نگهداری این محصول در سردخانه‌ها به اوج خود رسیده است. سال‌گذشته تعرفه نگهداری هر کیلو سیب در سردخانه‌ها ۵۱۷تومان بود که البته باتوجهبه سرمای بهاره و تلف‌شدن میوه تعداد زیادی از باغ‌های مهاباد میزان تولید به کمتر از ۸۶هزارتن رسیده بود و همین موضوع شاید به‌نوعی در پذیرش میوه باغداران با تعرفه فوق تأثیرگذار بود؛ ولی آیا امسال نیز باتوجهبه گرانی‌ها و تورم افسارگسیخته آیا کماکان تعرفه فوق برای سردخانه‌داران قابل اجرا است؟ کاک رضا؛ یکی از باغداران مهاباد نیز در‌این‌زمینه گفت: «قیمت تمامی خدمات از جمله سم، جعبه، کارگر و … چندین‌برابر شده است و متأسفانه دولت عملاً برای اعطای مجوز صادرات محصول هیچ کاری نمی‌کند». وی افزود: «امسال نیز هزینه سردخانه بیش از ۲.۵برابر شده است، می‌توان نتیجه گرفت که محصول یک‌سال باغدار تبدیل به پول شده و به‌عنوان هزینه تولید به جیب فعالان پروسه تولید سیب می‌رود و دست باغدار عملاً از همه‌جا کوتاه می‌ماند». این باغدار اضافه کرد: «برداشت این میزان سیب در‌حالی‌ست‌که ظرفیت سردخانه‌های مهاباد به زحمت به ۲۰۰هزارتن می‌رسد و باتوجهبه موجود بودن بخشی از سیب شب عید در سردخانه‌ها یقیناً ظرفیت فعلی پاسخگوی نیاز باغداران و کشاورزان نیست». یکی از مالکان سردخانه‌ها تأکید کرد: «شما نگاهی گذرا به وضعیت اقتصادی کشور داشته باشید کارگری کهنسال گذشته حقوق وی حدود سه‌میلیون‌تومان بود امثال با احتساب مبلغ بیمه بالغ‌بر هفت‌میلیون‌تومان دریافتی دارد». وی افزود: «قیمت کیسه سیمان ۱۳هزار‌تومانی فروردین، امروز ۱۰۰هزار‌تومان است آیا این منطقی‌ست که هزینه سردخانه همانند سال قبل ثابت باشد و تغییری نکند؟ با‌این‌اوصاف اگر سردخانه‌ای سیب را دریافت نکند به مراتب برای وی منفعت بیشتری دارد تااینکه مهاباد مسئولیت محصول کشاورز را با این مبالغ تقبل کند». وی اضافه کرد: «شما در نظر بگیرید سردخانه برای نگهداری یک‌تن سیب به‌مدت شش‌ماه مبلغی در حدود ۵۱۷هزار‌تومان دریافتی دارد؛ این در‌حالی‌ست‌که در قبال خرابی حتی یک دانه سیب در تمام طول شش‌ماه نیز مسئول است و در اغلب موارد، همیشه باغداران محترم نسبت به نرخ نگهداری معترض هستند. حال همان باغدار محترم در فصل فروش به‌ازای فروش هر تن، مبلغی بالغ‌بر دومیلیون‌تومان به دلال پرداخت می‌کند تا محصولش را به‌فروش برساند و جالب است بدانید این فرآیند گاهی دوساعت هم طول نمی‌کشد؟!» زیبا کلام؛ باغدار نمونه چندین‌ساله مهابادی گفت: «امسال هزینه سردخانه برای نگهداری سیب دوبرابر پارسال شده چیزی در حدود ۸۹۰تومان برای هر کیلو، ولی قیمت تمام‌شده سیب ما برای کشاورزان کافی نبوده و تنها برای کشاورز از زمان برداشت تا فروش سودی در عاید ۱۰۰۰تومان می‌ماند». اکبر کرامتی؛ رئیس جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با تائید ضمنی حرف این کشاورز، در‌این‌باره گفت: «سال‌گذشته دولت قیمت تضمینی برای خرید سیب مصوب کرد؛ اما متأسفانه این موضوع زمانی رخ داد که فصل برداشت محصول سپری شده بود و کشاورزان از این قیمت تضمینی بی‌بهره ماندند؛ اما تلاش می‌کنیم که این امر امسال در وقت مقرر به‌وقوع بپیوندد و حق به حق‌دار برسد». کاک رحمان؛ از دیگر کشاورز مهابادی که محصول اصلی باغ‌های وی سیب است در‌این‌رابطه گفت: «زیانی که در‌این‌چند‌سال و خصوصاً سال قبل پائین‌آمدن قیمت این محصول بر کشاورزان تحمیل کرد، کمرشکن بود و این در‌حالی‌ست‌که اگر ما تسهیلات لازم را برای بسته‌بندی درست و به‌روز دریافت کنیم، می‌توانیم محصولات خود را با شرایط به‌مراتب بهتری به‌فروش برسانیم».
