قطب سیب ایران در برزخ صادرات

باید منتظر بود و دید که آیا رویکرد وزیر صمت، در قبال صادرات محصولات کشاورزی به‌ویژه سیب چیست؟ آیا دوباره همانند روال سال‌های گذشته صادرات در بازه‌های زمانی مختلف متوقف می‌شود یا موانع صادراتی تسهیل و برطرف می‌شوند؟ درحال‌حاضر پائین‌بودن قیمت فروش محصول نسبت به هزینه‌های تولید آن، نامشخص بودن وضعیت صادرات و مشکلات مربوط به کارت‌های بازرگانی و پیمان‌سپاری ارزی، پائین‌بودن توان مالی باغداران، هزینه‌های گزاف حمل‌ونقل و سردخانه‌ها و همچنین خسارت‌های طبیعی قبل از برداشت محصول، از بزرگ‌ترین مشکلات باغداران آذربایجان غربی‌ست که با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. کشور‌های عمده صادرکننده سیب به‌ترتیب چین، لهستان، ایتالیا، آمریکا و شیلی هستند و ایران درزمینه صادرات سیب‌درختی در جایگاه ششم دنیا قرار دارد.

آذربایجان غربی امسال هم در تولید سیب رکورد زد
باتوجه‌به محدودیت زمانی نگهداری سیب‌درختی در سردخانه‌ها، باغداران آذربایجان غربی خواهان آن هستند صادرات بیش از ۷۰۰‌هزارتن محصول ذخیره‌شده در سردخانه‌های استان تسریع و تسهیل شود. بیش از ۹۰‌درصد سیب‌های استان صادراتی بوده و با روند کنونی خروج سیب‌های صادراتی از انبار در گمرکات حدود ۲۹‌ماه برای صادرات سیب‌های ذخیره‌شده زمان لازم است؛ درحالی‌که عمر سیب در سردخانه فقط شش‌ماه است و اگر دراین‌مدت صادر نشود باید به صنایع تبدیلی فرستاده شود. طبق گفته مسئولان باتوجه‌به ارزش‌افزوده‌ای که سیب درختی برای استان دارد، موتور محرکه اقتصاد آذربایجان غربی‌ست و سال گذشته ۳۵۴‌میلیون‌دلار درآمد ارزی ناشی از صادرات سیب استان بوده است که امسال هنوز عایدی ازاین‌منظر در استان حاصل نشده است. باتوجه‌به‌اینکه فرصت طلایی برای صادرات سیب برای باغداران و صادرکنندگان استان رو به‌پایان است تصمیم فوری مسئولان کشوری برای رفع این مشکل اساسی در بخش اقتصادی استان می‌تواند دوباره لبخند رضایت بر لبان باغداران بنشاند و نگرانی آنان را از بابت بازار سیب درختی رفع کند. ممنوعیت‌های صادراتی موقت نیز گریبان سیب کاران را گرفته و با هر ۱۵‌روز یک‌بار ممنوعیت صادرات، امنیت سرمایه‌گذاری بر روی محصولات کشاورزی را از بین برده و تولیدکنندگان مجبور می‌شوند برای نگهداری سیب‌های تولیدی در سردخانه‌ها هزینه اضافی هم پرداخت کنند و به‌امید افزایش قیمت و بازگشایی مسیر صادرات از فروش سیب‌ها به بازار داخلی خودداری کنند. بدین‌منوال سالانه در استانی که قطب تولید محصول سیب درختی در کشور است، یک‌سوم محصول تولیدی سیب‌درختی آذربایجان غربی، به‌دلایل مختلف و عدم ساماندهی بازار و روند دورهایی توقف صادرات به مصارف کارخانه‌های صنایع تبدیلی می‌رود و بخش عظیمی از تولیدات سیب درختی به سیب صنعتی تبدیل می‌شود.

۱۱۰‌هزارتن محصول سیب مهاباد؛ در انتظار صادرات 
رئیس جهاد کشاورزی مهاباد گفت: «۱۱۰‌هزارتن محصول سیب باکیفیت باغداران این‌شهرستان در سردخانه‌ها در انتظار مجوز صادرات است». جعفر ایمانیان گفت: «این‌میزان سیب به‌ارزش ۲۰۰‌میلیاردریال هم‌اینک در سردخانه‌های این‌شهرستان انبار شده که درصورت عدم صادرات هم ازلحاظ وزنی و هم ازلحاظ کیفیت، درجه آن کاهش خواهد یافت». وی گفت: «همچنین ماندن سیب‌های ذخیره‌شده در سردخانه‌های شهرستان هزینه مازاد سردخانه‌ها را بر دوش باغداران افزایش خواهد داد، به‌طوری‌که هزینه برای نگهداری هر کیلو سیب درختی در سردخانه پنج‌هزارتومان بوده و تا ۱۵‌روز دیگر اگر صادرات صورت نگیرد باید باغدار مجدد این هزینه را به سردخانه پرداخت کند». رئیس جهاد کشاورزی مهاباد گفت: «علی‌رغم رایزنی و قول‌های مساعد برای روند سریع فروش و صادر شدن سیب‌های مازاد بر نیاز این‌شهرستان توسط مسئولان، ولی تاکنون راه‌حل کلی برای رفع این مشکل ارائه نشده است». ایمانیان بیان کرد: «بیش از ۱۲۰‌هزارتن سیب در سطح باغ‌های این‌شهرستان تولیدشده که ۱۱۰‌هزارتن آن در ۲۵ سردخانه فعال ذخیره شده است».

