«کتاب صوتی» چگونه جهان مطالعه را تغییر داد؟
شهرزاد آنلاین با قابلیت دانلود!
هیچ‌کس منکر لذت بو کردن کاغذ کتاب نو و گشت زدن میان نشانک‌های جذاب و انتخاب سخت چوب الف‌های هزاررنگ و ورق‌زدن‌های کنج خلوت نیست؛ اما واقعیتِ حیات امروزی، سراسر مشغله است و دویدن‌های روزمره؛ که کمتر فرصت غلتیدن میان این حظ چاپی را به افراد می‌دهد؛ بنابراین کتاب صوتی پا به منصه ظهور گذاشته است تا خودی نشان دهد و پیوند میان بشر و کتاب را بیش‌ازپیش استوار نگه دارد. بسیاری‌ازافراد زیباترین تصویری که از دوران کودکی خود دارند، داستان‌هایی است که پدربزرگ و مادربزرگ‌هایشان برای آن‌ها روایت می‌کردند. تصویرهای زیبایی که هنگام روایت این قصه‌ها در ذهنشان می‌ساختند، خود را جای قهرمان قصه جا می‌زدند و با لذت هرچه‌تمام‌تر تا انتهای قصه را گوش می‌دادند. سال‌های زیادی از آن‌دوران گذشته است، اما ورود کتاب‌های صوتی و گویا در دهه اخیر، تجربه کودکی افراد را مجدداً رقم‌زده است. فایل‌های صوتی عرضه‌شده در وب‌سایت‌ها و فروشگاه‌های اینترنتی باتوجه‌به سلایق افراد مختلف بوده و شامل کتاب‌های صوتی و گویا (انواع رومان‌های ایرانی ترجمه‌شده، کتاب‌های تاریخی و فلسفه، روانشناسی، زندگینامه، شعر و ادب، داستان‌های کوتاه و ...)، پادکست‌ها و سریال‌های بسیارجذاب ایرانی و خارجی هست. کتاب‌های صوتی تهیه‌شده به‌خصوص برای کودکان‌ونوجوانان از تنوع موضوعی بسیارزیادی برخوردار هستند که باعث افزایش علاقه‌مندی این‌گروه سنی به مطالعه بیشتر می‌شود. ازطرفی گوش‌دادن به‌همراه دنبال‌کردن متن چاپی مزایایی دوچندان را برای این‌گروه به‌دنبال خواهد داشت.
«متیو روبری» که دو کتاب ارزشمند درزمینه «تاریخچه کتاب صوتی» دارد، به‌این‌نکته اشاره کرده که «ادیسون» هنگامی‌که در قرن 19 «فونوگراف» (بعداً به «گرامافون» تغییر‌نام داد) را اختراع کرد، یکی از اهداف اختراعش را این می‌دانست که افراد مبتلا‌به‌نابینایی می‌توانند از آن برای «شنیدن نوشته‌ها» استفاده کنند. البته استفاده عملی و گسترده از کتب صوتی تا سال‌های ۱۹۳۰ عقب افتاد. آن‌زمان اصطلاح «کتاب صوتی (Audiobook)» رواج نداشت و از اصطلاح «کتاب گویا (Talkingbook)» استفاده می‌شد.
