مشاغل خانگی؛ گامی محکم در مسیر توسعه
مینا افشاری ترک در مهر نوشت: مشاغل خانگی، به‌عنوان یک راهکار نوین اشتغال‌زایی، توانسته‌اند نه‌تنها نقش مؤثر در کاهش بیکاری ایفا کنند، بلکه با بهره از فناوری، تحول بزرگی در تولید و عرضه خدمات ایجاد کنند. مشاغل خانگی، به‌عنوان یکی از ابزارهای مؤثر برای کاهش بیکاری، توانسته‌اند نقش کلیدی در اقتصاد جهانی ایفا کنند. مشاغل خانگی یکی از قدیمی‌ترین انواع اشتغال است که با پیشرفت فناوری و ظهور مشاغل دیجیتال، شکل جدیدی به‌خود گرفته است. سید مالک حسینی؛ سرپرست معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون از ظرفیت‌ها، چالش‌ها و راهکارهای مربوط به مشاغل خانگی در ایران و جهان سخن می‌گوید. وی این مشاغل را چنین تعریف می‌کند: مشاغل خانگی فرصت بی‌نظیری برای افرادی ایجاد می‌کند که امکان کارکردن خارج از منزل برایشان فراهم نیست. وی افزود: امروزه، فناوری اطلاعات و ارتباطات، امکان کار در محیط منزل را گسترش داده است. افراد می‌توانند تنها با داشتن رایانه و اتصال به اینترنت، کسب‌وکارهای متنوعی را راه‌اندازی کنند؛ از خدمات دیجیتال و طراحی تا صنایع‌دستی و فروش آنلاین. این تحولات می‌تواند به گسترش دامنه اشتغال در جوامعی که زیرساخت‌های صنعتی محدود دارند، کمک کند. براساس آخرین گزارش سازمان بین‌المللی کار (ILO) که در سال ۲۰۲۱ منتشر شده است، حدود ۲۶۰میلیون کارگر خانگی معادل ۹.۷درصد از نیروی کار جهانی، در حوزه مشاغل خانگی فعالیت می‌کنند. برهمین‌اساس، از مجموع این‌تعداد کارگر خانگی، ۶۵درصد از این مشاغل خانگی در منطقه آسیا و اقیانوسیه قرار دارد، سهم ایالات‌متحده ۳۸میلیون شغل خانگی با سهمی نزدیک به ۵۰درصد از کل اشتغال آن‌کشور ایجاد شده است، در انگلستان تا سال ۲۰۱۹ بیش از هفت‌میلیون شغل خانگی فعال بود که ۶۴درصد آن‌را زنان برعهده داشتند و در هندوستان نیز تا سال ۲۰۱۸، ۴۱.۵میلیون شغل خانگی که ۴۰درصد آن مربوط به زنان است، ایجاد شده بود. این آمارها نشان می‌دهد مشاغل خانگی، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه، موقعیت منحصربه‌فردی برای اشتغال‌زایی فراهم کرده‌اند. به‌گفته حسینی، وضعیت مشاغل خانگی در ایران مشابه کشورهای دیگر است، اما سهم آن در اقتصاد کشور هنوز به پتانسیل واقعی خود نرسیده است. وی درهمین‌زمینه توضیح می‌دهد: سهم مشاغل خانگی از کل اشتغال در کشور ما فقط حدود سه‌درصد است؛ این‌درحالی‌ست‌که این‌میزان در برخی کشورها، به ۱۰درصد یا بیشتر می‌رسد. سرپرست معاونت کارآفرینی و اشتغال وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درخصوص سهم فعالیت‌های مختلف مشاغل خانگی در کشور اعلام کرد: ۴۷درصد مشاغل خانگی کشور در بخش صنعت، ۴۳درصد در بخش خدمات و ۱۰درصد نیز در حوزه کشاورزی فعالیت می‌کنند. وی تأکید کرد: بانوان، با سهمی معادل ۸۰درصد، بخش عمده‌ای از نیروی کار خانگی ایران را تشکیل می‌دهند؛ آماری که به‌مراتب بالاتر از میانگین جهانی (۵۷درصد) است. کرونا نقطه‌عطفی در رشد مشاغل خانگی بود