ردپای مصرف‌کنندگان پرمصرفی که دیده نمی‌شوند!
چنددقیقه افت ولتاژ کافی بود تا همسایه‌ها متوجه شوند در یکی از خانه‌های آن کوچه، چیزی بیش از یک لامپ یا یخچال روشن است. صدای زمزمه دستگاهی ناشناس، بوی داغ سیم‌های برق و درنهایت، شعله‌هایی که از پنجره خانه‌ای در ارومیه بیرون زد، ثابت کرد که آن سکوت ظاهری، درواقع آشوبی در دل شبکه برق بود. چندی‌پیش آتش‌سوزی در یک واحد مسکونی در ارومیه باردیگر زنگ خطر فعالیت‌های غیرمجاز استخراج رمزارز را به‌صدا درآورد. این حادثه، در نتیجه استفاده غیرمجاز از ماینر و اتصال برق غیرایمن رخ داده و خسارات مالی قابل‌توجهی را به‌دنبال داشته. مدیرعامل شرکت برق آذربایجان‌غربی گفت که آتش‌سوزی اخیر در یک واحد مسکونی، نتیجه استفاده از ماینر غیرمجاز و اتصالات برق ناایمن بود؛ رخدادی که تنها یکی از صدها حادثه ناشی از استخراج رمزارز در فضاهای غیرمجاز است.
سحر بابایی: درحالی‌که بسیاری از کشورها به‌دلیل شدت مصرف برق، استخراج رمزارز را ممنوع کرده‌اند، در ایران نیز این فعالیت تنها تحت‌شرایط مشخص با دریافت مجوزهای قانونی مجاز است؛ اما آمارها از گسترش نگران‌کننده مزارع غیرمجاز خبر می‌دهند. وزارت نیرو طی دوسال‌گذشته حدود ۲۳۰هزاردستگاه ماینر غیرقانونی را کشف کرده. نکته قابل‌توجه اینکه بسیاری از این‌دستگاه‌ها برق موردنیاز خود را ازطریق اتصالات غیرمجاز تأمین می‌کنند، یعنی عملاً دزدی برق از شبکه سراسری. به‌گفته مقامات صنعت برق، توان مصرفی کل ماینرهای غیرمجازی که تاکنون شناسایی شده‌اند، معادل یک نیروگاه بزرگ با ظرفیت بیش از ۸۰۰مگاوات است؛ اما برآوردها نشان می‌دهد هنوز بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰مگاوات دیگر در گوشه‌وکنار کشور درحال‌فعالیت‌اند؛ بی‌آنکه قبضی پرداخت کنند یا به پایداری شبکه فکر کرده باشند. نکته تلخ ماجرا اینکه مصرف برق تنها یکی از چالش‌هاست. این‌دستگاه‌ها با اتصال غیراستاندارد و قرارگیری در فضاهای نامناسب مانند خانه‌های مسکونی، ویلاها، کارگاه‌ها؛ حتی دامداری‌ها، علاوه‌بر تهدید شبکه، جان انسان‌ها را هم به‌خطر می‌اندازند. اما در برابر این تهدید خاموش، راهکار روشنی وجود دارد، وزارت نیرو برای تشویق به گزارش فعالیت‌های مشکوک، طرحی راه‌اندازی کرده که در آن به‌ازای شناسایی هر ماینر غیرمجاز، یک‌میلیون‌تومان پاداش و در موارد خاص تا سقف ۵۰میلیون‌تومان برای کشف مزارع بزرگ درنظر گرفته شده است. تجربه نشان داده که بسیاری از کشفیات اخیر با کمک گزارش‌های مردمی ممکن شده‌اند؛ مانند همان مزرعه‌ای که ساکن یکی از محلات، تنها به‌دلیل نوسانات مداوم برق، موضوع را گزارش داد و منجر به کشف چند ده دستگاه ماینر شد. دولت همچنین درتلاش است با همکاری قوه قضائیه، زمینه جرم‌انگاری فعالیت‌های غیرمجاز در حوزه استخراج رمزارز را فراهم کند. گامی مهم که درصورت تحقق، می‌تواند بازدارندگی بیشتری ایجاد کرده و شبکه برق کشور را از فشار بیش‌ازحد نجات دهد. رمزارزها شاید فرصت‌های اقتصادی پنهانی در خود داشته باشند، اما وقتی در تاریکی زیرزمین‌ها و با برق‌دزدی فعالیت می‌کنند، بیش‌ازآنکه سودآور باشند، به چاه پرهزینه‌ای برای جامعه تبدیل می‌شوند و شاید زمان آن رسیده که همه ما سهم خود را در روشن‌نگه‌داشتن چراغ خانه‌ها، نه‌فقط با پرداخت قبض که با حساسیت نسبت به نشانه‌های این پدیده، ایفا کنیم. پدیده استخراج ارزهای دیجیتال به‌عنوان یک فرصت اقتصادی نوظهور، توجه بسیاری را به‌خود جلب کرده است. بااین‌حال، این پدیده چالش‌های جدی را نیز به‌همراه دارد. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، فعالیت غیرمجاز برخی سودجویان بااستفاده‌از دستگاه‌های ماینر است که به تهدیدی جدی برای شبکه برق و امنیت انرژی تبدیل شده. در تاریکی شب، در گوشه‌وکنار شهر، در سکوت زیرزمین‌ها و انبارهای متروکه، دستگاه‌هایی بی‌صدا و پرمصرف درحال‌فعالیت هستند. دستگاه‌هایی که به‌ظاهر بی‌ضرر، اما در باطن، تهدیدی جدی برای شبکه برق کشور و امنیت انرژی به‌شمار می‌روند. این‌دستگاه‌ها، ماینرهای غیرمجاز هستند که با مصرف بی‌رویه برق، بار سنگینی را بر دوش شبکه تحمیل کرده و حقوق سایر مصرف‌کنندگان را ضایع می‌کنند. دراین‌میان، تفکیک میان ماینرهای مجاز و غیرمجاز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ماینرهای مجاز، با رعایت قوانین و مقررات مصوب، به‌عنوان همکاران قانونمند در عرصه اقتصاد دیجیتال، نقش خود را ایفا می‌کنند. این‌دسته از فعالان، با دریافت مجوزهای لازم از مراجع ذی‌صلاح، هزینه‌های مصرف برق خود را طبق تعرفه‌های تعیین‌شده پرداخت کرده و در چارچوب قانون فعالیت می‌کنند. درمقابل، ماینرهای غیرمجاز بااستفاده‌از انشعابات غیرقانونی و دست‌کاری کنتور برق، به‌صورت پنهانی و بدون پرداخت هزینه‌های مصرف، به استخراج ارزهای دیجیتال مشغول هستند. این فعالیت غیرقانونی، نه‌تنها حقوق سایر مصرف‌کنندگان را تضییع می‌کند، بلکه آسیب‌های جبران‌ناپذیری را نیز به شبکه برق استان وارد می‌سازد. یکی از مهم‌ترین آسیب ماینرهای غیرمجاز، افزایش بار شبکه و بروز خاموشی‌های گسترده است. مصرف بالای برق توسط این‌دستگاه‌ها، به‌ویژه در فصول گرم سال، بار سنگینی را به شبکه تحمیل کرده و منجر به اختلال در تأمین برق پایدار برای سایر مصرف‌کنندگان می‌شود. علاوه‌براین، استفاده غیرمجاز از برق، نوسانات ولتاژ را افزایش داده و به تجهیزات برقی منازل و صنایع آسیب می‌رساند. آسیب دیگر، افزایش هزینه‌های برق و تحمیل آن به مصرف‌کنندگان قانونی است. هزینه‌های ناشی از مصرف غیرمجاز برق، درنهایت به مصرف‌کنندگان قانونی تحمیل شده و منجر به افزایش قبوض برق می‌شود. همچنین، گرمای تولیدی توسط دستگاه‌های ماینر، درصورت عدم‌رعایت نکات ایمنی، خطر آتش‌سوزی را افزایش داده و امنیت جانی شهروندان را تهدید می‌کند. استخراج غیرمجاز رمزارز تبعات اقتصادی و اجتماعی نیز به‌دنبال دارد و علاوه‌بر آسیب‌های مستقیم به شبکه برق، فعالیت ماینرهای غیرمجاز تبعات اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای نیز به‌همراه دارد. افزایش هزینه‌های تولید و توزیع برق، باعث افزایش قیمت کالاهای اساسی و خدمات شده و به تورم دامن می‌زند. همچنین، خاموشی‌های مکرر، فعالیت‌های اقتصادی را مختل کرده و باعث کاهش بهره‌وری و رشد اقتصادی می‌شود. درراستای مقابله با این تهدید، برخی شرکت‌های توزیع نیروی برق، اقدامات قاطعی را در دستورکار قرار داده. تشدید نظارت‌ها