تالاب‌های آذربایجان غربی میزبان پرندگان مهاجر می‌شوند؟
آذربایجان غربی با داشتن بیش از ۷۰ منبع آبی اعم از رودخانه، تالاب و سدهای پرآب و قرارگرفتن در مسیر کوچ پرندگان از شمال به جنوب مأمن و پناهگاهی برای پرندگان مهاجر و بومی بوده؛ اما این میزبانی امسال به‌علت کم‌آبی تالاب‌ها هنوز در هاله‌ای از ابهام است. به‌گزارش ایرنا؛ تالاب‌ها و منابع آبی آذربایجان غربی که از شمالی‌ترین نقطه تا مرزهای جنوب استان گسترده شده‌اند در دو فصل پاییز و بهار علاوه‌بر زیبایی طبیعت آن، میزبان هزاران قطعه پرنده آبزی و کنار آبزی می‌شوند. این میزبانی بر زیبایی‌های این تالاب‌ها می‌افزاید و در این فصول هنگام نزدیک‌شدن به تالاب‌ها علاوه‌بر مشاهده کلونی‌های چند‌صد قطعه‌ای پرندگان درحال‌استراحت و تغذیه، صدای دل‌نشین و متنوع انواع پرندگان نیز به گوش می‌رسد.
طبق گفته‌های کارشناسان، آذربایجان غربی به‌لحاظ برخورداری از شرایط خاص توپوگرافی، پوشش گیاهی غنی و منابع آبی فراوان، دارای زیستگاه‌های مناسبی برای گونه‌های مختلف حیات‌وحش از جمله پرندگان است و تلفیق عوامل اقلیمی و شرایط جغرافیایی سبب شده تا تنوع زیستگاهی کم‌نظیری از تالاب‌ها و دشت‌ها تا جنگل‌ها و تپه‌ماهورها و مناطق کوهستانی را دراین‌استان شاهد باشیم. براساس مطالعات و بررسی‌های انجام‌یافته توسط اداره‌کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در سال‌های اخیر بیش از ۵۸گونه پستاندار، ۳۰۲گونه پرنده و بیش از ۲۵گونه خزنده و دوزیست در استان زیست می‌کنند. قرارگرفتن در مسیر مهاجرت پرندگان، وجود گونه‌های درحال‌انقراض و کمیاب و امنیت کافی و وجود منابع غذایی غنی از مهم‌ترین ویژگی تالاب‌های آذربایجان غربی‌ست که این استان را از این لحاظ به یکی از استان‌های برتر کشور تبدیل کرده است؛ اما امسال نگرانی‌هایی از بابت میزان مهاجرت پرندگان به این استان وجود دارد که علت اصلی آن کمبود بارندگی‌ها و تغییرات اقلیمی است و کارشناسان منتظرند تا میزان استقبال پرندگان از زیستگاه‌ها را درمقایسه‌با سال‌های بعد موردارزیابی قرار دهند چراکه این مهاجرت‌ها علاوه‌براینکه بر اکو توریسم مؤثر است در تنظیم زنجیره طبیعی حیات و اکوسیستم منطقه نیز بی‌تأثیر نخواهد بود.
