چه‌کسی مسئول مطالباتِ برزمینمانده پرستاران است؟
زهرا معرفت
اواخر سال ۹۸ زمانی‌که خبر ورود کرونا به ایران به‌طور رسمی اعلام شد، روندِ معمولِ زندگی تغییر کرد. درآن‌زمان خیلی‌ها از ترسِ مبتلاشدن حتی برای خریدِ نان هم از خانه بیرون نمی‌رفتند. هر کس تاجایی‌که می‌توانست و تاجایی‌که شرایط و شغلش اجازه می‌داد خود را از مهلکه کرونا دور می‌کرد اما آن‌زمان پرستاران و کادر بهداشت نه‌تنها نمی‌توانستند خود را از این مهلکه دور کنند بلکه به‌خاطر ارتباطِ مستقیمشان با بیماران کرونایی بیش از هر فردِ دیگر درمعرض ابتلا بودند. آن‌ها دراین‌دوسال لحظات سختی را گذراندند؛ سخت به‌این‌معناکه هم کارشان زیاد بود و هم محیط کارشان پُرمخاطره. برخی جان خود را از دست دادند و تعداد زیادی هم مبتلا شدند. آن‌زمان زیاد می‌شنیدیم و می‌دیدیم که برخی پرستاران به‌دلیل کمبود نیرو، درحالیکه مبتلا شده بودند به بیماران خدمات ارائه می‌دادند. تصویر پرستارانی که سرم‌به‌دست، مبتلایان را ضبط‌وربط می‌کردند بارهاوبارها از رسانه‌های مختلف به‌تصویر کشیده شد. کمبودِ پرستار باوجوداینکه وزارت بهداشت درآن‌برهه بسیاری را در قالب‌های مختلف به کار فراخوانده بود، سبب شده بود که بسیاری از پرستاران روزها و شب‌ها پشت‌سرهم، با کمترین‌زمان استراحت، کار کنند. این‌شرایط سخت دوسال تمام طول کشید و حالا بعدازاین دوسال، درحالیکه انتظار می‌رود سختی و تلخیِ این‌دوران، با پاسخ به مطالباتِ برزمینمانده پرستاران و کادر بهداشت جبران شود، اوضاع به‌گونه‌ای‌دیگر رقم می‌خورد ...
اوایل امسال محمد میرزابیگی؛ رئیس سازمان نظام پرستاری ایران، از بیکاری ۵۰۰۰ پرستار شاغل در بیمارستان‌های دولتی بعد از فروکش‌کردن پاندمی خبر داد. البته اگرچه مسئولان وزارت بهداشت اخراج پرستاران را تکذیب کردند اما واقعیت این‌است‌که تکذیبِ آن‌ها نتیجه تعریفِ متفاوتِ آن‌ها از «بیکاری» بود. طی شیوع کرونا وزارت بهداشت به‌منظور جبران کمبود نیروی پرستار مجبور به جذبِ نیروهای تازه‌نفس در قالبِ طرح‌های مختلف بود. برای این‌کار پرستارانِ تمدید طرح و پرستارانِ ۸۹ روزه وارد بخش کرونایی بیمارستان‌ها شدند تا در دوره‌های بحرانی و پیک کرونا به کمکِ کادر درمان بیایند. حالا وقتی رئیس سازمانِ نظام پرستاری ایران از اخراج این‌گروه از پرستاران می‌گوید و وقتی مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند که «تعدیلی در کار نیست» هر‌دو منظورشان این‌است‌که مهلتِ قرارداد این نیروها به‌پایان رسیده است؛ اما اول می‌گوید؛ باید این‌گروه‌ها را جذب کرد و دومی می‌گوید؛ چون دیگر خبری از دوره‌های سخت و پیک‌های مکرر نیست، امکانِ تمدید قرارداد یا طرح هم وجود ندارد. برخورد با پرستاران مثل کارگران فصلی، محلِ انتقاد فعالان این‌حوزه به وزارت بهداشت است. آن‌ها می‌گویند وزارت بهداشت نمی‌تواند