قطب سیب ایران در برزخ صادرات
مراد آقابالازاده؛ رئیس اتحادیه سردخانه‌داران آذربایجان‌غربی گفت: «باوجوداینکه بیشتر سیب‌های تولیدی استان صادر می‌شود؛ اما باتوجه‌به کیفیت پائین آن‌ها، درصورت تعلل در فرایند صادرات فاسد می‌شود». آقا‌بالازاده گفت: «هم‌اکنون ۶۴۰‌هزارتن سیب در سردخانه‌های سطح استان موجود است، متأسفانه خروجی سیب از سردخانجات بسیار ضعیف است». وی گفت: «صادرات داخلی و خارجی سیب انجام می‌پذیرد؛ اما سرعت لازم و موردانتظار را ندارد و روزانه تنها بین هزار تا هزار و ۵۰۰‌تن از آذربایجان‌غربی خارج می‌شود». رئیس اتحادیه سردخانه‌داران آذربایجان‌غربی گفت: «باوجوداینکه بیشتر سیب‌ها صادر می‌شود؛ اما اگر با همین روال پیش رود و باتوجه‌به کیفیت سیب‌های تولیدی که امسال ضعیف بوده، در آینده شاهد فساد آن‌ها خواهیم بود و نگرانی ازاین‌بابت وجود دارد». وی گفت: «البته کیفیت پائین سیب تولیدی به مرکز تحقیقات کشاورزی استان گزارش شده و آن‌ها دلیل این اتفاق را اکوسیستم و گرمای هوا می‌دانند که بر روی سیب‌ها تأثیر گذاشته و برای مثال درون سیب‌های قرمز به‌اصطلاح شکری شده و باتوجه‌به‌اینکه لکه داخل آن‌ها وجود دارد، این لکه‌ها در سردخانه‌ها درحال‌افزایش است و زمان استفاده، کاملاً به‌شکل قهوه‌ای درمی‌آید». آقابالازاده افزود: «بی‌تردید اگر زمان بگذرد، این سیب‌ها به مصرف داخلی هم نمی‌رسد و بنابراین توصیه می‌شود که کشاورزان و صاحبان کالا زمان را از دست نداده و برای فروش تا عید صبر نکنند». 

سفر مدیرعامل سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کشور به مهاباد
وی افزود: «همچنین باتوجه‌به‌اینکه کیفیت سیب‌ها پائین است، کشاورزان باید زمانی‌که مشتری یافتند، سیب‌های خود را به‌فروش رسانند؛ چون اگر سیب‌ها برای بعد از عید بماند، مشکل‌ساز می‌شود». رئیس اتحادیه سردخانه‌داران آذربایجان‌غربی گفت: «هم‌اکنون ۳۹۵ واحد سردخانه فعال در سطح استان وجود دارد، چند واحد سردخانه‌ای نیز درحال بهره‌برداری هستند». عراق سرانجام درهایش را به روی سیب آذربایجان غربی باز کرد، تعرفه‌هایی که مانع صادرات بودند برداشته شدند. هندوستان هم دومین و آخرین مشتری این روز‌های سیب ایران است؛ درحال‌حاضر به کشور هندوستان صادرات داریم. اکبر کرامتی؛ رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی گفت: «حدود ۷۰۰‌هزارتن سیب در سردخانه موجود است و به‌طورمتوسط روزانه هزارتن سیب درختی درحال صادرات است». رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی بابیان‌اینکه استان با وجود رکورد زنی سالانه درزمینه تولید سیب در بخش صادرات با مشکلات زیادی مواجه می‌شود، افزود: «کمبود ناوگان یخچال دار، سورت و بسته‌بندی، تعهد ارزی و مسائل و مشکلات سیاسی پیش‌روی کشور‌های بازار هدف سیب استان بخشی از این مشکلات هستند». در جواب این مسئول محمودی یکی باغداران نمونه آذربایجان غربی گفت: «با روزی هزارتن صادرات سیب درختی که فرصت کمی مانده برای فاسدشدن کار درست نمی‌شود، ۷۰۰‌هزارتن رو ما باید دوسال منتظر بمونیم تا صادر شود». طه صادرکننده میوه هم دراین‌باره گفت: «اگر روزانه کمتر از سه‌ تا چهارهزارتن صادرات داشته باشیم حتماً ۸۰‌درصد محصول تولیدی سیب به کارخانه‌های صنایع تبدیلی برمی‌گردد». نوسانات ارزی و کاهش قیمت ارز بر بازار صادرات عراق تأثیر گذاشته و کرایه بالای حمل‌ونقل سیب کشور به شرق و پاکستان نیز جزو مشکلات مهم این‌حوزه است. آقای محمودی؛ باغدار درجه‌یک آذربایجان غربی گفت: «سیبی که ما تولید می‌کنیم مرغوب و درجه‌یک است و درحال‌حاضر با روند کندی این محصول به دو کشور عراق و هندوستان صادر می‌شود». پارسال هم سیب مرغوب تولیدی در آخر فروردین ۱۴۰۰ کاملاً فاسد شده بود؛ و مجبور شدیم همه رو دور بریزیم. پارسال یک‌و‌نیم‌میلیارد تومان ضرر کردم و نبود سورت و بسته‌بندی تا سال گذشته متهم ردیف اول مشکلات صادرات بود. اکبر کرامتی؛ رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی گفت: «سال‌های گذشته بازار بسیارخوبی در اوراسیا و افغانستان داشتیم به‌خاطر مسائل سیاسی که در کشور‌های مقصد اتفاق افتاده است؛ متأسفانه پارسال و امسال نتوانستیم صادرات خوبی را داشته باشیم». نیکزاد؛ رئیس اتحادیه صادرکنندگان میوه آذربایجان غربی گفت: «سیبی که صادر می‌شود در بندر شهید رجایی باید ۲۰ روز به‌علت کمبود کشتی در آنجا بماند». طه؛ صادرکننده میوه هم  گفت: «قیمت کانتینر کشتیرانی ۲۲‌تنی باید هزار و ۷۰۰ یا  دوهزار‌دلار باشد، واسطه‌ها (دلال‌ها) هر کانتینر ۲۲‌تنی را  پنج‌هزار‌دلار از بندرعباس (شهید رجایی) تا بندر نواشیوا  حساب می‌کند». رسولی آذر کارشناس فنی سردخانه‌های آذربایجان غربی هم گفت: «قفسه‌بندی سیب در سردخانه ۶ ماه است بعد از گذر زمان کیفیت سیب و ماندگاری آن به‌شدت کاهش پیدا می‌کند و مطمئناً بحث بازارپسندی خودش رو از دست می‌دهد». 

