صادرات به‌خاطر کم‌آبی یا برای گسترش فضای سبز همسایه؟!
بحث صادرات نخل اینروزها داغ است و مطالب مختلفی دراین‌باره گفته می‌شود؛ باغداران می‌گویند کم‌آبی باعث شده به فکر فروش دسترنجشان باشند، مسئولان هم می‌گویند حذف درخت و صادرات آن بدون مجوز ممنوع است. به‌گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ شاید همین‌که یکی از واحد‌های شمارش نخل مثل انسان، «نفر» است، جایگاهش را نشان می‌دهد. آن‌هایی که نخلستان دارند، نخلهایشان را مانند فرزندان خود می‌دانند. نخل فرزند صبور دیاری است که آب در آن کیمیاست. این درخت ریشه‌هایش را برای پیدا کردن آب به عمق خاک می‌فرستد؛ اما زمین چندین‌ساله است که تنگدست شده و آب در درونش پایین و پایین‌تر رفته است جوری که دست ریشه‌های عمیق نخل هم به آن نمی‌رسد. سال‌هاست که نخل‌داران استان بوشهر می‌گویند کم‌آبی درختانشان را کم‌جان کرده است.
بوشهر یکی از استان‌های خرماخیز کشور است و خرما نخستین محصول باغی آن به‌شمار می‌رود. این استان در ۳۴هزار‌هکتار از باغ‌های خود، شش‌میلیون اصله نخل دارد که سالانه بیش از ۱۶۰هزار‌تن ثمر می‌دهند. بیش از ۷۰درصد این‌ثمر در نخلستان‌های شهرستان دشتستان به‌دست می‌آید. اینروزها تصویری در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شده که در آن اشاره شده باغداران روستای رود فاریاب شهرستان دشتستان به‌علت کمبود آب، تعدادی از نخل‌های خود را از جا درآورده و فروخته‌اند. این روستا در منطقه‌ای کوهستانی و خوش آب‌وهوا قرار دارد. روستایی با ۵۴۰ خانوار و حدود دوهزار‌نفر جمعیت. سعیدی؛ یکی از نخل‌داران این روستاست که خشک‌سالی و کم‌آبی او را ناچار کرده است ۲۰ اصله نخلش را به‌قیمت هرکدام یک‌میلیون و ۵۰۰هزار‌تومان بفروشد. این کشاورز خریدار نخلش را نمی‌شناسد و نمی‌داند که نخل‌ها را کجا برده است. او می‌گوید: «می‌گفتیم درخت بکاریم تا در دوران پیری بتوانیم نانمان را تأمین کنیم حالا که پیر شدیم، نمی‌توانیم نان بچه‌مان را بدهیم». این نخل‌دار که ۲۰۰اصله نخل دارد، با ناراحتی ادامه می‌دهد: «با این‌وضعیت کم‌آبی که امیدی به فعالیت باغداری نیست هر کس نخل‌هایمان را خواست به او می‌فروشیم». دهقان؛ باغدار دیگری‌ست که بیش از ۴۰۰اصله نخل دارد و می‌گوید، ۵۰اصله نخلش را از زمین درآورده است. او از دشواری‌هایی که برای آبیاری نخل‌هایش متحمل شده اشاره و عنوان می‌کند که پارسال استخری ساخته، آب خریده، در آن ریخته و سپس با پمپاژ، نخل‌هایش را آبیاری کرده است. او می‌گوید: «هر تانکر آب را ۷۰۰هزار‌تومان می‌خریدم که فقط برای آبیاری ۱۰اصله نخل کافی بود». این باغدار به‌جای خالی یکی از نخل‌هایش اشاره می‌کند و می‌گوید: «وقتی خانواده‌ام به باغ می‌آیند و حال‌و‌روز نخل‌ها را می‌بینند گریه‌شان می‌گیرد».