هرزمان‌که نیاز داشت پرستاران را به‌خدمت بگیرد و بعد آن‌ها را کنار بگذارد. چنین برخوردی با نیروهایی که دراین‌دوسال در سخت‌ترین شرایط کار کردند و جسم و روحشان تحلیل رفته، بی‌انصافی‌ست. وزارت بهداشت اما با حواله‌کردنِ کار به سازمانِ امور استخدامی، مسئولیت آن‌را نمی‌پذیرد. درهمین‌خصوص، عباس عبادی (معاون پرستاری وزارت بهداشت) پیش‌تر گفته بود: «در اسفندماه سال گذشته وزارت بهداشت درخواست کرد تا ۱۰۰هزارنفر از نیروهای همکار در تمام رده‌ها با انواع قراردادها، مانند شرکتی، ۸۹ روزه و ... تبدیل‌وضعیت شوند که این منوط به‌تصویب نهادهای فراتر از وزارت بهداشت مانند سازمان امور استخدامی و تأیید ستاد ملی کروناست». سازمان امور استخدامی کشور نیز درپاسخ‌به درخواست تبدیل‌وضعیت پرستاران و چراییِ تعدیل نیروها، چنین پاسخ می‌دهد: «به‌کارگیری این پرستاران در برهه شیوع کرونا با مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا بوده نه سازمان اداری و استخدامی کشور و حقوق آن‌ها هم از محل‌هایی همچون درآمدهای مراکز درمانی پرداخت شده نه بودجه کشور و حالا همان مراکز با اتمام دوره کرونا، اقدام به تعدیل یا عدم‌تمدید قرارداد آن‌ها کرده‌اند». این بخشی از صحبت‌های صدرایی (سخنگوی سازمان امور استخدامی کشور) است. او درادامه به امتیازاتِ ویژه سازمان امور استخدامیِ کشور برای این پرستاران اشاره می‌کند که اگرچه تبدیل‌وضعیت پرستاران برایشان مقدور نیست اما «سازمان اداری و استخدامی کشور برای قدردانی از پرستاران و اعضای کادر درمان که مستقیماً درآن‌برهه با بیماری کرونا مقابله کرده‌اند، امتیاز ویژه‌ای در آزمون استخدامی درنظر گرفته». سخنگوی این سازمان درمورد این امتیاز ویژه می‌گوید: «دودرصدِ امتیاز کل به امتیاز مکتسبه فرد در مرحله آزمون کتبی استخدام وزارت بهداشت و مؤسسات زیرمجموعه آن افزوده می‌شود». بااین‌اوصاف از نگاه فعالان پرستاری؛ بحث تبدیل‌وضعیت نیروهایی که در دوسال کرونا در «خط مقدمِ مبارزه با کرونا» جنگیدند، بادرنظرگرفتن تنها «دودرصد از کلِ امتیاز فرد در آزمونِ استخدامی» عملاً منتفی‌ست. اواسط اردیبهشت‌ماه امسال عبادی (معاون پرستاری وزارت بهداشت) از نهایی‌شدن آیین‌نامه اجرایی تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری خبر داد و گفت که این قانون بالاخره بعد از ۱۵سال تعلل اجرایی می‌شود. قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در ۸۶ در مجلس به‌تصویب رسید تا بااین‌کار بخشی از فاصله کذاییِ بین دستمزدِ پرستاران و پزشکان جبران شود. این قانون یکی از مطالباتِ اصلیِ پرستاران درطول‌این‌سال‌ها بود که با وجود وعده‌های بسیار در دوره‌های مختلف اجرایی نشد تا اوایل امسال خبرِ تصویب آیین‌نامه اجرایی آن تیتر اخبار شد. خبری که نه‌تنها باعث خوشحالیِ پرستاران نشد بلکه برعکس به‌گفته آن‌ها