خنک‌کردن محیط‌های شهری با توسعه «پارک‌های جیبی»
سال ۲۰۲۱ امواج گرمایی در کانادا به‌طوری باورنکردنی زندگی و حتی حیات ساکنان را تحت‌تأثیر قرار داد و در مناطقی مانند لیتن در 29 ژوئن به ۴۹.۶درجه‌سانتی‌گراد رسید. روز بعد یک آتش‌سوزی بزرگ، حدود ۹۰درصد از سراسر شهر را دربرگرفت و به مرگ دو شهروند و بی‌خانمانی بیش از ۱۲۰۰نفر منجر شد. امروزه اثرات جزایر گرمایی، مشکلات سلامت زیادی نظیر بیماری‌های قلبی-عروقی و تنفسی را برای ساکنان کره خاکی در‌پی داشته است؛ ضمناً فشارهای روانی و رفتارهای خشن را در میان آنان افزایش داده است. دراین‌میان، مناطق شهری به‌مراتب بیشتر از روستاها تحت‌تأثیر امواج گرمایی قرار گرفته است که محققان علت اصلی آن‌را کاهش روزافزون فضاهای سبز به‌منظور توسعه شهری برای سازگاری با افزایش جمعیت تلقی کرده‌اند. درواقع، توسعه شهری، افزایش سطوح آسفالتی و بتنی را در‌پی دارد که این‌ها گرما را به‌خود جذب کرده و افزایش دما را برای محیط اطراف به‌ارمغان می‌آورد که این‌رویداد به اثرات جزایر گرمایی معروف است. نتیجه تحقیقات حاکی‌ست‌که جنگل‌های شهر می‌تواند اثرات جزایر گرمایی را کاهش دهد و مانعِ مرگ‌های ناشی از تغییرات اقلیم میان مردم شود. دراین‌باره، چنانچه امکان گسترش فضاهای سبز شهری براثر توسعه و ساخت‌وساز نباشد، گسترش پارک‌های جیبی می‌تواند به‌بهترین‌شکل ممکن مشکل را حل کند و به کاهش دمای مناطق شهری منجر شود. جمعیت شهرهای سراسر جهان به‌طور قابل‌توجه درحال‌افزایش است که این‌امر، مدیران را به کاهش هرچه‌بیشتر فضاهای سبز بزرگ برای توسعه ساختمان‌های مسکونی جهت سازگاری با جمعیت سوق داده است. دراین‌شرایط، بهره‌مندی از پارک‌های جیبی می‌تواند مهم‌ترین نقش را در کاهش دمای مناطق شهری ایفا کند که دراین‌رابطه، توسعه پوشش‌های گیاهی می‌تواند به‌شکل پارک‌های کوچک یا حتی بام‌باغ‌ها، دیوارهای عمودی و بالکن‌های سبز در شهرها پیاده شود. محققان اهل آدلاید استرالیا به انجام مطالعات مختلف درمورد اثربخشی فضاهای سبز کوچک بر کاهش دمای شهر پرداختند و به‌این‌نتیجه رسیدند که وجود پوشش‌های سبز کوچک متعدد منجر به کاهش شش‌درجه دما در روزهای تابستانی می‌شود و باغ‌های خانگی نیز کاهش پنج‌درجه را برای محیط اطراف به‌ارمغان می‌آورد. نتیجه تحقیقات این‌افراد همچنین نشان داد که وجود فضاهای سبز کوچک با حدود ۱۰مترمربع مساحت و پوشیده از درختان نیز نسبت به سایر فضاهای سبز، کاهش دوبرابری دمای هوا را در پی دارد و این درحالی‌ست‌که گیاهان کوچک مانند چمن از رشد سریع‌تری برخوردار است. درهمین‌راستا، محققان آدلاید استدلال کردند که اتخاذ هم‌زمان رویکردهای درازمدت و کوتاه‌مدت دررابطه‌با گسترش فضاهای سبز برای کاهش دمای شهرها ضروری‌ست که برای این‌کار، مدیران باید به‌طور هم‌زمان برای کاشت درختان (به‌عنوان یک استراتژی درازمدت) و افزایش پوشش‌های گیاهی کوچک مانند چمن بکوشند. مدیران شهری هنگام گسترش فضاهای سبز جیبی و کاشت درختان در آن‌ها باید گونه‌هایی را انتخاب کنند که بیشترین اثربخشی را در کاهش دما دارد. نتیجه مطالعات حاکی‌ست‌که استفاده از گونه‌های مختلف درختان در یک محیط می‌تواند بیشترین اثربخشی را در کاهش دمای آن در‌پی داشته باشد اما در مناطقی با تنها یک یا چندگونه درخت، کاهش دمای محیط قابل‌توجه نیست. ازسوی‌دیگر، کاشت درختانی با برگ‌های بزرگ، نسبت به سایر انواع درختان می‌تواند به کاهش بیشتر دمای محیط کمک کند. طراحی فضاهای سبز شهری و انتخاب نوع پوشش گیاهی در آن‌ها نقش مهمی در کاهش دمای شهرها ایفا می‌کند به‌همین‌دلیل، طراحان باید به هنگام توسعه پوشش‌های سبز این‌نکته را بادقت موردتوجه قرار دهند. همان‌طورکه پیش‌ازاین نیز اشاره شد، گسترش پارک‌های جیبی می‌تواند کاهش چشمگیر دما را برای شهرها در‌پی داشته باشد که البته برای تحقق این هدف نیز، چیدمان این پارک‌ها اهمیت بالایی دارد. درواقع، چنانچه پارک‌های جیبی به‌طور نامنظم و دور از یکدیگر طراحی شود، آنگاه کمترین اثربخشی را در کاهش دما خواهد داشت؛ حال‌آنکه طراحان شهری می‌توانند با ایجاد فضاهای سبز هرچند کوچک، اما نزدیک به یکدیگر به کاهش هرچه‌بیشتر دمای محیط کمک کنند. نیز کاشت هم‌زمان درختان، بوته‌ها و سایر گیاهان می‌تواند اثربخشی کاهش دمای محیط را تقویت کند و آثار جزایر گرمایی در شهرها و تبعات منفی‌شان را به‌حداقل برساند./ ایمنا