حیات وحش تشنه و گرسنه خراسان جنوبی در انتظار مهربانی
بحران خشکسالی، حاکم بر مناطق خراسان جنوبی
خشک‌سالی‌های دو‌دهه‌اخیر در خراسان جنوبی سبب شده تا حیات‌وحش تشنه و گرسنه خراسان جنوبی علاوه‌بر تلف‌شدن، به مزارع و باغات کشاورزی حمله و خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به‌بار آورند که جز با تخصیص اعتبارات ملی نمی‌توان از این بحران عبور کرد. به‌گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست خراسان جنوبی؛ خشک‌سالی‌های دو‌دهه‌اخیر در خراسان جنوبی سبب شده تا حیات‌وحش خراسان جنوبی تشنه‌تر و گرسنه‌تر از همیشه چشم‌انتظار تدابیر مسئولان برای گذر از بحران باشند، درحال‌حاضر حیات‌وحش در خراسان جنوبی به‌سبب کمبود علوفه در طبیعت به‌ناچار به باغات و مزارع کشاورزان حمله و خسارت‌هایی را بر کشاورزان وارد کرده‌اند، هرچند چاره کار تخصیص اعتبار برای جبران بخشی از خسارت‌ها بوده؛ اما کمبود بودجه خود مشکل دیگر است. کاهش بارندگی در خراسان جنوبی که طی ۵۰سال‌گذشته بی‌سابقه بوده است سبب شده تا در این دوران شاهد ازبین‌رفتن بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری به‌دست انسان‌ها هم باشیم، بی‌شک باید هرچه‌زودتر فکری به حال این مشکل شود تا نه آسیبی به گونه‌های جانوری و نه خسارتی به دسترنج کشاورزان وارد شود.
بااین‌حال اقدامات خوبی برای پیشگیری از حمله وحوش و جبران بخشی از خسارت‌ها به باغات و مزارع با مشارکت کشاورزان صورت‌گرفته است، اما محیط‌زیست نیاز به اعتبار بیشتری دراین‌زمینه دارد، علی‌رغم پیگیری‌های صورت گرفته در سال‌گذشته پروانه شکار صادر نشد بنابراین درآمدی که ازاین‌محل برای جبران بخشی از خسارت به کشاورزان وجود داشت هم قطع شد و تنها اعتبار محدودی از مرکز برای پرداخت خسارت به کشاورزان شهرستان بشرویه به‌مبلغ ۴۰میلیون‌تومان از اعتبارت ملی دریافت شد. ازطرفی توجه به وحوش گرسنه و تشنه در فصل سخت پاییز و زمستان و ازسویی این دغدغه کشاورزان باید جدی گرفته شود و اولین درخواست این بوده تا با گرفتن اعتبار بتوان با پرداخت خسارت به کشاورزان مقداری از دغدغه آنها را کاهش داد تا حامی حیات‌وحش باقی بمانند، اما باتوجه‌به گستره خسارات برآورد آن سخت بوده و میزان خسارت‌ها متفاوت است.
توزیع علوفه به‌صورت دستی در حیات‌وحش خراسان جنوبی
حسن اکبری؛ مدیرکل محیط‌زیست خراسان جنوبی اظهار کرد: «خشکسالی اگرچه پدیده طبیعی در خراسان جنوبی است اما تغییر اقلیم موجب خشک‌سالی‌های طولانی‌مدت شده و شدت آن افزایش و پوشش گیاهی ما به‌شدت آسیب دیده است، بسیاری از جنگل‌های بادامشک و بادام‌کوهی و گونه‌های جنگل‌های بنه شادابی خود را ازدست‌داده‌اند و دچار خشکیدگی شده‌اند». اکبری بیان کرد: «خشکیدگی بیش‌ازحد گونه‌های جنگلی سبب کاهش شدید تولید و رویش گیاهی شده، این‌مهم سبب شده حیات‌وحش سن بالا و پیر و یا بره‌های کم سن و سال که هنوز نتوانسته‌اند خود را با شرایط جدید وفق دهند از بین بروند؛ شدت خشکسالی در تمام استان محسوس است؛ اما در بخش‌هایی مانند شهرستان طبس بیشتر خود را نشان داده است». وی بابیان‌اینکه پدیده خشکسالی سبب‌شده حیات‌وحش دچار کم‌آبی شود، گفت: «دراین‌شرایط باید آب‌رسانی را انجام دهیم و مشکل حادی نداریم چراکه حدود ۷۰ آب‌انبار ساخته شده که با کامیون آبگیری می‌شوند، همچنین چشمه‌ها دچار کم‌آبی هستند و نیاز به مرمت و لایه روبی دارند، در حیات‌وحش نایبندان طبس حدود ۱۸۰ چشمه شناسایی شده که بخشی از آنها خشک شده‌اند و نیاز به لایه روبی دارند که به‌صورت مداوم درحال‌انجام است و اعتبارات این بخشی تاحدودی تأمین شده است». مدیرکل محیط‌زیست خراسان جنوبی با‌تأکید‌بر‌اینکه درخصوص علوفه دام‌ها، مسئله بسیار پیچیده‌تر است و ما نباید تمام علوفه موردنیاز استان را تأمین کنیم؛ چراکه این‌کار بسیار هزینه‌بر، دشوار و تقریباً باوجود نیروها و امکانات کم امکان‌پذیر نیست، ادامه داد: «توزیع علوفه ازطرفی دست‌کاری طبیعت هم محسوب می‌شود و حیات‌وحش پیر و یا حیات‌وحش کم و سن و سال فشار بیشتری بر پوشش گیاهی وارد می‌کنند، به‌هرحال باید بپذیریم در بخش‌هایی از نایبندان و یا شاسکوه و یا برخی نقاط دیگر که به‌صورت محلی جمعیت افزایش یافته و شکار غیرمجاز کم شده و طرفی از جمعیت طعمه خواران بزرگ مانند پلنگ و یوزپلنگ کم شده است، در این‌سال‌های خشکسالی ریزش جمعیت را شاهد خواهیم بود». وی تأکید کرد: «دست‌کاری‌هایی که بشر درطول‌زمان‌ها انجام داده سبب شده با چالش مواجه شویم و اگر با توزیع گسترده علوفه بخواهیم جمعیت را تاحدی نگه‌داریم؛ طبیعتاً در یک خشکسالی دیگر با ریزش بیشتر جمعیت مواجه خواهیم شد؛ درنتیجه تاحدی تلفات خواسته تا ناخواسته دراین‌شرایط را شاهد خواهیم بود بنابراین برای عبور از بحران به‌صورت محدود علوفه توزیع خواهیم کرد». مدیرکل محیط‌زیست خراسان جنوبی در ادامه با‌بیان‌این‌مطلب که حیات‌وحش با شرایط استثنایی خشکسالی مواجه شده اند و نباید اجازه بدهیم کل جمعیت دچار آسیب شوند، گفت: «به‌صورت محدود ولی گسترده علوفه توزیع می‌کنیم تا جمعیت پایه آسیب نبیند، این توزیع علوفه باید کاملا مدیریت شده باشد». اکبری تصریح کرد: «با پیگیری‌هایی که داشته‌ایم و با همکاری مجموعه استان خوشبختانه یک‌میلیاردتومان اعتبار برای آب‌رسانی و تغذیه حیات‌وحش اعتبار گرفته‌ایم و کار را آغاز کرده‌ایم، همچنین از اعتبارات خشکسالی ملی هم یک‌میلیارد و ۳۰۰میلیون‌تومان اعتبار ابلاغ شده که اقدامات تکمیلی را انجام می‌دهیم».
تلف‌شدن ۱۰۰ ر اس قوچ و بز به‌دلیل گرسنگی
وی بابیان‌اینکه فصل‌های پاییز و زمستان فصل‌های سختی برای حیات‌وحش ازنظر تغذیه هستند؛ درنتیجه تلاش می‌کنیم با اقدامات مدیریت‌شده جمعیت پایه حیات‌وحش دچار آسیب جدی نشوند، توزیع علوفه مسئله مهمی‌ست و باید نگاه فنی بر این‌مسئله داشت، افزود: «از محل خشکسالی، تلفات وحوش داشته‌ایم و گرچه پایش دقیقی نشده است اما طبق برآوردها در پایبندان طبس ۱۰۰ رأس قوچ و کل بز را ازدست‌داده‌ایم در شاسکوه، درمیان و سربیشه چون مزارع کشاورزی زیاد است؛ خشکسالی، سبب شده حیات‌وحش به‌سمت مزارع کشاورزی روی بیاورند و خسارت‌هایی را به کشاورزان بزنند که مسئله مهمی است نیاز به مدیریت دارد که ازطریق مراکز بودجه‌ای پیگیری کردیم، جلوگیری از خسارات‌های حیات‌وحش به مزارع مطالبه جدی ما هست و باید مشارکت مردم را داشته باشیم». وی بابیان‌اینکه با پیگیری‌های صورت‌گرفته ۲۵میلیاردریال از محل منابع استانی و ملی برای تأمین آب و غذای حیات‌وحش استان اختصاص یافته است، افزود: «از این مبلغ ۱۰میلیاردریال اعتبار استانی و ۱۵میلیاردریال اعتبار ملی‌ست که هشت‌میلیارد ریال آن برای خرید علوفه و دان هزینه خواهد شد». مدیرکل محیط‌زیست خراسان جنوبی عمر مفید کل و بز و قوچ و میش در طبیعت را بین ۱۱ تا ۱۲سال عنوان کرد و گفت: «این وحوش متأسفانه دراین‌شرایط خشکسالی یکی و دوسال زودتر تلف می‌شوند».