هیئت‌وزیران با تصویب این آیین‌نامه یکی از اصلی‌ترین مطالبات پرستاران را دفن کرد. پرستاران بعد از ۱۵سال، انتظار داشتند آیین‌نامه تعرفه‌گذاری به‌گونه‌ای باشد که مانند قانون تعرفه‌گذاریِ پزشکان بخش زیادی از خدماتِ آن‌ها را دربربگیرد. به‌گفته شریفی مقدم (دبیرکل خانه پرستار)، آیین‌نامه‌ای که هیئت‌وزیران مصوب کرده است تنها ۱۵ تا ۲۰ خدمت تعرفه‌گذاری‌ست؛ درحالیکه در قانون تعرفه‌گذاری پزشکان برای ۷۰۰۰ خدمت تعرفه وجود دارد. پرستاران می‌گویند که معلوم نیست هیئت‌دولت در تصویب این آیین‌نامه‌ای چه متر و معیاری را برای تعرفه‌گذاری قرار داده اما آنچه مسلم است اینکه عده‌ای با اجرای ناقصِ آیین‌نامه می‌خواهند صدای پرستاران را خاموش کنند. برقراریِ فوق‌العاده خاص در بندهای (۱۵) و (۱۶) ماده (۵۴) آیین‌نامه اداری و استخدامی کارکنان غیر هیئت‌علمی پیش‌بینی شده است. این مطالبه بعد از شیوع کرونا رنگ‌وبوی جدی‌تری گرفت تاجایی‌که نه‌تنها کادر سلامت بلکه مسئولانِ نیز بیان کردند که به‌منظور جبران زحماتِ این دوسال سخت و ایجاد انگیزه باید فوق‌العاده خاصِ کارکنان حوزه سلامت را برقرار کرد. برقراریِ فوق‌العاده خاص کادر سلامت اما با وجود موافقت وزارت بهداشت هنوز محقق نشده است. قرار بود حتی اگر وزارت بهداشت نمی‌تواند اعتبارات لازم برای تحقق این مطالبه را برقرار کند، تأمین‌اعتبار فوق‌العاده خاص را سازمانِ امور استخدامیِ کشور برعهده بگیرد اما این سازمان نیز به‌دلیل کمبودِ بودجه هنوز زیر بار پذیرشِ این مسئولیت نرفته است. درحالیکه هنوز بسیاری از مطالباتِ پرستاران برزمینمانده، آن‌ها ماه قبل با مشکلِ دیگری مواجه شدند؛ حقوق خردادماه کادر سلامت دانشگاه‌های علوم‌پزشکی چندروز دیرتر در ششم و هفتم مردادماه و با احکام سال ۱۴۰۰ واریز شد و پرستاران بعد از گذر سه‌ماه از سال مشمول افزایش ۱۰درصدیِ حقوق نشدند. درآن‌زمان سازمانِ امور استخدامیِ کشور اعلام کرد که به‌دلیل مشکل تأمین‌اعتبار، افزایش حقوق برای خردادماه اعمال نخواهد شد و این اتفاق ناامیدی و نگرانیِ کادر درمان را برای رسیدنِ به مطالباتشان بیشتر کرد. آن‌ها برای رسیدن به مطالباتِ خود نه‌تنها حرکتی روبه‌جلو نداشته‌اند بلکه گویا چندقدم هم عقب‌تر رفته‌اند. «بودجه نداریم» این تنها جمله‌ای‌ست که درپاسخ‌به مطالباتِ پرستاران می‌گویند. برای جذب پرستاران و تبدیل‌وضعیت آن‌ها، برقراریِ فوق‌العاده خاص و پرداختِ حقوقشان، از نبود اعتبار لازم صحبت می‌کنند اما درمقابل، هرروز تدبیری برای افزایشِ حقوق پزشکان می‌بینند. پرستاران می‌گویند دراین‌دوسال سخت کرونا از ما «بیگاری کشیده‌اند» و درعوض حقوق وزارت کاری داده‌اند و حالا بعد از دوسال، آش همان است و کاسه همان. آن‌ها معتقدند در نظامِ پزشک‌سالارِ ایران، جایی برای مطالباتِ پرستاران و سایر گروه‌های کادر سلامت وجود ندارد./ ایلنا