آذربایجان غربی؛ یکی از مسیرهای اصلی پرندگان مهاجر در دنیا
یکی از ویژگی‌های مهم آذربایجان غربی علاوه‌بر وجود بیش از ۷۰ منبع آبی غنی و مناسب برای پرندگان و وجود رودخانه‌های مهم، قرارگرفتن این استان در مسیر مهاجرت پرندگان از عرض‌های شمالی به جنوب و برعکس در دو فصل پائیز و بهار است. پرندگان مهاجر در این دو فصل هنگام کوچ بهاره و پائیزه خود به‌منظور استراحت و تغذیه وارد تالاب‌ها و منابع آبی این استان شده و مدتی را در آنها سپری می‌کنند و سپس به کوچ خود ادامه می‌دهند. رئیس اداره نظارت بر امور حیات‌وحش حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفت: «این استان به‌دلیل دارابودن چندین زیستگاه آبی یکی از مسیرهای مهم و اصلی مهاجرت پرندگان در دنیا به‌شمار می‌رود». امید یوسفی افزود: «باتوجه‌به مناسب‌بودن شرایط زیستی در تالاب‌ها و زیستگاه‌های آبی در فصول مهاجرت بیش از ۲۰۰ گونه پرنده مختلف وارد آذربایجان غربی می‌شوند». وی بابیان‌اینکه بیشترین مهاجرت به حوزه تالاب‌های مهاباد، نقده و پلدشت انجام می‌شود، افزود: «مهاجرت هزاران پرنده زیبا به تالاب‌ها و رودخانه‌های آذربایجان غربی اتفاق کم‌نظیری‌ست که در دو فصل پائیز و بهار در استان روی می‌دهد که نمونه مشابه آن‌را کمتر می‌توان در سایر استان‌های کشور مشاهده کرد». وی اضافه کرد: «تالاب‌های آذربایجان غربی به‌دلیل امنیت و شرایطی زیستی مناسبی که برای پرندگان دارد، استراحتگاه بسیار مناسبی برای انواع پرندگان مهاجری است که همه‌ساله در مسیر پرواز خود وارد آنها می‌شوند». یوسفی افزود: «تالاب‌های سولدوز و حسنلو در شهرستان نقده، کانی‌برازان و یوسف‌کند در مهاباد و رودخانه و سد ارس در پلدشت و نوروزلو در میاندوآب و پارک ملی دریاچه ارومیه، مهم‌ترین مقصد برای پرندگان مهاجر در استان به‌شمار می‌رود».
زیستگاه‌های آبی استان؛ سالانه میزبان ۱۰۰هزار بال پرنده آبزی و کنارآبزی
در فصل مهاجرت گونه‌هایی ازقبیل فلامینگو، انواع مرغابی‌ها، پلیکان خاکستری و سفید، تنجه، قوی گنگ و فریاد کش، عروس غاز، غاز خاکستری، غاز پیشانی سفید کوچک و بزرگ، درنای طناز، درنای معمولی، انواع کاکائی، کفچه نوک، آنقوت، انواع آبچلیک، قرقی، انواع کشیم، انواع خوتکا، آووست، انواع کاکائی، به زیستگاه‌های آذربایجان غربی مهاجرت دارند. مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی دراین‌زمینه گفت: «زیستگاه‌های آبی استان سالانه میزبان بیش از ۱۰۰هزار بال پرنده آبزی و کنارآبزی‌ست که این پرندگان به‌منظور زمستان‌گذرانی وارد تالاب‌ها می‌شوند». براساس گفته‌های مهران نظری باتوجه‌به وضعیت تالاب‌ها و منابع آبی آذربایجان غربی، شمار زیادی از پرندگان آبزی و کنارآبزی در زیستگاه‌های آبی استان سالانه میهمان می‌شوند که از این مجموع حدود ۳۰ تا ۳۵درصد پرندگان بومی و مابقی پرندگان مهاجر هستند. وی بیان کرد: «بسیاری از پرندگان در فصل بهار برای لانه‌سازی و جوجه‌آوری وارد تالاب‌های آذربایجان غربی می‌شوند و به همین خاطر کمتر درطول‌روز دیده می‌شوند؛ اما در فصل پاییز حضور پرندگان بیشتر به‌منظور زمستان گذرانی و استراحت و تغذیه است و درطول‌روز می‌توان با چشم عادی یا با دوربین آنها را مشاهده کرد». نظری بااشاره‌به‌اینکه طبق روال سال‌های قبل اواخر تابستان و اوایل پائیز زمان آغاز مهاجرت پرندگان به تالاب‌های استان است، گفت: «به‌علت شرایط آب و هوایی و اقلیمی و گرم بودن هوا هنوز جمعیت اصلی پرندگان وارد استان نشده‌اند و باید منتظر بود تا فصل اصلی مهاجرت در روزهای آینده فرا برسد». وی اضافه کرد: «امسال بارش‌ها کم بوده است و موجب کاهش تراز آب زیستگاه‌های آبی و تالاب‌های آذربایجان غربی شده و به‌همین‌دلیل درمقایسه‌با سال گذشته میزان حضور پرندگان مهاجر در این زیستگاه‌ها هنوز مشخص نیست». مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفت: «ورود پرندگان مهاجر به زیستگاه‌های آبی استان از اواخر شهریور‌ماه هرسال شروع و تا دی‌ماه که فصل سرما و یخبندان شروع می‌شود، ادامه دارد».