یاد ایامی که رود فاریاب سیراب بود
رئیس شورای اسلامی روستای رود فاریاب می‌گوید: «۸۰درصد مردم این روستا با کشاوزی روزگار می‌گذرانند». ناصر زارعی از دهه ۶۰ یاد می‌کند که در روستایشان برنج کاشته می‌شد و دهه ۸۰ که بهترین مرکبات را داشتند و انگور و انجیر می‌کاشتند. او می‌گوید: «کم‌آبی باعث شد که این کشتها از بین بروند و کشاورزان به‌سمت کشت نخل روی بیاورند که آب کمتری می‌خواهد. کشاورزان نخل‌ها را به‌روش غرقابی سیراب می‌کنند و میراب وظیفه سهمیه‌بندی آب میان کشاورزان را برعهده دارد». رئیس شورای اسلامی روستای رود فاریاب اشاره می‌کند که سال‌های گذشته نخل‌های روستا هر نه یا ۱۰روز‌یک‌بار آب می‌خوردند، اما الان هر ۱۰۰روز‌یک‌بار به نخل‌ها آب می‌رسد. به‌طوری‌که در تابستان نخلستان‌های روستا یک‌بار آب خورده‌اند. به‌گفته زارعی؛ نکته دیگری که باعث مشکل درزمینه تأمین آب شده رعایت‌نشدن حق آبه روستا‌های تنگ فاریاب و رود فاریاب است. روستای رود فاریاب سهمی از چشمه تنگ فاریاب نصیبش نمی‌شود.
دست به ترکیب باغ نزنید
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر از این روستا به‌عنوان یکی از قطب‌های گردشگری استان یاد می‌کند که به‌علت موقعیت کوهستانی و شرایط آب و هوایی و سرسبز بودنش موردتوجه گردشگران و طبیعت‌دوستان است. خسرو عمرانی به خشک‌سالی‌هایی اشاره می‌کند که نخلستان‌های این روستا را دچار مشکل کرده است و می‌گوید خواسته‌های کشاورزان رود فاریاب را با تلاش اداره‌کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری و شرکت سهامی آب منطقه‌ای بوشهر و تعامل کشاورزان روستا‌های رود فاریاب و تنگ فاریاب پیگیری می‌کنیم تا نخل‌هایی که سرمایه ملی و روستا هستند، حفظ شوند. او از نخل‌داران می‌خواهد دست به ترکیب باغشان نزنند و درختانشان را حذف نکنند.
صادرات نخل قانونی‌ست یا ...؟
در نخلستان‌ها، میان نخل‌های مثمر نخل‌هایی هم هستند که دیگر به‌ثمر نمی‌نشینند یا رقمشان به‌گونه‌ای است که بازارپسندی ندارد. دراین‌شرایط نخل‌دار می‌تواند تقاضای حذف درختش از زمین و صادرات آن‌را بدهد تا گروه تحقیقاتی برای آن تصمیم بگیرند. به‌گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر، گروه تحقیقاتی استانی و ملی چند بار از باغ متقاضی بازدید می‌کنند و درصورت تائید، با شرایطی به او اجازه می‌دهند که نخل‌هایش را صادر کند. عمرانی می‌گوید: «گونه‌هایی مانند کبکاب، خاصویی و شکر که جزء ذخایر ژنتیکی کشور به‌شمار می‌روند به‌هیچ‌وجه صادر نمی‌شوند، اما گونه‌هایی مانند زاهدی و برهی که در کشور‌های حوزه خلیج فارس وجود دارد، در شرایط خاصی امکان صادرات دارند». او ادامه می‌دهد: «نخل‌هایی می‌توانند صادر شوند که غیراقتصادی و غیرتجاری باشند، فرسوده شده باشند و با تعهدی که از کشاورز گرفته می‌شود گونه‌هایی دیگر جایشان را بگیرد». عمرانی ادامه می‌دهد: «بسیاری از کشاورزان در کنار نخل‌های قدیمی‌شان نخل نو کاشته‌اند و از ما می‌خواهند کمکشان کنیم تا نخل‌های قدیمی را صادر کنند».