شروع ماجرا در ایران و جهان
خاستگاه این کتاب‌ها به سال 1931 میلادی برمی‌گردد. ایده این‌نوع محتوا همچنین اولین‌بار در کشور ایران در سال 1929 جهت سهولت مطالعه نابینایان توسط «دکتر علی‌اصغر آموزگار» که خود نابینا بود، ارائه و بسیار مورداستقبال جهانی واقع شد. تاآنجاکه سه‌سال‌بعد اولین کتاب صوتی در امریکا تولید شد و دردسترس عموم قرار گرفت. فایل‌های صوتی درآن‌زمان اغلب ازطریق نوار کاست عرضه می‌شدند که کتاب‌های صوتی نیز به‌عنوان یک فایل صوتی، در نوار کاست ضبط می‌شدند و دراختیار درخواست‌کنندگان قرار می‌گرفتند. درواقع هر نوار کاست یک کتاب سیار شناخته می‌شد؛ اما امروزه پیشرفت تکنولوژی و فناوری در حوزه اینترنت و دیجیتال، کار را آسان نموده است. بااتصال‌به اینترنت امکان دسترسی به تمام فایل‌های کتاب‌های صوتی امکان‌پذیر می‌شود. تاریخچه تولید و رواج این کتاب‌ها در جهان، به سال ۱۹۳۱ میلادی برمی‌گردد زمانی‌که در ایالات‌متحده آمریکا اولین‌بار این‌نوع کتاب‌ها برای نا بینایان تحت‌پروژه‌ای به‌نام «پروژه کتاب برای افراد نابینا» مطرح شد و اولین کتاب گویا در سال ۱۹۳۲ میلادی تولید شد. در دهه ۱۹۶۰، با توسعه فناوری موسیقی و ضبط، کتاب صوتی با شکل‌های جدیدی توسعه یافت. در‌این‌مدل، گوینده‌ها صدای خود را با کیفیت بهتری ضبط می‌کردند و به کتاب صوتی افکت‌ها و صداهای متفاوتی مثل جلوه‌های صوتی، موسیقی و ... اضافه شد.
تفاوت کتاب صوتی و چاپی
همان‌طورکه از اسمش هم پیداست که این محتوای صوتی یک «کتابِ خوانده‌شده» است که مطالعه را برای بسیاری‌افراد آسان‌تر می‌کند. کتاب صوتی، کتاب گویا یا به‌قول فرنگی‌ها audio book را مثل تمام کتاب‌های دیگر، نویسنده می‌نویسد، گوینده یا گاهی خود نویسنده می‌خواند و ناشر چاپی یا صوتی منتشر می‌کند. این‌نوع محتوا علاوه‌بر تفاوت در نحوه مطالعه مخاطب، ازلحاظ جذابیت نیز برای شنونده خوشایند است. ازاین‌رو روایت کتاب‌های صوتی و گویا توسط راویان خوش‌صدا روایت می‌شود تا برای شنونده گوش‌نواز و جذاب باشد. تفاوت دیگری که می‌توان برای کتاب صوتی و چاپی عنوان کرد، دسترسی آسان و قیمت بسیارپایین کتاب‌های صوتی است. چراکه بدون نیاز به مراجعه حضوری به کتاب‌فروشی و ازطریق وب‌سایت‌های ارائه‌دهنده کتاب‌های صوتی با کمترین قیمت می‌توان آن‌ها را تهیه کرد.
نحوه تولید کتاب‌های صوتی
باتوجه‌به‌اینکه کتاب گویا نوعی محتوای صوتی شناخته می‌شود، نحوه تولید و اشتراک‌گذاری آن، با سایر محتواهای صوتی شباهت بسیاری دارد. همچنین از عمده تفاوت‌های تولید و انتشار کتاب گویا با سایر محتواها، رعایت قوانین حق تألیف است. تفاوت دیگر این‌است‌که این‌گونه از محتوا برخلاف سایر محتواهای صوتی، اغلب به‌صورت دو نسخه متنی و صوتی منتشر می‌شود. کتاب صوتی توسط یک یا چند گوینده در استودیوهای صدا ضبط می‌شود و طبق نظر کارشناسان این‌حوزه ویرایش می‌گردد. البته این‌را هم باید اضافه کرد که نمایشنامه‌ها هم می‌توانند به‌صورت کتاب صوتی ارائه شوند. دراین‌صورت تعداد گوینده طبق نظر نمایشنامه‌نویس یا ناشر خواهد بود. دسترسی علاقه‌مندان و مخاطبان به این محتوا فقط ازطریق اینترنت امکان‌پذیر است. افراد برای دریافت کتاب صوتی ازطریق سایت‌های مختلف و اپلیکیشن‌های متفاوت، حتماً باید دسترسی به اینترنت داشته باشند. البته این الزام صرفاً برای بار اول و دانلود فایل صوتی است و پس از دانلود، بدون اتصال به اینترنت نیز می‌توانند درهرشرایطی فایل موردنظر را بشنوند.
