فلورا سام:
بگذاریم زنان در فیلم‌ها از کلیشه «هیچ‌چیز‌ندان» بیرون بیایند
عطیه مؤذن
«فلورا سام» مدتی‌ست اجرا و به‌قول خودش گپ‌و‌گفت با مهمانان «نفس» را برعهده دارد؛ برنامه‌ای در شبکه «نسیم» که برای زنان است و سام در این گفت‌وگوها قرار است به بخش‌های پرفرازونشیب زندگی این زنان و موفقیت‌ها و توانمندی‌هایشان بپردازد. نکته‌ای که به‌گفته او جایش در تلویزیون خالی‌ست و حتی در بخش نمایشی و فیلم و سریال‌های تلویزیونی به زنان موفق و توانمند به‌شکلی کلیشه‌ای پرداخته شده ...
مخاطب شما را بیشتر با بازیگری و به‌شکل ویژه‌تر در سال‌های اخیر با کارگردانی سریال می‌شناسند. خود شما درزمینه اجرا تجربه‌ای داشته‌اید؟ آیا اجرای این‌برنامه ریسک نبود؟
جالب است بدانید این اولین تجربه من در اجرا نبوده و زمانی‌که محصل دوره دبیرستان بودم، در شیراز مجری برنامه کودک بودم. بعدازآن‌هم در شبکه دو در سال‌های ۶۸ به‌بعد تا سال ۷۲ چند مرحله اجرای قصه‌گویی و مسابقه برای کودک داشتم و ازاین‌حیث این‌ماجرا برایم ریسک نبود.
فکر می‌کنید برنامه ویژگی خاصی داشت که بگویید جای آن در تلویزیون خالی بود؟
جای چنین برنامه‌ای با محور زنان و مادران خیلی خالی بود. می‌توان گفت چقدر خوب که چنین برنامه‌ای ساخته شد و ازطرفی هم گفت چقدر حیف که تاکنون چنین برنامه‌ای تولید نشده بود. این‌را هم از زبان خود مدیران شنیده‌ام که این جزو اولین برنامه‌هایی‌ست که مختص مادران و زنان ساخته شده. ممکن است برنامه‌هایی مشابه هم باشد؛ ولی در بیست‌وچند شبکه حتی اگر دو برنامه هم با این‌موضوعات باشد، بازهم کم است. امیدوارم چنین برنامه‌هایی این تلنگر را به برنامه‌ساز بزند که بدانند باید برنامه‌های خوب برای معرفی زنانی‌که توانمندی دارند، ساخته شود. ما دراین‌برنامه با زنانی روبه‌رو بودیم که نقش‌های مهمی در زندگی داشتند، به مشکلاتی برخورده‌اند و در برابر این مشکلات همه آن‌ها ستون خانواده شده‌اند. ما همیشه فکر می‌کنیم این زنان هستند که به همسرانشان تکیه می‌کنند؛ درحالی‌که این‌برنامه نشان می‌دهد این زنان نه‌تنها ستون شده‌اند؛ بلکه هم زندگی خود و هم دیگران را سامان داده‌اند. این پتانسیلی‌ست که باید در تلویزیون به آن پرداخته شود؛ چون زن، ستون خانواده است، فرزند تربیت می‌کند و بعد همان کودک به اجتماع می‌رود و آینده اجتماع ما به زنان و مادران وابسته است.
این‌مدل برنامه‌ها یعنی گفت‌وگو با مردم و قهرمانان مردمی معمولاً با «ماه عسل» که در‌این‌حوزه برند شده بود، شبیه‌سازی می‌شود؛ شما آن برنامه را دیده بودید؟
گاهی می‌دیدم. «ماه عسل» جزو اولین برنامه‌های گفتگومحوری بود که از قالب مصاحبه با هنرمندان بیرون آمد و مردم را وارد برنامه‌اش کرد؛ و این خیلی برنامه را جذاب کرد. بااین‌حال این مدلی‌ست که در دنیا هم اتفاق می‌افتد. به‌نظرم آن برنامه اولین بود و به‌دنبالش برنامه‌های مختلف با این‌فضا ساخته شد. مهم‌ترین موضوع که «نفس» به آن می‌پردازد و از دیگر برنامه‌ها متمایزش می‌کند، زنانی هستند که لزوماً کارهای خارق‌العاده انجام نداده‌اند؛ اما فرازونشیب‌های زندگی را کنترل کرده بودند. ممکن است در جایی، از اتفاقات تلخ پیش‌آمده برای مهمان ناراحت شویم؛ اما در پایان برنامه می‌فهمیم او توانسته زندگی خود را نجات دهد؛ و این به ما حس خوب و امید می‌دهد که اگر او توانسته من نیز می‌توانم.
از نگاه کارگردانی و برنامه‌سازی چه ویژگی‌هایی در زنان وجود دارد که کمتر در برنامه‌ها و سریال‌های تلویزیونی تصویر شده است؟
تقریباً همه ویژگی‌های خانم‌ها جز پخت‌وپز را نمایش نداده‌ایم! متأسفانه ما فقط پخت‌وپز و چای‌ریختن را از زنان نمایش داده‌ایم و اتفاق مخربی که در برخی از سریال‌ها هم افتاده این‌است‌که ما هر جا زن موفقی دیده‌ایم، خانواده‌اش متلاشی شده است.
مثل زنی‌که خواسته است مدیر باشد و در اجتماع فعالیت کند ...
زنی‌که خواسته مدیر باشد زندگی‌اش به طلاق منجر شده؛ یا زنی‌که خواسته اتفاقی را رقم بزند، فرزندانش به راه خلاف رفته‌اند. این بسیار مخرب است. منِ بیننده که ببینم، فکر می‌کنم ای‌داد! پس اگر بخواهم دست به کاری بزنم، ممکن است که خانواده‌ام به چنین روزی بیفتد. چرا برعکسش را نمی‌بینیم؟ زنانی‌که موفق بوده‌اند، فرزندانشان و اطرافیانشان موفق هستند. ما این‌ها را در ۶۰ قصه بیان کرده‌ایم و این‌ها منحصربه‌فرد هم نبوده‌اند. اگر حتی به مادران خود نگاه کنید، تمام این ویژگی‌ها را در آن‌ها می‌بیند. من خیلی‌وقت‌ها به فیلم‌سازان و نویسندگانی که شخصیت‌پردازی زنان را کمی غیرمنصفانه می‌نویسند، می‌گویم آیا شما خودتان دلتان می‌آید درباره مادرانتان این مدلی حرف بزنید؟ اشکال ندارد فیلم و سریال مرد‌محور باشد؛ اما می‌شود شخصیت زنی‌که با نقش مکمل در سریال وجود دارد، پردازش درستی داشته باشد.
چرا چنین زنانی در سریال‌ها کمتر تصویر شده‌اند؟
به‌نظرم کسی اصلاً به آن فکر نمی‌کند؛ این‌قدر که کلیشه‌ها مردانه است. من خیلی ناراحت می‌شوم وقتی می‌بینم مادر یک خانواده هیچ خبری از اتفاقات ندارد؛ ولی پدر همه‌چیز را می‌فهمد و کلید همه معماها در دست اوست. پدر خانواده محترم است؛ اما بگذاریم مادر هم محترم بماند و از این فضای کلیشه‌ای و «هیچ‌چیز‌ندان» بیرون بیاید. چون در واقعیت نیز به‌همین‌شکل است. / مهر