با تلاش جمعی و کار گروهی منسجم صورت گرفت؛
استقرار نظام آراستگی 5S در واحد آتش‌نشانی فولاد مباركه
رزیتا توکلی
با تلاش جمعی و کار گروهی منسجم، استقرار نظام آراستگی 5S در واحد آتش‌نشانی فولاد مبارکه با موفقیت انجام و علاوه‌بر بازسازی و نوسازی تعدادی از تجهیزات، بهینه‌سازی محیط کاری و کاهش خطاهای احتمالی، صرفه‌جویی قابل‌توجهی نیز دراینزمینه حاصل شد. نظام آراستگی محیط کار که به 5S مشهور است، بعد از جنگ جهانی دوم توسط ژاپنی‌ها مطرح و به‌کار گرفته شد. مدیران و صنعتگران ژاپن بعد از تصمیم‌گیری برای بازسازی صنایع خود پس‌از‌جنگ، به‌دنبال ایده‌ها و راهکارهایی برای بهبود تولیدات و افزایش فروش محصولات تولیدی خود بودند و هنگام بازدید از برخی صنایع آمریکا با پدیده House Keeping (خانه‌داری صنعتی) آشنا شدند. ژاپنی‌ها با مشاهده تأثیر و نقش قابل‌توجه معیارهای خانه‌داری صنعتی در ایجاد محیط کاری آراسته، حفظ ایمنی و بهداشت و... بر آن شدند تا معیارهای مذکور را در شرکت‌های ژاپنی به‌کار گیرند. نکته جالب‌توجه در فلسفه نظام آراستگی ژاپنی‌ها این‌بودکه آن‌ها معتقد بودند خروجی استقرار این نظام «کاهش اتلاف‌ها» خواهد بود و همچنین دستاورد بزرگ‌تری را نیز برای آن متصور بودند و آن «افزایش بهره‌وری» بود. دراین‌راستا آن‌ها نظام آراستگی را در قالب 5 اصل تعریف کردند. این 5 اصل در زبان ژاپنی سرواژه 5 کلمه ژاپنی‌ست که عبارت‌اند از: 1-Seiri یا تفکیک یعنی شناسایی اقلام ضروری و غیرضروری و تعیین‌تکلیف اولیه آن‌ها؛ 2- Seiton یا ترتیب یعنی جانمایی، نصب تابلو شناسایی اقلام، تعیین حداقل و حداکثر موجودی اقلام ضروری و انجام خط‌کشی‌ها؛ 3-Seiso یا تمیزی یعنی کلیه نقاط و محل‌های کارگاه و تجهیزات باید ازطریق تمیزکاری موردبازرسی قرار گیرد و عاری از هرگونه آلودگی باشد؛ 4-Seiketsu یا تداوم یعنی استانداردسازی و رعایت و نظارت بر حسن انجام S1،S2،S3؛ 5- Shitsuke یا تربیت یعنی مشارکت دادن کلیه افراد درگیر و فرهنگ‌سازی و نهادینه‌شدن نظام 5S. در شرکت فولاد مبارکه از سال 1380 اجرای نظام آراستگی در قالب گام صفر نت خودگردان در نظام TPM آغاز شد. از سال 88 انجام ارزیابی‌های سه‌ماهه واحدهای تولیدی و پشتیبانی نیز به آن اضافه شد و طی آن کارشناسان و تکنسین‌های منتخب نواحی در دوره‌های تربیت ارزیاب شرکت کردند و پس از کسب مهارت‌های لازم به‌عنوان ارزیاب آراستگی معرفی شدند. در‌این‌خصوص، واحد تضمین کیفیت جهت برنامه‌ریزی‌های ارزیابی به‌صورت سه‌ماهه و تشکیل تیم‌های ارزیابی اقدام می‌کند و در ادامه ارزیابان با حضور در واحدها و انجام ارزیابی، امتیاز آراستگی را تعیین و گزارش می‌کنند. واحدها ملزم به بررسی گزارش‌های بازخورد و تدوین و اجرای اقدامات اصلاحی لازم هستند. از سال 1399 واحد تضمین کیفیت و تعالی سازمانی مبادرت به گسترش فرایند ارزیابی در قسمت‌های دیگر شرکت ازجمله واحد آتش‌نشانی نمود که دستاوردهای خوبی دراینزمینه حاصل شد. حسین مدرسی‌فر (مدیر بهداشت حرفه‌ای، ایمنی و محیط‌زیست شرکت فولاد مبارکه) در‌این‌خصوص گفت: «فعالیت 5S یکی از آسان‌ترین فعالیت‌هایی است که هر شخص می‌تواند آن‌را در سازمان، واحد تولیدی، شرکت خدماتی، منزل و حتی در اتاق کوچک خود انجام دهد. از انجام فعالیت‌های 5S نباید ترسی به دل راه داد؛ زیرا این‌کار نتیجه قابل‌لمسی برای هر فرد به‌دنبال دارد. مسئله مهم، آغاز کردن این فعالیت‌ها و حفظ آن‌هاست که با اجرای دقیق مرحله چهارم و پنجمِ این سیستم امکان‌پذیر است». مدرسی‌فر، رفتار و طرز برخورد مدیریت، دراین‌میان را بسیار سرنوشت‌ساز خواند و افزود: «اگر مدیریت برخورد خوبی با فعالیت‌های 5S نداشته باشد، هیچ‌یک از افراد آن‌ها را جدی نخواهند گرفت. ازطرفی، درصورتی‌که مدیریت ارشد مصمم به اجرای این فعالیت‌ها و کسب موفقیت در انجام آن‌ها باشد، این تمایل و قاطعیت به افراد دیگر نیز سرایت می‌کند و تمامی سازمان و یا شرکت مشتاقانه به انجام آن‌ها خواهند پرداخت». وی ضمن اشاره به اجرای موفقیت‌آمیز نظام آراستگی در واحد ایمنی و آتش‌نشانی و تشکر و قدردانی از تلاش مجدانه همکاران در این واحد، مدیریت هر واحد را مسئول پیشرفت روند اوضاع و تاحدزیادی تعیین‌کننده موفقیت یا شکست این فعالیت‌ها دانست و گفت: «پیاده‌سازی این نظام در سازمان منجر به پیشگیری از بروز حوادث و افزایش بهره‌وری می‌شود؛ بنابراین می‌توان گفت رعایت این‌نکات در‌نهایت باعث پیشگیری از اتلاف هزینه و سرمایه می‌شود و استقرار آن در سازمان‌ها باعث رهایی آن‌ها از شلختگی و بی‌نظمی خواهد شد».