سه تالاب شهرستان نقده، خشک‌شده است
شهرستان نقده در جنوب آذربایجان غربی یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌ها برای زمستان گذرانی پرندگان مهاجر بوده این شهرستان با ۱۸ رودخانه دائمی و فصلی و سه تالاب بین‌المللی حسنلو، دورگه سنگی و یادگارلو توانسته است میزبان خوبی در سال‌های گذشته از پرندگان داشته باشد؛ اما رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نقده می‌گوید: «برخی تالاب‌های این شهرستان امسال حال‌وروز خوبی ندارند و آبگیری باتوجه‌به کمبود بارندگی‌ها مطلوب نبوده است». براساس اظهارات محمدیان تالاب سولدوز ۵۰درصد آبگیری و تالاب حسنلو به‌علت عدم‌تخصیص حق‌آبه خشک شده است اما تالاب دورگه سنگی از وضعیت بهتری برخوردار است و می‌تواند میزبان خوبی برای پرندگان مهاجر باشد. محمدیان براین‌باور‌است‌که تالاب یادگارلو، شورگل و طالقان هم خشک شده است و کشاورزی سنتی، وجود چاه‌های غیرمجاز و کمبود بارندگی از علل عمده نابودی این تالاب‌هاست. طبق گفته‌های وی تعداد غازهای مهاجر در زیستگاه‌های این شهرستان‌ها بین ۵۰ تا ۶۰ بال می‌تواند باشد و تعداد ۳۰ بال قو، فلامینگو، پلیکان، خوتکا، اردک و تنجه نیز دراین‌شهرستان به چشم می‌خورد که نسبت به پارسال بسیار کاهش یافته است. محمدیان بابیان‌اینکه نقده ازنظر وسعت تالابی جزو شهرستان‌های پیشتاز استان است، گفت: وسعت تالاب‌های این‌شهرستان هفت‌هزار هکتار است و سال گذشته پنج تا هفت‌هزار غاز خاکستری در منطقه تردد داشتند که باتوجه‌به مساعد بودن شرایط تا فروردین‌ماه امسال در زیستگاه‌های نقده ساکن بودند.
دشت شیبلوی پلدشت؛ مأمن پرندگان مهاجر
شهرستان پلدشت در شمالی‌ترین نقطه آذربایجان غربی و در ۲۷۰کیلومتری ارومیه با ۴۸هزارنفر جمعیت واقع شده است شهرستانی که با جمهوری خود مختار نخجوان همسایه بوده و اولین مأمن پرندگانی‌ست که از سرمای سیبری و عرض‌های شمالی به این مناطق پناه می‌آورند. تالاب کنیکور با ۶۷۰هکتار مساحت، عرب گلی با ۵۰هکتار و شیبلو با سه‌هزار هکتار جزو سه تالاب و زیستگاه‌هایی هستند که هرساله تعداد کثیری از پرندگان برای زمستان گذرانی در آنها فرود می‌آیند. رئیس اداره محیط زیست این شهرستان بابیان‌اینکه تالاب قوری گل امسال خشک است و هنوز آبگیری نشده، گفت: «سالانه بین ۶۰ تا ۷۰ نوع پرنده آبزی و کنار آبزی در این‌مکان‌ها فرود می‌آیند و اصلی‌ترین گونه غاز پیشانی سفید است». میثم رحمتی ادامه داد: «تالاب شیبلو سالانه پذیرای بیشترین تعداد پرندگان مهاجر با ۶ هزار قطعه است که در دسته چهارهزار و ۵۰۰تایی و چند دسته ۵۰۰تایی در این‌مکان‌ها ساکن می‌شوند، درناهای معمولی و خاکستری، انواع پلیکان و کاکایی‌ها از جمله پرندگانی هستند که این تالاب‌های آرام را برای زمستان گذرانی انتخاب می‌کنند». طبق اظهارات وی تالاب شیبلو همواره پرآب است و از زهکش‌های زمین‌های کشاورزی اطراف تغذیه می‌شود و عرب گلی نیز با ده‌ها چشمه پر آب است و تالاب کنیکور هم با ۴۰ چشمه آب می‌تواند مأمنی برای پرندگان باشد.