مزایای استفاده از کتاب صوتی و گویا
1. فرار از روزمرگی
امروزه زندگی بسیاری‌ازافراد بخصوص زنان خانه‌دار، تبدیل به تکرار مکررات شده است. بسیاری از زنان خانه‌دار از این روزمرگی و تکراری‌بودن کارهای روزانه، دچار افسردگی شده‌اند و کیفیت زندگی آن‌ها کاهش‌یافته است. ازطرفی همین مشغله‌های تکراری روزمره فرصت و مجال پرداختن به تفریحات و کارهای لذت‌بخش دیگر را به آن‌ها نمی‌دهد. کتاب‌های گویا و پادکست‌های انگیزشی صوتی یکی از راهکارهای است که می‌تواند تأثیر فوق‌العاده‌ای برای دورشدن از این روزمرگی و کسالت‌های ناشی از کارهای تکراری روزمره داشته باشد. زنان خانه‌دار می‌توانند در حین انجام کارهای روزمره خود، به فایل‌های صوتی انگیزشی یا رمان‌های جذاب موردعلاقه خود نیز گوش دهند. این‌کار باعث می‌شود که نه‌تنها احساس خستگی کمتری در حین کار داشته باشند بلکه فرصت خواندن یک کتاب را هم پیدا کنند. طبق بررسی‌های به‌عمل‌آمده، گوش‌دادن به کتاب‌های صوتی می‌تواند باعث بهبود علائم افسردگی، اضطراب و اختلالات وسواسی بخصوص در زنان غیرشاغل و افراد کهن‌سال شود.
2. دسترسی آسان
مشغله‌های دنیای امروز، انسان‌ها را از بسیاری تفریحات و لذت‌های کوچک زندگی مثل خواندن کتاب، ورزش‌کردن، تماشای فیلم و ... دور کرده است. لذت قدم‌زدن در میان قفسه‌های کتاب‌فروشی و خرید کتاب‌های مختلف و خواندن آن‌ها در یک عصر دل‌انگیز بهاری رفته‌رفته تبدیل به یک آرزو شده است؛ اما پیشرفت در حوزه اینترنت و دیجیتال این امکان را فراهم کرده تا افراد بدون صرف وقت برای خرید کتاب، به فایل صوتی کتاب موردنظر خود دسترسی پیدا کنند. برای گوش‌دادن به کتاب‌های گویا یا صوتی نیاز به دسترسی به کامپیوتر یا سیستم خاصی نیست و کافی است ازطریق گوشی موبایل و با دسترسی به اینترنت، فایل کتاب صوتی یا پادکست موردنظر خود را دانلود کرده و در زمان دلخواه به آن گوش فرا داد.
3. افزایش تمرکز و تقویت حافظه
یکی‌دیگر از ویژگی‌های خوب کتاب‌های صوتی و گویا، جذاب‌بودن آن به‌خصوص برای کودکان است. چراکه مهارت خواندن و نوشتن آن‌ها را با درگیرکردن هم‌زمان دو حس شنوایی و بینایی نیز افزایش می‌دهد. زمانی‌که کودک بتواند کلمات را بشنود و نوع نوشتار و تصویر مربوط به آن‌ها را ببیند، مطالب آموخته‌شده بهتر و سریع‌تر در ذهن او تثبیت می‌شوند.
4. صرفه‌جویی در هزینه
این‌روزها، هزینه‌های سرسام‌آور زندگی باعث شده که آدم‌ها فاصله زیادی از لذت‌های روزمره خود بگیرند. خواندن کتاب یکی از مشغولیت‌های روزانه افراد بخصوص زنان خانه‌دار و بازنشستگان بود که ساعات بیکاری خود را با آن سپری می‌کردند؛ اما امروزه خرید کتاب درمقایسه‌با گذشته کاهش چشمگیری داشته و یکی از دلایل آن، قیمت بالای کتاب است؛ اما ورود کتاب‌های صوتی و گویا به بازار جایگزین خوبی برای کتاب‌های چاپی شده است تا این امکان را برای افراد علاقه‌مند به کتاب‌خوانی فراهم نماید تا با کمترین‌هزینه به کتاب موردعلاقه خود دسترسی داشته باشند.
