راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها؛ نسخه درمان بودجه نفتی
از سال 1287 که نفت در مسجدسلیمان کشف شد و راه نفوذ خود را در اقتصاد کشور باز کرد، ظرفیت تولید نفت خام و خام‌فروشی، نسبت به ظرفیت پالایشی کشور پیشی گرفت و این‌موضوع باعث شد تا آمریکا گاه و بیگاه نسبت به تحریم نفت ایران اقدام؛ و ازاین‌جهت اقتصاد کشور را تضعیف کند. پس راه رهایی از وابستگی اقتصاد به نفت، در پایان‌دادن به خام‌فروشی و تکمیل زنجیره ارزش و توسعه صنایع پائین‌دستی نهفته، فراورش نفت، توسعه صنایع مرتبط با نفت و صادرات فرآورده‌های حاصل از این‌بخش نه‌تنها به‌لحاظ اقتصادی نسبت به خام‌فروشی نفت سودآوری ده‌ها برابری دارد؛ بلکه همانند نفت تحریم‌پذیر نیست؛ چراکه تحریم فرآورده‌های نفتی به‌راحتی ممکن نیست، مثلاً از سال 97 و با تشدید تحریم‌های دولت آمریکا (دوران ریاست‌جمهوری ترامپ) علیه مردم ایران که ممانعت از فروش نفت در رأس امور تحریمی بود؛ به‌یمن راه‌اندازی پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج‌فارس، نه‌تنها توانستیم در تولید بنزین به خودکفایی رسیده و از وارداتش رهایی یابیم؛ بلکه به عضویت کشورهای صادرکننده بنزین نیز پیوستیم. به‌گزارش آنا؛ بااستنادبه گزارش «دویچه‌وله فارسی»، آمارهای گمرکی نشان می‌دهد حجم صادرات بنزین در سال قبل، هفت‌میلیون و 842هزارتن و در سال 98 حدود یک‌میلیون و 91هزارتن بود؛ پس حجم صادرات بنزین تقریباً هشت‌برابر شده؛ اما به‌خاطر افت چشمگیر قیمت نفت و محصولات نفتی در بازارهای جهانی، درآمدهای حاصل از صادرات بنزین، به دومیلیارد و 913میلیون‌دلار رسیده که نسبت به سال 98، تقریباً پنج‌برابر شده؛ بنابراین، نسخه درمان بودجه نفتی کشور، در راه‌اندازی پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها نهفته است که به‌اعتقاد کارشناسان؛ ازآنجایی‌که پتروپالایشگاه‌ها کنار فرآوری نفت خام، مواد اولیه صنایع پائین‌دستی پتروشیمی را نیز تولید می‌کنند، در اولویت تأسیس قرار دارند. بااینکه کشورهایی نظیرِ روسیه، چین، هند، کویت و عربستان به‌سمت پتروپالایشگاه‌سازی حرکت کرده‌اند؛ اما کشور ما سال‌هاست ازاین‌مسیر عقب افتاده. تا قبل از سال 98 و تصویب قانون «حمایت از توسعه صنایع پائین‌دستی با استفاده از سرمایه‌های مردمی» که ایده اصلی آن، اعطای تنفس خوراک به واحدهای پالایشی و پتروپالایشی‌ست، بعضاً مسئولان کشور، علت عقب‌ماندگی در پتروپالایشگاه‌سازی را تأمین سرمایه می‌دانستند؛ اما اکنون با وجود تسهیل قانونی در پتروپالایشگاه‌سازی، مسیر صدور مجوز بین وزارت نفت و سازمان برنامه‌وبودجه مسدود شده؛ به‌طوری‌که بیژن زنگنه در دی‌ماه سال 99 در تشریح آخرین وضعیت صدور مجوزهای لازم برای راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها، گفت: «آنچه در سهم وزارت نفت بود، کامل انجام شد». این‌‌درحالی‌‌ست‌که سازمان برنامه‌وبودجه در جوابیه‌های مکرر، جداول پیشنهادی وزارت نفت را برای اعطای تنفس خوراک غیرقابل‌قبول می‌داند. مالک شریعتی؛ سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در 23 فروردین‌ماه جاری درباره آخرین وضع صدور مجوزها برای اعطای طرح تنفس خوراک به شرکت‌های سرمایه‌گذار درزمینه پتروپالایشگاه‌سازی، گفت: «چندین جلسه با مسئولان وزارت نفت و سازمان برنامه‌وبودجه تشکیل و به آن‌ها مهلت 10روزه‌ای داده شد تا فرآیند صدور مجوزها تسهیل شود. همچنین ضرورت اجرای طرح تنفس خوراک به دولت اعلام شد. بعداز‌آن، نظر نهایی کمیسیون انرژی به هیئت‌رئیسه مجلس اعلام می‌شود؛ اگر دولت در بازه زمانی مشخص‌شده وظایف خود را دراین‌باره انجام ندهد، ماده ۲۳۴ اعمال می‌شود». قانون اعطای تنفس خوراک به واحدهای پالایشی و پتروپالایشی که در دل قانون «حمایت از توسعه صنایع پائین‌دستی با استفاده از سرمایه‌های مردمی» نهفته؛ مشوقی اقتصادی برای جذب سرمایه‌های سرگردان در بازار و هدایت آن‌ها سمت پتروپالایشگاه‌سازی یا پالایشگاه‌سازی‌ست. جهت اجرای این قانون، سرمایه‌های مردمی موجود در بازار بورس صرف راه‌اندازی پتروپالایشگاه یا پالایشگاه در بازه زمانی چهارساله می‌شود؛ سپس، از زمان بهره‌برداری، به‌مدت دوسال هزینه‌ای بابت تأمین خوراک پرداخت نمی‌کند. بعد از اتمام تنفس خوراک هزینه خوراک دریافتی در مدت دوسال را اقساطی و در بازه زمانی هشت‌ساله پرداخت خواهد کرد. به‌خاطر جذابیت ایجادشده در طرح و قانون فوق، شرکت‌های بسیاری درخواست خود را به وزارت نفت ارائه دادند؛ اما بعد از بررسی‌های انجام‌شده و از بین متقاضیان پتروپالایشگاه‌سازی در تیرماه سال قبل، وزارت نفت با پنج طرح مربوط به پتروپالایشگاه با خوراک نفت خام و سه طرح دیگر مربوط به پالایشگاه‌های میعانات گازی سیراف موافقت کرد. اکنون تنها مانع اجرای هشت طرح فوق، چند مجوز حسابدار‌ی‌ست که در سازمان برنامه‌وبودجه مانده و هیئت‌امنای صندوق توسعه ملی باید آن‌ها را صادر کند. امید که در سالی که به‌نام تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها نام‌گذاری شده، مسئولان جهت تسهیل هرچه‌سریع‌تر احداث پتروپالایشگاه‌ها، گام‌های مؤثرتری بردارند.