حال خوش تالاب «کانی برازان» مهاباد؛ بهشت پرندگان ایران
تالاب بین‌المللی کانی برازان مهاباد که در بین پرنده نگران لقب بهشت پرندگان را گرفته است و به‌لطف بارندگی‌های خوب سال آبی جاری، این‌روزها پرآب و شاداب حال‌وروز خوبی دارد و در انتظار میزبانی از پرندگان مهاجری‌ست که در مسیر بازگشت از مناطق جنوبی برای استراحت و تغذیه وارد آن می‌شوند. تالاب بین‌المللی کانی برازان با مساحت هزار و ۵۰هکتار در جنوب دریاچه ارومیه و ۳۰کیلومتری مهاباد واقع شده و به‌عنوان بیست و چهارمین تالاب کشور در کنوانسیون رامسر به‌ثبت رسیده است و به‌عنوان یکی از تالاب‌های اقماری دریاچه ارومیه و نخستین پناهگاه حیات‌وحش آذربایجان غربی از تالاب‌های زیبا و مهم این‌استان به‌شمار می‌رود. این تالاب که با مساحت حوضه آبریز چهارهزار و ۱۰هکتار تحت‌مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد، از باارزش‌ترین زیستگاه‌های انواع پرندگان آبزی و کنار آبزی مهاجر و بومی در شمال غرب کشور به‌شمار می‌رود که همچون نگینی فیروزه‌ای همه‌ساله در فصول مختلف سال میزبان هزاران پرنده مهاجر و بومی است. تالاب کانی برازان که در زبان کُردی به‌معنی «چشمه گرازها»ست در شمال روستای «قره داغ» واقع شده و به‌دلیل گوناگونی و فراوانی گونه‌های زیستی ازسوی کمیته ملی طبیعت‌گردی کشور به‌عنوان نخستین سایت پرنده‌نگری در ایران نیز معرفی شده است. این تالاب، تقریباً در تمام فصول سال امکان مشاهده پرندگان وحشی و کمیاب را به علاقه‌مندان می‌دهد که این‌امر از منحصربه‌فردترین ویژگی‌های این زیستگاه آبی در کشور است که آن‌را از دیگر تالاب‌های موجود متمایز می‌سازد.
تالاب کانی برازان؛ میزبان ۳۵هزار پرنده مهاجر
فصل بهار، بهترین زمان برای مشاهده پرندگان به‌شمار می‌رود؛ هرچندکه در فصل پائیز نیز شمار پرندگان افزایش پیدا می‌کند و پرندگان جوان به گروه‌های قدیمی می‌پیوندند؛ ولی فصل بهار نیز به‌دلیل آغاز زمان زادآوری و جوجه آوری پرندگان در تالاب‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. جوجه‌آوری انواع پرندگان مهاجر و بومی دراین‌تالاب، زیبایی این پهنه آبی را دوچندان می‌کند؛ به‌طوری‌که صدای جوجه‌های تازه‌از‌تخم‌درآمده از میان نیزارها به‌گوش می‌رسد و جوجه‌هایی که به‌ردیف در پشت‌سر مادرشان در آب درحال شنا‌کردن هستند، فضای دل‌نشین و زیبایی را بر این تالاب‌ها حکم‌فرما می‌کند که می‌تواند برای پرنده نگران بسیار جذاب و دیدنی باشد. رئیس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد گفت: «تالاب بین‌المللی کانی برازان این‌شهرستان باتوجه‌به بارندگی‌های مطلوب سال آبی جاری، این‌روزها میزبان بیش از ۳۵هزار بال انواع پرندگان مهاجر است». اروق سخنور افزود: «این پرندگان با شروع فصل مهاجرت وارد این پهنه آبی شده و شمارشان به‌دلیل احیای این تالاب و شرایط زیستی مناسب نسبت به دوماه گذشته بیش از ۵۰درصد افزایش‌یافته است. بارندگی‌های اخیر از یک‌سو و ازطرف‌دیگر انتقال ۲.۵میلیون‌مترمکعب آب از سد مهاباد به این تالاب موجب احیای آن شده و زمینه بسیار‌مناسبی را برای زیست و استراحت پرندگان مهاجر در این پهنه آبی به‌وجود آورده است». سخنور اضافه کرد: «هم‌اکنون حجم آب ورودی به این تالاب از سرشاخه رودخانه مهاباد همچنان جریان داشته و در وضعیت فعلی به نیم‌مترمکعب‌بر‌ثانیه رسیده است. عمق آب این تالاب در مکان‌های مختلف متناوب بوده و ارتفاع آب بین صفر تا حداکثر ۷۵سانتی‌متر در نوسان است». رئیس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد تأکید کرد: «آب این تالاب از رودخانه مهاباد، چشمه روستای قره‌داغ و زهکش‌های اطراف این تالاب تأمین می‌شود که باتوجه‌به لایروبی زهکش‌ها سرعت ورود آب از وضعیت مناسبی برخوردار است».
