انعکاس دفاع مقدس در آینه ادبیات پایداری
ابوالقاسم محمدزاده: جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که با هشت‌سال دفاع جانانه آحاد مردم ایران تبدیل به دفاع مقدس شد، با تمام آسیب‌های زیان‌آور و خشونت‌بارش، توانست افق جدیدی بر ادبیات معاصر ما بگشاید و تأثیری بنیادین بر ادبیات معاصر بگذارد. ادبیات دفاع مقدس، هم‌زمان با جنگ تحمیلی شروع شد و همگام با ارزش‌های آن‌دوران و حال‌و‌هوای خاص آن‌روزگار ادامه یافت. این ادبیات به مجموعه‌آثاری اطلاق می‌گردد که مسائل هشت‌ساله جنگ و حوادث پس‌از‌آن را در خود منعکس می‌کند. البته باید در‌نظر داشت: رابطه جنگ و ادبیات، رابطه‌ای دوسویه است؛ و همان‌گونه که جنگ باعث رونق و شکوفایی ادبیات شد؛ در‌مقابل، ادبیات نیز در تهییج جوانان و ایجاد روحیه شهادت‌طلبی و سلحشوری و مقاومت نقش پر‌مایه ایفا کرده. ادبیات دفاع مقدس گونه‌ای ادبی‌ست که نویسندگان متعهد به‌عنوان یکی از ابزار‌های مؤثر در ثبت جلوه‌های مقاومت و دفاع در قالب، شعر، قصه، رمان و ... از آن در پایداری حوادث آن‌روز‌ها بهره برده‌اند و آثار ماندگاری خلق کرده‌اند. به‌طور‌کلی، ادبیات دفاع مقدس را می‌توان به دو دوره تقسیم‌بندی کرد: دوره اول شامل مکتوبات (نظم و نثر) که در دوران دفاع مقدس خلق شده‌اند و انگیزه نویسندگان و شعرای آن‌ها تهییج روحیه رزمندگان برای دفاع و مقاومت بوده است. شعرا با نگاهی حماسی، مذهبی اشعارشان را در‌این‌دوره سروده و نویسندگان آثارشان را با‌نگاهی‌به درون‌مایه و مضمون جنگ و دفاع به‌رشته تحریر در‌آورده بودند؛ مثلاً «پرویز بیگی حبیب‌آبادی» حین جنگ و پس از آزادسازی خرمشهر، شعر معروف «یاران چه غریبانه، رفتند از این خانه» را سرود؛ یا رمان «سرزمین سوخته» نوشته «احمد محمود» اولین اثری‌ست که در بحبوحه جنگ نوشته شد و نویسنده در آن، به سه‌ماهه‌اول تجاوز دشمن اشاره کرده است. در دوره دوم، سرود‌ها و داستان‌هایی را شاهدیم که در سال‌های پس از اتمام جنگ سروده شده یا به‌رشته تحریر درآمده است و چون با فراغ‌بال و آرامش پس از جنگ تولید شده، نویسندگان و شعرا نگاهی حرفه‌ای به آثار خود داشتند. از‌این‌قبیل آثار باید به «شطرنج با ماشین قیامت» حبیب احمدزاده و «گرای ۲۷۰درجه» احمد دهقان اشاره داشت. توجه به‌این‌نکته ضروری‌ست که اهداف مد‌‌نظر در‌این‌گونه آثار (نظم و نثر) ایجاد روحیه شهادت‌طلبی، ایثارگری و حفظ ارزش‌های دفاع مقدس بوده است. به‌هرحال، به‌مناسبت سالروز تجاوز دشمن بعثی به میهن اسلامی‌مان و هفته دفاع مقدس، دور‌از‌انصاف نخواهد بود نگاهی به ادبیات داستانی دفاع مقدس داشته باشیم و آثار تولیدی در‌این‌رابطه را تجزیه‌و‌تحلیل و به جامعه کتاب‌خوان کشور و عامه مردم معرفی کنیم که هم یاد آن‌روز‌ها را در اذهان گرامی داشته شود؛ و هم ایثار، مردانگی و سیره رزمندگان هشت‌سال دفاع مقدس را در جامعه جاری‌و‌ساری داشته باشیم و زمینه کنکاش و قلم‌فرسایی نسل کنونی را با ژانر دفاع مقدس فراهم آوریم. دفاع‌پرس