آرزوهای نفتی ایران
در جست‌وجوی منابع هیدروکربنی غیرِ‌روسی، مقامات آمریکا و اروپا به ریاض، دوحه و ابوظبی سفر کردند؛ اما به تهران نه و این‌درحالی‌ست‌که ایران بعد از روسیه دومین منابع گازی جهان را داراست. اگر تحریم‌های سخت‌گیرانه ایران برداشته شوند، آیا بر فروش منابع نفت و گاز این کشور تأثیری خواهد داشت؟ اگرچه تخمین‌ها متفاوت است؛ اما به‌نظر می‌رسد که ایران حدود 90میلیون‌بشکه نفت خام و میعانات گازی در خشکی، دریا و در تانکرهایی در چین داشته باشد که برای افزودن یک‌میلیون‌بشکه در روز به بازار در سه‌ماه‌آینده کافی‌ست. چندماه طول می‌کشد که ایران به تولید 3.8میلیون‌بشکه در روز درصورتی‌که تحریم‌ها برداشته شوند، برسد؛ که دومیلیون‌بشکه آن صادراتی‌ست. بااین‌حال، ایران پس از امضای برجام در سال 2015 نشان داد در عرض سه‌ماه می‌تواند به چنین تولیدی دست یابد. تنها دو عضو دیگر اوپک، امارات و عربستان، ظرفیت تولید اضافی همانند یا بیشتر را دارند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که ممکن است در ماه آوریل تولید روسیه تا سه‌میلیون‌بشکه در روز کاهش یابد. ایران قصد دارد برای رسیدن به‌ظرفیت پنج‌میلیون‌بشکه در روز در دهه آینده، 90میلیارددلار سرمایه‌گذاری کند که این کشور را هم‌ردیف امارات و البته پس از عربستان و عراق قرار می‌دهد. به‌این‌ترتیب، در دنیای پساتحریم و پس از دستیابی دوباره به‌ظرفیت تولید اضافی نفت، ظرفیت نفت ایران به‌تدریج افزایش می‌یابد و می‌تواند کسری از کاهش تولید نفت روسیه را جبران کند. ایران، حجم فراوانی گاز به ترکیه و عراق صادر می‌کند؛ اما به‌دلیل کمبود داخلی، این عرضه‌ها نامنظم است. افزایش فروش قابل‌اعتماد به ترکیه می‌تواند جانشین گاز روسیه در آنجا شود و با صرفه‌جویی در واردات گاز مایع طبیعی، اجازه دهد گاز از ترکیه به‌سمت جنوب‌شرق اروپا سرازیر شود. روسیه، بی‌سروصدا رویکردهایی را برای خنثی‌کردن صادرات گاز ایران در مقیاس بزرگ دنبال کرده است. لغو تحریم‌ها از دو جهت به ایران در بخش فروش گاز کمک می‌کند: محدودیت‌های مربوط به بازاریابی میعانات را از بین می‌برد؛ و دوم، امکان خرید تجهیزات فشرده‌سازی که به‌شدت در میدان عظیم پارس جنوبی موردنیاز است را فراهم می‌کند. در سال 2021، ایران از سرمایه‌گذاری 70میلیارددلاری برای افزودن روزانه 23میلیارد فوت مکعب به ظرفیت تولید تا سال 2030 خبر داد که 20.6میلیارد‌فوت‌مکعب آن مربوط به توسعه میدان‌های تازه است. کسری عرضه‌وتقاضای گاز در فصل زمستان کشور ایران هفت‌میلیارد‌فوت‌مکعب است که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030 به 12میلیارد‌فوت برسد. اگر ایران بتواند تولید گاز را افزایش دهد، می‌تواند با جبران کسری داخلی روزانه حدود 11میلیارد‌فوت‌مکعب صادر کند. سالانه این‌مقدار معادل نیمی از کل گاز وارداتی اروپا از کشور روسیه است و از افزایش صادرات موردانتظار دو قطب این‌عرصه (ایالات متحده و قطر) نیز فراتر خواهد رفت. ازسوی‌دیگر، کاهش تحریم‌ها می‌تواند دیگر منابع تولید انرژی؛ ازجمله انرژی‌های نو در ایران را نیز فعال کند. بااین‌حال، این آمار و ارقام با چالش‌ها و شک و تردیدهایی روبه‌روست. ایران در بهترین سال تاریخی خود (سال 2018) 1.76میلیارد‌فوت‌مکعب در روز تولید داشت. از سال 2023 تا 2030 ایران باید برای رسیدن به اهداف خود روزانه 3.3میلیارد‌فوت‌مکعب تولید کند و این‌کار، نیازمند ظرفیت عظیم خط لوله برای رسیدن به ترکیه، اروپا، عمان، پاکستان و سایر بازارهای موردنیاز است. ایران باید در عرض هفت‌سال یک بازار LNG بزرگ‌تر از قطر بسازد. باتوجه‌به چالش‌های موجود، رسیدن ایران به اهداف اعلامی دور از واقعیت است. برداشتن تحریم‌ها نیز ممکن است گشایشی برای ایران باشد؛ اما تنها بخش کوچکی از راه‌حل کمبود منابع انرژی اروپا خواهد بود. ریاض و ابوظبی، تمایلی برای افزایش ظرفیت تولید نفت خود نشان نداده‌اند. آن‌ها بارها مخالفت خود را با سیاست‌های بایدن پیرامون ایران اعلام کرده‌اند. این احتیاط در افزایش تولید ازسوی دو کشور معقولانه است. شواهد محکمی از کاهش عرضه منابع انرژی روسیه وجود دارد و این‌احتمال می‌رود که بازگشت ایران بتواند توازنی در بازار ایجاد کند. دراین‌بین هر حادثه‌ای همانند حمله به تأسیسات نفتی عربستان در سال 2019 می‌تواند فاجعه‌بار باشد. امارات و عربستان هر‌دو از حمله ایران به تأسیسات خود بیم دارند. به‌این‌ترتیب، یک برجام احیاشده؛ هم می‌تواند برخی از گره‌های بازار انرژی را باز کند و هم برخی‌ازآن‌ها را سفت‌تر کند./ دیپلماسی ایرانی