و شناسایی ماینرهای غیرمجاز، افزایش آگاهی عمومی و اطلاع‌رسانی و تشویق ماینرهای مجاز با ارائه تسهیلات، از جمله اقدامات است. بااین‌حال، حفظ امنیت انرژی نیازمند همکاری همه‌جانبه است. از شهروندان گرامی تقاضا می‌شود که درصورت مشاهده هرگونه فعالیت مشکوک درزمینه استخراج غیرمجاز ارزهای دیجیتال، مراتب را به شرکت توزیع نیروی برق استان خود اطلاع دهند. درحالی‌که این‌روزها مدیریت مصرف برق به یکی از چالش‌های جدی بدل شده، بررسی‌ها نشان می‌دهد گروهی از مصرف‌کنندگان پرمصرف، بدون‌آنکه در آمارهای رسمی دیده شوند، فشار زیادی بر شبکه وارد می‌کنند. مصرف‌کنندگانی که نه در لیست مشترکان صنعتی قرار دارند، نه خانگی؛ اما برق می‌خواهند آن‌هم به‌صورت شبانه‌روزی و در حجم بالا. گفته می‌شود طی یک‌سال‌گذشته صدها‌هزاردستگاه از این‌نوع تجهیزات در کشور شناسایی شده‌اند. این تجهیزات درواقع دستگاه‌های استخراج رمزارز هستند که با وجود تعیین چارچوب‌های قانونی برای فعالیت رسمی‌شان، همچنان بخش بزرگی از آن‌ها در فضاهای غیررسمی و بدون مجوز فعالیت دارند. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد مصرف برق تنها چنددستگاه ماینر در یک خانه، معادل مصرف برق صد خانوار در همان منطقه است. این‌مسئله باعث شده در بسیاری از نقاط کشور به‌ویژه در فصول سرد که نیروگاه‌ها با محدودیت سوخت مواجه‌اند، فشار شدیدی به شبکه وارد شود. دراین‌میان، برخی از اختلال‌هایی که مشترکان از آن‌ها گلایه دارند، مثل نوسان ولتاژ، افت برق یا خرابی وسایل برقی گاه ناشی از همین مراکز غیرمجاز استخراج رمزارز است. جالب‌آنکه بسیاری از این مراکز، برق مصرفی خود را مستقیماً از کابل شبکه و بدون عبور از کنتور تأمین می‌کنند؛ موضوعی که شناسایی آن‌ها را سخت‌تر و آثارشان بر شبکه را سنگین‌تر می‌کند. ارزیابی‌های فنی نشان می‌دهد حجم مصرفی مزارع کشف‌شده تاکنون، معادل تولید یک نیروگاه بزرگ بوده و همچنان برآورد می‌شود چندهزار مگاوات دیگر نیز ازسوی مراکز ناشناس و پنهان درحال‌مصرف باشد. به‌تازگی عباس علی‌آبادی؛ وزیر نیرو از کشف ۲۳۰هزاردستگاه ماینر غیرمجاز طی سال گذشته و امسال خبر داد و گفت بخشی‌ازآن‌ها امحا و بخشی در فرآیند قانونی قرار دارند. به‌گفته او، این کشفیات نتیجه عملیات گسترده و همکاری مردم بوده، اما مقابله با استخراج غیرمجاز رمزارز نیازمند همکاری بیشتر است. وزارت نیرو همچنین از قانون‌گذار خواسته استفاده از ماینرهای غیرمجاز را جرم‌انگاری کند؛ درحال‌حاضر همکاری مناسبی با دستگاه قضایی و نیروی انتظامی برای مقابله با این پدیده برقرار شده است. درهمین‌راستا، مکانیسم‌هایی برای جلب مشارکت مردمی در شناسایی این مراکز درنظر گرفته شده است. گفته می‌شود با ارائه گزارش معتبر درباره هر دستگاه ماینر غیرمجاز، پاداشی نقدی تا سقف مشخصی پرداخت می‌شود؛ اقدامی که هم انگیزه گزارش‌دهی را افزایش داده و هم راه برخورد با این مراکز را هموارتر کرده است. در کنار برخورد با تخلفات، سیاست‌هایی هم برای تشویق مراکز رسمی و قانونی درحال‌پیگیری است. ازجمله تأمین برق این مراکز از نیروگاه‌های تجدیدپذیر که می‌تواند گامی درراستای کاهش فشار بر شبکه و توسعه انرژی‌های پاک در کشور باشد. ایسنا