تولید زباله‌ از سرِ شکم‌سیری!

جدیدترین گزارش شاخص ضایعات غذایی نشان می‌دهد در جهان هدررفت غذا و محصولات کشاورزی عامل 8 الی 10‌درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای بوده و تقریبا 30‌درصد از زمین‌های کشاورزی جهان را اشغال می‌کنند. براساس جدیدترین مطالعه معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، از موانع اصلی تامین غذا و امنیت غذایی در سطح جهان، ضایعات و اتلاف محصولات کشاورزی و غذایی‌ست. به گزارش سازمان ملل متحد در 2024، سالانه حدود 783‌میلیون‌نفر دچار گرسنگی هستند و حدود 150‌میلیون کودک زیر پنج سال از مشکلات رشد و نمو ناشی از سوءتغذیه رنج می‌برند. این در حالی است که در دنیا سالانه مقدار زیادی از مواد غذایی خوراکی از بین رفته یا هدر می‌رود. هدررفت و ضایعات محصولات غذایی در طول زنجیره ارزش غذایی شامل تمام مراحل قبل از تولید، تولید، عرضه، حمل ونقل، فروش و مصرف است. روند روزافزون ضایعات غذایی و محصولات کشاورزی از چالش‌های مهم و جدی بیشتر کشورها به‌ویژه کشورهای درحال توسعه است. اغلب ضایعات محصولات غذایی و کشاورزی تولید شده در این کشورهای در مرحله تولید اولیه و در داخل زنجیره تامین رخ می‌دهد. این‌درحالی‌ست‌که در کشورهای توسعه یافته، در مرحله مصرف خانوار اتفاق می‌افتد. بر‌اساس گزارش شاخص ضایعات غذایی 2024، جهان حدود 1.05‌میلیارد‌تن مواد غذایی را در سال 2022 هدر داده است که حدود یک‌پنجم آن یعنی معادل 19‌درصد در سطح خرده‌فروشی، خدمات غذایی و خانگی و حدود 13‌درصد آن در طول زنجیره تامین از دست رفته است. آلودگی‌های زیست‌محیطی، اتلاف منابع و سرمایه از تبعات مهم ضایعات صنایع تبدیلی‌ست. برای مثال؛ براساس گزارش شاخص ضایعات، هدر رفت غذا و محصولات کشاورزی عامل 8 الی 10‌درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای بوده و تقریبا 30‌درصد از زمین‌های کشاورزی جهان را اشغال می‌کنند. میزان ضایعات غذایی در مناطق مختلف بر اساس درآمد، دما و شهرنشینی هدررفت و ضایعات مواد غذایی در مناطق گوناگون بسیار متفاوت است. در نتیجه راه‌حل‌های مختلفی برای کنترل و کاهش آن‌ها لازم خواهد بود. به لحاظ درآمدی، ضایعات مواد غذایی فقط مشکل کشورهای ثروتمند نیست. از سال 2021 همگرایی کشورها در میانگین سرانه ضایعات غذایی خانگی افزایش یافته است. بر اساس گزارش شاخص ضایعات غذایی 2024، رابطه مثبتی بین میانگین دما و سرانه ضایعات مواد غذایی وجود دارد. به نظر می‌رسد، کشورهای گرم‌تر ضایعات غذایی بیشتری در خانوارها ایجاد می‌کنند که به طور بالقوه ناشی از افزایش مصرف غذاهای تازه با قطعات غیرقابل خوردن و عدم وجود زنجیره سرد قوی‌ست. دماهای بالاتر در برخی از فصول سال، بلایای طبیعی مانند گرمای شدیدی و خشکسالی و ... حمل ونقل و فروش ایمن مواد غذایی را به چالش برانگیز می‌کند که اغلب منجر به هدر رفت یا تلف شدن حجم قابل توجهی از موادغذایی می‌شود.