تصاویر صادرات نخل مربوط به سال‌های قبل بود
در همین حال، در پی انتشار تصاویری در فضای مجازی مبنی‌بر فروش درخت‌های نخل در شهرستان دشتستان و صادرات آن‌ها به کشور‌های حوزه خلیج فارس، دادستان این‌شهرستان فضاسازی‌های صورت گرفته را دراین‌زمینه تکذیب کرد. یاسر حیدری با‌بیان‌اینکه این نخل‌ها غیرمثمر و دارای محصول باکیفیت پائین بوده‌اند، گفته است: «فردی که صاحب این درخت‌های نخل بوده، حدود ۱۸ درخت را به‌دلیل بی‌کیفیت بودن محصول به‌قیمت هرکدام حدود یک‌میلیون و ۵۰۰هزار‌تومان می‌فروشد و کارشناسان جهاد کشاورزی نیز غیرمثمر‌بودن و نداشتن صرفه اقتصادی نخل‌ها را تائید کرده‌اند». او با تکذیب ادعای صادرات نخل‌ها به کشور‌های حوزه خلیج فارس، بیان کرده است: «حسب مصاحبه صورت‌گرفته کارشناسان جهاد با فرد مورد‌نظر، این نخل‌ها در فضای سبز منطقه، مورد‌استفاده قرار گرفته است». دادستان دشتستان عنوان کرده است: «صادرات نخل فقط با مجوز جهاد کشاورزی صورت می‌گیرد و جهاد کشاورزی تنها درمورد محصولات غیرمثمر چنین مجوزی صادر می‌کند و این‌اقدام هم تشریفات پیچیده‌ای دارد». حیدری با‌بیان‌اینکه فروش نخل در شهرستان دشتستان رواج ندارد، تاکید کرده است، تصویر منتشر شده که نشان‌دهنده بارگیری و صادرات نخل در اسکله است، نیز مربوط به سالیان قبل است و ارتباطی به این نخل‌ها ندارد. او گفته است: «از‌آنجایی‌که درخت نخل نیاز به آب‌دهی مستمر ندارد، ادعا‌های مطرح شده مبنی بر بی‌حاصل بودن این درختان بر اثر کم آبی نیز صحت ندارد». دادستان دشتستان گفت: «نخل‌های با کیفیت بالا جایگزین نخل‌های غیرمثمر شده است».
حذف نخل در رود فاریاب بدون مجوز بوده است
عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر با‌اشاره‌به اتفاق اخیری که در روستای رود فاریاب دشتستان رخ داده است، می‌گوید: «حذف نخل‌ها دراین‌روستا بدون مجوز بوده است و باید علت اینکه باغداران تصمیم به جابه‌جایی درختانشان گرفته‌اند به‌طور دقیق بررسی شود». رحیم خادمی با‌اشاره‌به شناسایی ۱۶۵رقم خرما دراین‌استان می‌گوید: «برخی از این رقم‌ها بومی هستند؛ یعنی در استان بوشهر یا برخی استان‌های دیگر کشت می‌شوند و برخی غیربومی به‌شمار می‌روند؛ یعنی در کشور‌های دیگر هم وجود دارند». او ادامه می‌دهد: «رقم کبکاب یا شهابی، بومی استان بوشهر است و در کشور‌های دیگر وجود ندارد؛ اما رقم مجول خارجی‌ست یا رقم برهی در دیگر کشور‌ها نیز وجود دارد و غیربومی هستند». وی عنوان می‌کند که اجازه حذف نخل با شرایط خاصی صادر می‌شود که یکی‌ازآن‌ها این‌است‌که رقمش غیربومی باشد و دیگر اینکه باغ از حالت باغ خارج نشود و تغییر کاربری پیدا نکند. او می‌گوید: «نخل‌های مثمر هم اگر بومی نباشند، پس از طی روال قانونی می‌توانند جابه‌جا شوند». این پژوهشگر ادامه می‌دهد: «به‌طور‌کلی در صورتی اجازه جابه‌جایی نخل‌ها داده می‌شود که راه‌حلی غیر‌از‌آن وجود نداشته باشد و در‌این‌حال هم ترجیح این‌است‌که در داخل کشور جابه‌جا شوند»./ کوتاه‌شده از باشگاه خبرنگاران جوان