دو راهکار ویژه برای جلوگیری از گسترش اعتیاد در جوانان
کامبیز محضری؛ کارشناس اعتیاد سازمان بهزیستی کشور دررابطه‌با اقدامات سازمان بهزیستی، درخصوص کاهش روند صعودی معتادان متجاهر گفت: «سازمان بهزیستی در معاونت پیشگیری و دفتر اعتیاد؛ و واحد‌های استانی، برنامه‌های متنوعی دارد و نگاه آن صرفاً به معتادان متجاهر نیست؛ بلکه نگاهش این‌است‌که باتوجه‌به‌اینکه طیف وسیعی از اعتیاد در سطح بالا وجود دارد، باید به همه آن‌ها نگاه کرد. وقتی در حوزه معتادان، یک خیابان هرندی را مشاهده می‌کنیم، صرفاً نوک قله را دیده‌ایم و باید زیر آن قله هم را ببینیم. قسمتی هم بیرون این قله است که هنوز دچار اعتیاد نشده‌اند و باید اقدام پیشگیرانه کرد و ازطرفی، درمان هم باید برای افرادی‌که تازه وارد این‌مسیر شده‌اند، انجام شود که برای بخشی از معتادان متجاهر برنامه‌های کاهش آسیب داریم که مراکز گذری و سرپناه، از جمله آن‌هاست و برای بخشی‌دیگر نیز به‌خاطر ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر که تجاهر را جرم دانسته، با نیروی انتظامی همکاری می‌کنیم؛ به‌طوری‌که برای این‌افراد اردوگاه‌هایی راه‌اندازی شده که پس از دستگیری بخشی از معتادان، به این‌مکان‌ها انتقال داده می‌شوند و کار درمانی آن‌ها صورت می‌گیرد و ازطریق دستگیری، خدمات دریافت می‌کنند». به‌گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ او افزود: «برنامه وسیعی از پیشگیری اولیه تا طرح کاهش آسیب و اردوگاه وجود دارد که موضوع متجاهرین، به‌دلیل حساسیتی که وجود داشته، گسترش پیدا کرده و باوجوداینکه پرهزینه است؛ اما دراین‌خصوص خدمات مربوطه ارائه شده؛ مثلاً در حوزه اردوگاهی، دستگیری معتادان متجاهر، غربالگری آن‌ها و خدمات و نگهداری سه‌شیفت و درمان این‌افراد هزینه‌بر است و باتوجه‌به هزینه‌ها و تورم‌های موجود، سازمان بهزیستی به ارائه خدماتی برای این معتادان متجاهر پرداخته است».
داریوش تقی‌زاده؛ کارشناس مسئول درمان اعتیاد سازمان بهزیستی استان تهران نیز درباره اقدامات سازمان بهزیستی استان تهران، به‌منظور کاهش روند صعودی معتادان متجاهر گفت: «از سال ۸۲، اولین طرحی که بود ۲۵۰ معتاد متجاهر داشتیم؛ اما امروز براساس آمار اعلامی، تقریباً ۲۵هزار معتاد متجاهر داریم که این نشان‌دهنده یک روند افزایشی‌ست. در سال ۹۹ در استان تهران، ۲۲هزار و 222مورد شناسایی کردیم که حدود ۱۸هزارنفر در مراکز ما تحت‌درمان قرار گرفتند و باتوجه‌به شیوع کرونا و مشکلاتی که درزمینه ساماندهی وجود داشته، در سه‌ماهه ابتدای سال ۱۴۰۰، تقریباً حدود ۱۱هزار معتاد متجاهر جمع‌آوری شده که حدود 8700نفر از آن‌ها وارد مراکز شدند؛ اما اینکه اقدامات ما در سازمان بهزیستی استان تهران برای این‌منظور چه بوده؟ باید گفت که برای پیشگیری، برنامه‌های اجتماع‌محور داریم که درواقع، مؤسسات در مناطق پرخطر می‌روند و شرایط را شناسایی کرده و به آن محله و منطقه کمک می‌کنند تا متوجه نیاز‌های آن‌ها دراین‌باره شوند که به‌طورمثال؛ چه دستگاهی می‌تواند کمک کند تا بتواند درصدد رفع نیاز‌های آن‌ها برآید. آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها از دیگر موارد پیشگیری هستند که در ایام کرونا، بیشتر ازطریق فضای مجازی اتفاق می‌افتد و درخصوص درمان نیز طیف وسیعی از مراکز را در سازمان بهزیستی داریم که ازآن‌جمله باید به مراکز سرپایی، اقامتی، کاهش آسیب، مراکز ماده ۱۶ و ... اشاره کرد که در تهران، حدود ۱۶۰ مرکز سرپایی، ۱۷۰ مرکز اقامتی و ۲۹ مرکز کاهش آسیب و حدود ۱۲ مرکز ماده ۱۶ داریم که در حوزه اعتیاد درحال‌ارائه خدمات هستند؛ حدود ۴۰ مرکز هم در حوزه پیشگیری، درحال‌اجرای برنامه‌هایی هستند».