5. صرفه‌جویی در هزینه
این‌روزها، هزینه‌های سرسام‌آور زندگی باعث شده که آدم‌ها فاصله زیادی از لذت‌های روزمره خود بگیرند. خواندن کتاب یکی از مشغولیت‌های روزانه افراد بخصوص زنان خانه‌دار و بازنشستگان بود که ساعات بیکاری خود را با آن سپری می‌کردند؛ اما امروزه خرید کتاب درمقایسه‌با گذشته کاهش چشمگیری داشته و یکی از دلایل آن، قیمت بالای کتاب است؛ اما ورود کتاب‌های صوتی و گویا به بازار جایگزین خوبی برای کتاب‌های چاپی شده است تا این امکان را برای افراد علاقه‌مند به کتاب‌خوانی فراهم نماید تا با کمترین‌هزینه به کتاب موردعلاقه خود دسترسی داشته باشند.
6. دسترسی به کتاب‌های بیشتر
شاید برای افراد مختلف پیش‌آمده باشد که به یک مغازه کتاب‌فروشی بروند و بین خرید چند کتاب دوبه‌شک بمانند. احتمالاً دلشان بخواهد همه آن‌ها را بخرند ولی خب هزینه بالای کتاب باعث می‌شود که مجبور به انتخاب یک یا دومورد از آن‌ها شوند؛ اما کتاب‌های صوتی و گویا به‌دلیل هزینه پایینی که دارند این امکان را به افراد می‌دهد که بتوانند شاید با هزینه خرید یک کتاب چاپی، 4 کتاب صوتی تهیه کنند. بین خودمان بماند برخی از این کتاب‌های صوتی به‌صورت رایگان هم قابل دانلود هستند. البته که خواندن کتاب‌های چاپی جای خود را دارد و کتاب‌های صوتی هرگز لذت ورق‌زدن کتاب چاپی را ندارند اما این امکان را می‌دهند که به تعداد کتاب بیشتری گوش داده شود.
7. فراهم‌کردن امکان مطالعه نابینایان، کم‌بینایان، افراد مسن و افراد پرمشغله
مهم‌ترین و بارزترین تأثیری که کتاب‌های صوتی و گویا دارند، برای نابینایان و کم‌بینایان است که از نعمت خواندن محروم هستند. ورود فایل‌های دیجیتالی و کتاب‌های صوتی به بازار، این امکان را برای این‌گروه از افراد فراهم نموده است که بتوانند به‌مانند افراد دیگر از گوش‌دادن به کتاب‌های علمی و رومان‌های زیبا و جذاب لذت ببرند. علاوه‌براین، افراد مسن که مشغله کمتری نسبت به گذشته دارند و در دوران بازنشستگی به سر می‌برند، می‌توانند اوقات فراغت خود را با گوش‌دادن به کتاب صوتی موردعلاقه خود سپری کنند. مزیت دیگری که کتاب‌های صوتی دارند، این‌است‌که افراد پرمشغله که فرصت کافی برای خواندن کتاب را ندارند، می‌توانند از تایم‌های کوتاه خود مثلاً پشت فرمان ماشین یا ساعت استراحت در محل کار برای گوش‌دادن به کتاب صوتی موردعلاقه خود بهره ببرند.
8. حفاظت از محیط‌زیست
از مزیت‌های دیگر کتاب‌های صوتی و گویا، صرفه‌جویی در مصرف کاغذ و حفاظت از محیط‌زیست است. سالانه نزدیک به 80 هزارتن کاغذ برای چاپ روزنامه نیاز هست و درزمینهٔ چاپ کتاب‌های درسی و غیردرسی نزدیک به حدود 170 یا 180 هزارتن برآورد شده است. علاوه‌براین، صنعت کاغذسازی در دنیا نسبت به صنایع دیگر آب بیشتری به‌ازای هر تن محصول مصرف می‌کند و سطح‌بالایی از آلودگی آب‌وهوا را به‌وجود می‌آورد؛ بنابراین برخلاف تولید کتاب‌های کاغذی که نیازمند مواد و انرژی برای تولید آن صرف می‌شود، تولید کتاب صوتی و گویا مقرون‌به‌صرفه است. شبکه مترجمین اشراق