حذف بازار جهانی سیب آذربایجان غربی درگیر بی‌برنامگی داخلی
ترابی؛ فرماندار پیرانشهر در مرز تمرچین گفت: «حالا که صادرات سیب با مشکلات داخلی دست‌وپنجه نرم می‌کند رقبای خارجی در فکر حذف ما از بازار‌های جهانی سیب هستند». ترابی گفت: «سیبی که برای ترکیه و هندوستان بارگیری می‌شود در عرض ۳سه‌روز از بندر مرسین سوار کشتی می‌شود و صادرات آن‌را انجام می‌دهند». وی گفت: «اگر با این وضعیت مسائل و مشکلات داخلی حل نشود بازار هندوستان را هم از دست خواهیم داد». وی افزود: «سرعت صادرات سیب درحالی کندتر می‌شود که زمان زیادی به عمر مفید سیب نمانده است». اکبر کرامتی؛ رئیس جهاد کشاورزی آذربایجان غربی گفت: «برای رونق کار نیاز است که خط سبزی را از محل بندرعباس تا سواحل هندوستان داشته باشیم که سرعت کار افزایش پیدا کند».

دلایل روند کند صادرات سیب
حالا علاوه‌بر دوراهی صادرات یا خرابی سیب درختی هنوز مطالبه سیب‌های زیر درختی پرداخت نشده است. در کنار همه این موارد؛ خط سبزی گمرکی هم که اسفندماه پارسال برای تسریع در صادرات ازسوی ریاست جمهوری درپاسخ‌به نامه استاندار آذربایجان غربی مطرح شده بود، چندان به داد سیب صادراتی دپو شده نرسید تا سرنوشتش همچنان تلخ باشد. شنیده‌ها حاکی از آن‌است‌که باغداران هنوز منتظر دریافت موعود فروش سیب صنعتی خود هستند. احمدی دیگر باغدار نمونه در سطح شهرستان مهاباد گفت: «سیب صنعتی که به آن سوی ایران برای صنایع تبدیلی صادر شد هنوز با وعده‌ مسئولان سازمان تعاون روستایی جیب کشاورزان را خالی نگه داشته است». احمدی نکات مثبت رخ دیگر این خرید تضمینی ازسوی تعاون روستایی ایران را درنظر گرفت و گفت: «افزایش حجم سیب زیر درختی در آذربایجان غربی موجب کاهش قیمت این محصول باغی و سوءاستفاده برخی از دلالان شده که با پیگیری نهاد‌های مرتبط قیمت تضمینی خرید سیب زیر درختی مصوب و شروع آن از مهاباد آغاز شد». وی گفت: «قیمت تضمینی خرید سیب صنعتی (درجه ۳) برای هرکیلوگرم ۱۴‌هزار و ۶۰۰‌ریال در سال جاری اعلام شد». احمدی افزود: «باغداران استان بامراجعه‌به مراکز جهاد کشاورزی دهستان در شهرستان‌ها و اخذ گواهی تأیید اطلاعات باغدار، اقدام به بارگیری محصول خود به مراکز خرید خود کرده بودند».

سپیده خشمن