محضری درباره پیشگیری از روند صعودی استفاده جوانان از مواد مخدر گفت: «در پیشگیری اولیه؛ یعنی افرادی‌که هنوز مصرف‌کننده نشده‌اند، طرح‌هایی در محلات داریم. قبلاً نیز در آموزش‌وپرورش هم فعال بوده‌ایم و برای این‌منظور همکاری می‌کردیم اما اکنون کمتر شده و آن‌هم به‌خاطر حساسیت‌های آموزش‌وپرورش و تقسیم‌بندی‌هاست و به‌دنبال‌آن، دانشجویان هم در خیلی از استان‌ها با ما همکاری می‌کردند. به‌همین‌منظور، با شناسایی گروه‌های مختلف و عوامل خطر، محافظ و برنامه‌هایی که با مشارکت این‌گروه‌هاست که در خود محله‌ها فعال می‌شوند و پایگاه‌های سلامت اجتماعی هم برای این‌منظور کمک می‌کنند و بیشتر ازاین‌طریق، اقداماتی را انجام می‌دهیم. نکته‌ای که هست اینکه حجم و درصد اعتباری که برای این‌منظور داده می‌شود، بسیارکم است و درواقع، اعتبار و توانایی‌های لازم برای نوشتن برنامه‌ای به‌منظور پیشگیری وجود ندارد که ازطریق‌آن، مهارت را در جوان‌ها افزایش دهیم یا عوامل خطر را شناسایی کنیم؛ نیز پژوهش‌هایی برای این‌منظور انجام شود؛ طوری‌که گاهی ۱۰درصد آن‌هم داده نمی‌شود. این‌درحالی‌ست‌که رویکرد‌ها بسیارمهم است؛ اما وقتی در حوزه اعتیاد، اعتبارات تقسیم می‌شود و معتاد متجاهر در حوزه درمان قرار می‌گیرد، اصل اعتبار و پول دراین‌حوزه خرج می‌شود؛ چراکه هزینه‌های درمان زیاد هستند و برای پیشگیری، به‌دلیل کم‌بودن اعتبار می‌گویند هزینه‌ها را کم کنید و برنامه‌های کم‌هزینه‌تری را بنویسید؛ زیرا پیشگیری زمان‌بر است تا تأثیر خود را نشان دهد و تبلیغ هم ندارد؛ ازاین‌رو اعتبار خاصی برای این‌منظور درنظر گرفته نمی‌شود و درمقابل، برای متجاهران صرف می‌شود. باتوجه‌به این‌موارد باید بگوییم سیاست ما مقداری انسجام ندارد و پیشگیری ازاین‌جهت، در‌حال‌آسیب است و در شیوع کرونا به‌خاطر نداشتن زیرساخت‌ها و ضعیف‌شدن آموزش‌ها، این آسیب‌ها بیشتر شد؛ درحالیکه همیشه باید زیرساخت‌ها فراهم باشد».
تقی‌زاده دررابطه‌با دسترسی آسان جوانان به مواد مخدر گفت: «دسترسی به مواد مخدر در حوزه بهزیستی نیست و مهم‌ترین اصلی که در تسریع افزایش اعتیاد وجود دارد، موضوع خانواده و شرایط خانوادگی‌ست؛ یعنی هرچه بتوانیم خانواده را توانمند کنیم تا آگاهی بیشتری به‌دست آورد، امکان بروز اعتیاد کمتر می‌شود و یکی از برنامه‌های متنوع بهزیستی، آگاه‌سازی‌ست. آن‌طورکه می‌دانیم؛ خط ملی اعتیاد سال‌هاست راه‌اندازی شده؛ به‌طوری‌که خانواده‌ها می‌توانند درخصوص آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی، هم در حوزه پیشگیری و هم در حوزه درمان، به‌راحتی اطلاعاتی کسب کنند؛ طوری‌که در بسیاری‌ازمواقع، خانواده‌ها اطلاعاتی به مراکز ما داده و ما هم با یک تلفن کوتاه به آن‌ها خدماتی ارائه می‌کنیم که شک آن‌ها دراین‌خصوص برطرف شود و اطلاعات لازم برای نوع برخورد با این مشکل حتی در شرایط خاص را به‌دست آورند. یکی از برنامه‌های ویژه دیگری که در ایام کرونا داشتیم، بحث کارزار رسانه‌ای گل و شیشه بوده است؛ چراکه ما براساس پیک موادی که وجود دارد، کارزار رسانه‌ای را راه‌اندازی کردیم تا بتوانیم ازطریق سی‌دی یا فضای مجازی اطلاعات لازم را به خانواده‌ها ارائه دهیم که هم مواد را بشناسند و هم از علائم شرایط اطلاعاتی کسب کرده و به‌چه‌صورت با معضل مقابله کنند. درحال‌حاضر، به‌دلیل شیوع ویروس کرونا، آموزش خانواده ضعیف‌تر شده است؛ اما بازهم به‌صورت محدود، در مناطق، آموزش آنلاین را داشته‌ایم تا خانواده‌ها را آگاه کنیم. یکی از بزرگ‌ترین موضوعاتی که می‌تواند باعث تسریع اعتیاد شود، مشکلات مدیریت در خانواده‌هاست. ما خانواده‌هایی داریم که به‌دلیل مشکلات اقتصادی موجود، ارتباط کمی با هم دارند و درحقیقت، ارتباط آن‌ها ضعیف شده و این منجر به تسریع اعتیاد شده است که آموزش نحوه مدیریت یا سبک فرزندپروری را داشته‌ایم».
محضری نیز درپایان گفت: «باید پیام درست را در جا‌های دیگری مثل رسانه و مدرسه برسانیم؛ چراکه اگر من به‌عنوان کارشناس به‌تنهایی صحبت کنم، این اتفاق می‌افتد که مصرف‌کننده فکر می‌کند من با این تریبون، از جای بالاتر با او صحبتی می‌کنم؛ درحالیکه باید صدای همه شنیده شود و وقتی صدای این‌افراد شنیده نمی‌شود، خود، عامل اعتیاد است؛ چراکه صدای آن‌ها مهم‌تر است».