اماواگرهای خرید سیب صنعتی
محصولی که سال‌هاست با همه این مشکلات در کنار جاده‌ها قیمت‌گذاری و خریدوفروش می‌شود. بیشتر شهروندان مهابادی با منظره سیب‌های دپو شده در کنار جاده‌ها آشنا هستند موضوعی که نشان از عدم مدیریت برای فروش این محصول در سطح استان و شهرستان دارد. درگذشته وقتی به ورودی شهر مهاباد در آذربایجان غربی یا مراغه در آذربایجان شرقی و مشکین‌شهر در استان اردبیل می‌رسیدید بوی خوش سیب را استشمام می‌کردید، اما امروز این بوی سیب به خوشی آن بوی سیب قدیم نیست، بلکه جمع شدن و آوار شدن سیب‌هایی است که یکی پس از دیگری در گونی‌های انباشت شده بجای فروش در بازارچه‌های ایرانی و خارجی به ضایعاتی‌ها فروخته می‌شود و دیگرکسی آن بوی خوش سیب را استشمام نمی‌کند. انبوهی از سیب‌های رها شده در کنار جاده علاوه‌بر ایجاد آلودگی بصری دل هر گردشگر و یا عابری را به درد می‌آورد که چرا سرنوشت سیب‌ها در این مراکز باید این چنین باشد. البته ارزان‌فروشی یکروی سکه است، روی دیگر آن فروخته نشدن محصول است. چند‌سالی‌ست‌که این سناریو در سطح استان آذربایجان غربی تکرار می‌شود و متاسفانه کسی فکری به حال آن نمی‌کند. کشاورزی که همه امیدش به برداشت محصول است زمان برداشت زانوی غم بغل می‌کند و حتی نمی‌تواند پول کارگران خود را بپردازد.
دپوی سیب در حاشیه جاده‌ها ممنوع!
اکبر کرامتی؛ رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی گفت: «باتوجه‌به‌اینکه حریم جاده‌ها با انباشت سیب‌های صنعتی اشغال و منجر به ایجاد مشکلات بهداشتی و بد منظر شدن حریم جاده‌ها می‌شود، لازم است که دستگاه‌های مربوطه نسبت به پاک‌سازی جاده‌ها و رفع این موضوع با جدیت بیشتر از سال‌های گذشته مساعدت و همکاری لازم را انجام دهند». امسال جهاد کشاورزی آذربایجان غربی قیمت تمام‌شده هر‌کیلو سیب زیر درختی را ۱۵۰۰تومان اعلام کرد، اما چه سود که این طرح نوشدارویی بعد از مرگ سهراب بود. کاک‌علی برای فروش سیب صنعتی خود سری به خریدوفروش سیب زیر درختی در حاشیه جاده‌ها و از جمله مراکزی که جهاد کشاورزی تعیین کرده بود زده و گفت: «از‌وقتی‌که محمد مهدی شهریاری؛ استاندار آذربایجان غربی قیمتی را برای خرید سیب صنعتی به‌مقدار ۱۵۰۰تومان تعیین کرده بود، طبق شنیده‌ها در بازار سیب زیر‌درختی یا همان صنعتی را تنها به قیمت ۴۰۰تومان از کشاورز می‌خرند».
دلالان چگونه درآمد کشاورزان را می‌بلعند؟
جعفر ایمانیان؛ مدیر جهاد کشاورزی مهاباد با‌اشاره‌به‌اینکه حمایت از کشاورزان یک اصل اساسی برای دولت محسوب می‌شود، اظهار کرد: «کشاورزان با فروش محصول سیب صنعتی خود به‌صورت‌مستقیم به کارخانجات، از فروش محصول به واسطه‌ها خودداری کنند». این مقام مسئول در مهاباد بابیان‌اینکه پارسال علی‌رغم ورود دولت برای خرید حمایتی سیب، متأسفانه به جهت جولان واسطه‌ها سود خاصی عاید کشاورزان نشد، افزود: «برای خرید حمایتی سیب صنعتی با در‌نظر‌گرفتن نوسانات نرخ ارز و هزینه تمام‌شده کنسانتره و نیز حمایت از کشاورز و قطع واسطه‌گران، قیمت ۱۵۰۰تومان تعیین شد».
اجازه نمی‌دهیم حقوقی از کشاورزان ضایع شود
محمدمهدی شهریاری؛ استاندار آذربایجان غربی عنوان کرد: «اجازه نمی‌دهیم حقوقی از کشاورزان ضایع شود». وی ضمن انتقاد از سازمان جهاد کشاورزی استان، تصریح کرد: «آمار اعلامی تولید سیب از سمت این سازمان باید به دقت موردبررسی و ارزیابی قرار گیرد تا بتوان متناسب با آمار واقعی برای آینده سیب استان تصمیم‌گیری کرد». شهریاری بابیان‌اینکه سال‌گذشته بیش از ۸۸۵هزارتن سیب از کشور صادر شد، افزود: «این میزان صادرات ۳۲۶میلیون‌دلار ارزآوری برای کشور به‌دنبال داشت که سهم استان آذربایجان غربی از این مهم ۷۰درصد بود». وی تعامل باغداران و کارخانه‌داران را عاملی بر ادامه روند مطلوب تولید سیب در استان دانست و یادآور شد: «این تعامل باید دوطرفه باشد تا از مشکلات آتی همانند کاهش سطح باغات و تعطیلی کارخانجات جلوگیری شود». وی اذعان کرد: «می‌توان محصول سیب زیر درختی صنعتی در مراکز بهداشتی و مجوزدار را به‌نحو‌بهینه و بهداشتی برای مدت‌زمان بیشتری نگهداری کرد؛ چراکه نگهداری مواد اولیه در شرایط استاندارد موجب تولید محصول باکیفیت می‌شود». کلام آخر اینکه؛ نکته اینجاست که آیا سیب هم امسال به چنین سرنوشتی دچار می‌شود؟ آیا مسئولان جهاد کشاورزی فکری به حال جلوگیری از اتلاف محصولات باغی و کشاورزی استان و قطع دست دلالان از این عرصه خواهند کرد؟ مشکلات باغداران سیب آذربایجان غربی به یک داستان تکراری بدل شده است و هرساله باوجود واگویه این مطالب هنوز اقدام جدی درراستای برند‌سازی و رفع جدی مشکلات باغداران سیب صورت نگرفته است، باید دید که این سریال تکراری تا چه‌زمانی ادامه دارد!