درهمین‌رابطه حسینی توضیح داد که محدودیت‌های ناشی از پاندمی، باعث شد بسیاری کارها به‌ویژه در حوزه دیجیتال، به خانه‌ها منتقل شوند، دورکاری و نوآوری در ابزار فناورانه، مشاغل خانگی را وارد دوران مدرنی کردند. مردم به‌طور گسترده‌ای از پلتفرم‌های آنلاین استفاده می‌کنند؛ ابزارهایی که این امکان را فراهم می‌کنند محصولات یا خدمات خود را حتی بدون اجاره مکان فیزیکی، به‌فروش برسانند. به‌رغم اهمیت مشاغل خانگی، چالش‌هایی نیز در مسیر رشد این‌بخش وجود دارد که نبود تعاریف شفاف قانونی از جمله آن‌هاست. حسینی از تفاوت تعریف‌های رسمی در کشورها گلایه کرد: در بسیاری از کشورها، تعاریف متفاوتی از مشاغل خانگی وجود دارد. این‌موضوع باعث می‌شود آمارهای این‌حوزه نیز کم یا ناقص باشد. وی همچنین اشاره کرد که در ایران، تسهیلات بانکی برای مشاغل خانگی هنوز کافی نیست؛ وام‌های کم‌بهره و ابزارهای حمایتی قانونی می‌توانند نقشی حیاتی در توسعه این مشاغل داشته باشند. به‌اعتقاد معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تقویت بسترهای بازاریابی دیجیتال و آموزش مهارت‌های لازم، یکی‌دیگر از عوامل کلیدی موفقیت مشاغل خانگی است. ایجاد پلتفرم‌های محلی برای فروش آنلاین محصولات می‌تواند راهکاری مؤثر باشد. یکی از مزایای اصلی مشاغل خانگی، امکان اشتغال زنان و افراد کم‌توان است. حسینی درهمین‌رابطه این‌موضوع را برجسته کرد که در ایران، بانوان نقش برجسته‌ای در مشاغل خانگی دارند. انعطاف‌پذیری ساعات کاری و امکان ماندن در خانه، این‌حوزه را به نقطه‌ای مناسب برای فعالیت زنان تبدیل کرده است. علاوه‌براین، افرادی‌که به‌دلیل محدودیت‌های جسمی نمی‌توانند در محیط‌های اداری یا کارخانه‌ها مشغول‌به‌کار شوند، می‌توانند ازاین‌طریق برای خود درآمدزایی کنند. وی معتقد است که مشاغل خانگی نباید تنها به‌عنوان شغلی کوچک و کم‌اهمیت دیده شوند، بلکه باید به‌عنوان راهکاری استراتژیک برای اقتصاد کشور مدنظر قرار گیرد. باید پذیرفت سرمایه‌گذاری در حوزه مشاغل خانگی، برنامه‌ریزی دقیق و حمایت از کارآفرینان خانگی می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش بیکاری، افزایش تولید و تقویت عدالت اجتماعی داشته باشد. امروزه مشاغل خانگی زودبازده و کسب‌وکارهای خانگی به‌عنوان راهکاری مهم برای خوداشتغالی و ایجاد اشتغال و درآمد در سراسر جهان به‌شمار می‌آیند. قابلیت انجام این‌نوع کسب‌وکار در منزل سبب ایجاد مزایای بی‌شماری برای شاغلین آن‌ها می‌شود که ازجمله می‌توان به ایجاد توازن بین مسئولیت خانوادگی زنان و اشتغال آن‌ها، نبود بروکراسی زائد در راه‌اندازی این‌دسته مشاغل، حذف هزینه‌های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه و ایاب‌وذهاب و استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده اشاره کرد. ندا خسروشاهی در ایسنا نوشت: درحال‌حاضر اشتغال خانگی سهم بسزایی در تولید ناخالص داخلی بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته داشته و از ارزش‌افزوده بالایی برخوردار است.