پیش‌بینی تلف‌شدن ۲۰درصد جمعیت حیات‌وحش خراسان جنوبی
اکبری ادامه داد: «برآورد ما این‌است‌که در همچنین سالی ۲۰درصد جمعیت حیات‌وحش را از دست بدهیم که ممکن است جمعیت پیر حیات‌وحش و یا حیات‌وحش تازه متولد شده باشند که هنوز سازگار با شرایط نیستند». وی بابیان‌اینکه طبیعت یک زنجیره است و مسئله آب، دما و خاک مؤلفه‌های اصلی هستند، زمانی‌که کمبود بارندگی داریم رطوبت خاک پائین می‌آید و ازطرفی چون برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمین داشته‌ایم پوشش گیاهی ضعیف می‌شود؛ اضافه کرد: «دو عامل مهم در کنترل فرسایش طبیعی که در استان نقش دارد، فرسایش بادی و آبی هستند؛ که پوشش گیاهی از فرسایش بادی جلوگیری می‌کند لذا هر عاملی که به این دو عامل آب‌وخاک آسیب وارد کند فرسایش بادی را به‌دنبال دارد و پدیده گردوغبار بیشتر خواهد شد». وی ادامه داد: «فرسایش بادی نسبت به گذشته افزایش محسوسی داشته است و استانی هستیم که کانون‌های فرسایش بادی زیادی داریم؛ حدود بیش از یک‌سوم خاک استان پتانسیل فرسایش بادی و تولید گردوغبار را دارد که بیش از پنج میلیون هکتار عرصه استعداد غبار خیزی دارند».
افزایش دو برابری روزهای ناسالم در خراسان جنوبی
مدیرکل محیط‌زیست خراسان جنوبی ادامه داد: «هر کاری که در طبیعت انجام می‌شود یا فعالیت‌های توسعه‌ای باید با درنظرگرفتن مسائل گردوغبار باشند؛ چراکه جاده‌های خاکی در طبیعت برای دسترسی به معادن و دامداری‌ها، دیم‌کاری‌ها، گردشگری و دست‌کاری سنگ‌فرش‌ها و فعالیت‌های معدنی می‌توانند کانون گردوغبار ایجاد کنند». اکبری گفت: «چون بارندگی در خراسان جنوبی کم است و ما در عرض خشک کره زمین قرارگرفته‌ایم؛ هر تخریب محیط‌زیست احیای آن کار سختی است و باتوجه‌به خاص بودن اقلیم استان تبدیل به کانون بحرانی فرسایش بادی می‌شود». وی بابیان‌اینکه نسبت به سال‌گذشته تعداد روزهای ناسالم و گردوغباری استان دوبرابر شده است، افزود: «در نهبندان براساس آمارها ۲۲روز ناسالم، در سرایان ۲۶روز، بیرجند ۱۳روز ناسالم داشته‌ایم، همچنین در بشرویه، فردوس و طبس آمار روزهای ناسالم بالای ۲۰ روز است. همه ما در برابر حیات‌وحشی که رو به نابودی است مسئول هستیم، کاهش اثرات خشکسالی بر حیات‌وحش و حفظ محیط‌زیست تنها بااعتبار محدود اداره‌کل محیط‌زیست استان تأثیر جدی نخواهد داشت شاید نیاز است مردم هم با مشارکت و تأمین آب و علوفه به‌صورت دستی برای حیات‌وحش، از خطر انقراض آنها جلوگیری کنند».