اهالی پلدشت میزبان خوبی برای پرندگان هستند
وی معتقد است که مردم پلدشت میزبانان خوبی برای پرندگان مهاجر هستند و این شهرستان حتی ۱۰نفر شکارچی پرنده هم ندارد که بیانگر فرهنگ مطلوب زیست‌محیطی حاکم دراین‌شهرستان است. طبق اظهارات وی این منطقه برای پرندگان بسیار امن و آرام است و تمام شکارچیان که برای شکار به شیبلو می‌آیند از شهرستان ارومیه هستند و این موضوع تنها تهدید موجود برای پرندگان مهاجر است. رحمتی بابیان‌اینکه تعداد شکارچیان امسال ۹۷درصد کاهش یافته است، بیان کرد: «هنگ مرزی همکاری خوبی با محیط زیست درراستای دستگیری متخلفان شکار دارد».
قرارگرفتن ۳۹ گونه جانوری آذربایجان غربی در لیست IUCN
یکی از ویژگی مهم تالاب‌های آذربایجان غربی علاوه‌بر تنوع زیستی، حضور گونه‌های درحال انقراض و در لیست IUCN (لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از گونه‌ها) است که بر اهمیت تالاب‌ها و سایر جانواران موجود در آنها افزوده است. رئیس اداره نظارت بر امور حیات‌وحش محیط زیست آذربایجان غربی گفت: «۳۹ گونه جانوری که در لیست IUCN (لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از گونه‌ها) قرار دارد، در زیستگاه‌های استان شناسایی شده است». یوسفی افزود: «از جمله این گونه‌ها می‌توان به ۱۸ گونه از طبقه پرنده، ۱۷ گونه پستانداران و چهار گونه دوزیست و خزندگان اشاره کرد». وی اضافه کرد: «اردک مرمری، بلوطی و سرسفید، غاز پیشانی سفید، عروس غاز، عقاب شاهی و تالابی، بالابان، کورکور حنایی، باکلان و دلیجان کوچک، شاهین پاسرخ، دال سیاه، هما و میش‌مرغ از جمله پرندگان زیستگاه‌های استان است که درمعرض‌خطر و در لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از گونه‌ها (IUCN) قرار دارند». رئیس اداره نظارت بر امور حیات‌وحش محیط زیست آذربایجان غربی گفت: «۱۷ گونه پستاندار نیز ازجمله قوچ و میش ارمنی، گوزن زرد ایرانی، کل و بز، پلنگ، سیاه‌گوش، هامستر خاکستری و طلایی، خفاش نعل اسبی کوچک، بزرگ، مهملی، بال‌بلند و مدیترانه‌ای، شنگ، گربه پالاس، سنجابک دم‌موشی و دوپای‌فرات در لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از گونه‌ها (IUCN) قرار دارند. چهار گونه دوزیست و خزنده نیز شامل سمندر آذربایجانی، سمندر کردستانی، لاک‌پشت مهمیزدار و افعی البرزی نیز در لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از گونه‌ها (IUCN) قرار دارند و در زیستگاه‌های استان زیست می‌کنند». آذربایجان غربی با ۳۰ تالاب فصلی و دائمی طبیعی و یا انسان‌ساخت، با آب شور یا شیرین ۶۰۴هزارهکتار از مساحت استان را دربرگرفته که پارک ملی دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین و بی‌نظیرترین تالاب استان بوده و تالاب کانی برازان مهاباد به‌عنوان نخستین سایت پرنده‌نگری کشور ثبت شده است.