تالاب کانی برازان؛ میزبان پرندگان کمیاب و درحال‌انقراض
رئیس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد اضافه کرد: «براساس مشاهدات انجام‌شده دراین‌تالاب پرندگان مهاجری شامل آبزی و کنار آبزی ازجمله خوتکا، فلامینگو، غاز خاکستری، پلیکان، انواع مرغابی سرسبز و حنایی، تاجدار، فیلوکس، فلامینگو، کشیم بزرگ و گردن‌سرخ و کوچک، تنجه، آنقوت، خروس کولی، انواع آبچلیک، کاکایی ارمنی و سرسیاه و پرستوی دریایی هم‌اکنون وجود دارد». سخنور بابیان‌اینکه در میان این پرندگان مهاجر، پرندگان کمیابی چون «اردک سرسفید»، «خروس کولی دم‌سفید» و «مرمری» نیز دیده می‌شود، گفت: «مدت توقف این پرندگان مهاجر در تالاب کانی برازان متفاوت بوده و بعضی از گونه‌ها تنها چندروز توقف دارند و برخی‌دیگر مدت بیشتری دراین‌تالاب به استراحت و تغذیه می‌پردازند. وی یادآور شد: علاوه‌بر گونه‌های بومی تالاب کانی برازان، برخی از گونه‌ها زمستان خود را دراین‌تالاب سپری می‌کنند و در فصل بهار دوباره به مناطق شمالی‌تر می‌روند».
افزایش 50درصدی میزان آب تالاب کانی برازان نسبت به پارسال
مدیرعامل شرکت تعاونی خدمات گردشگری تالاب کانی برازان مهاباد نیز می‌گوید: «حجم آب تالاب بین‌المللی کانی‌برازان» باتوجه‌به بارندگی‌های مناسب سال آبی جاری با حدود ۵۰درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال‌قبل هم‌اکنون به حدود ۱۰ تا ۱۲میلیون‌مترمکعب رسیده است». محسن معارف‌پناه گفت: «این‌وضعیت مناسب زیستی موجب‌شده تا این تالاب میزبان بیش از ۳۵هزار بال انواع پرنده باشد که درمقایسه‌با سال‌های گذشته ازنظر تنوع پرندگان شرایط بسیار مناسبی برخوردار است. وی بابیان‌اینکه هم‌اکنون حجم آب ورودی به این تالاب از سرشاخه رودخانه مهاباد همچنان جریان دارد افزود: در سال گذشته تخصیص به‌موقع حقابه ۲.۵میلیون‌مترمکعبی به این تالاب موجب شد تا از خطر خشک‌شدن خارج شود». وی ادامه داد: «شرایط بسیار مناسب زیستی این تالاب موجب شد تا در تعطیلات عید نوروز امسال کانی برازان میزبان حدود نه‌هزار گردشگر باشد که شماری از آن‌ها حتی از امکانات برج پرنده‌نگری این سایت ازجمله دوربین‌های ویژه دیدن پرندگان نیز استفاده کردند».
کانی برازان؛ سرزنده‌ترین تالاب حوضه دریاچه ارومیه
رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های آذربایجان غربی گفت: «بارندگی‌های مطلوب سال آبی جاری و اختصاص به‌موقع حقابه باعث شده تا تالاب بین‌المللی کانی برازان مهاباد به‌عنوان یکی از تالاب‌های اقماری دریاچه ارومیه اینک به سرزنده‌ترین و پویاترین تالاب این حوضه آبریز تبدیل‌شده و هم‌اینک پذیرای شماری زیادی از پرندگان بومی و مهاجر این‌منطقه تبدیل شود». امید بنابی افزود: «حقابه تالاب‌های اقماری دریاچه ارومیه در سال آبی جاری براساس مطالعات انجام‌شده، ۱۷۶میلیون‌مترمکعب تعیین شده است که امور آب استان باید این‌میزان را از منابع آبی مختلف تأمین کند». وی بابیان‌اینکه حقابه تالاب‌های استان مطالعه و در قالب طرحی به وزارت نیرو ارسال شده است، افزود: «دراین‌طرح میزان موردنیاز هر تالاب و زمان لازم برای تأمین حقابه آن تعیین و برای تخصیص دراختیار دستگاه‌های ذی‌ربط قرار گرفته است تا در سال آبی جاری تأمین شود».
راه‌اندازی ایستگاه پایش آنلاین مؤلفه‌های زیستی در تالاب کانی برازان
رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های آذربایجان غربی گفت: «با راه‌اندازی ایستگاه مؤلفه زیستی پایش آنلاین در تالاب کانی برازان مؤلفه‌های عمق آب، میزان اکسیژن، دما، فشار و رطوبت تالاب رصد شده و ضمن کنترل و رصد آن به‌صورت آنلاین به دفتر تالاب‌های ایران ارسال می‌شود». بنابی با تائید آلودگی آب ورودی به تالاب کانی برازان افزود: «این آلودگی که دارای منشأ فاضلاب انسانی و پساب کودهای شیمیایی استفاده‌شده در بخش کشاورزی است ازطریق رودخانه مهاباد که جزو یکی از آلوده‌ترین رودخانه‌های استان است و نیز زهکش‌ها وارد این تالاب می‌شود. این‌امر موجب افزایش نیترات و فسفات موجود در آب تالاب شده و ضمن آلوده ساختن محل زیست انواع جانوران آن زمینه را برای رشد جلبک‌ها فراهم کرده است». بنابی گفت: «برای مقابله با این‌معضل، کارشناسان محیط زیست به دو صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت وارد عمل شده‌اند که در کوتاه‌مدت با جمع‌آوری مکانیکی جلبک‌ها و در بلندمدت با ایجاد لاگن‌های طبیعی و مصنوعی زمینه بهبود کیفیت آب آن فراهم شده است».