بازگشت اسرا به کشور به‌روایتِ هنر هفتم
۲۶ مردادماه ۱۳۶۹ سالروز بازگشت غرورآفرین آزادگان و غیورمردان صبر و استقامت در دفاع از انقلاب اسلامی به میهن اسلامی‌ست. آزادگانی که واژگان ایثار، شجاعت، استقامت و پایمردی را در دوران اسارتشان با فداکاری و شهامت و باتکیه‌بر ایمان الهی توصیف کردند و در زیر شدیدترین شکنجه‌های دشمن حاضر نشدند به ارزش‌های امام(ره) و انقلاب پشت کنند. به‌مناسبت این‌روز در سال 1401؛ فیلم‌هایی که مربوط به بازگشت آزادگان به میهن است را مرور کرده‌ایم.
«پرواز از اردوگاه» فیلمی به‌کارگردانی حسن کاربخش و نویسندگی سید محمدرضا عالی‌پیام ساخته سال ۱۳۷۲ است. دراین‌فیلم سرگرد خلبان عباس حلمی پس از دست‌یافتن به اطلاعات مهمی در یک عملیات شناسایی، به‌اسارت نیروهای عراقی درمی‌آید. عباس حلمی با همکاری سایر اسرای ایرانی، نقشه فرار از اردوگاه را برای رساندن اطلاعات خود به نیروهای ایرانی طراحی می‌کند. عراقی‌ها به نقشه او پی می‌برند و برای دستیابی به اطلاعات می‌کوشند فراری هدایت‌شده را برای او طرح‌ریزی کنند.
«بوی پیراهن یوسف» یک فیلم درام به‌کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و نویسندگی ابراهیم حاتمی‌کیا و داریوش مؤدبیان و به‌تهیه‌کنندگی مجید مدرسی‌ست. از بازیگران این فیلم می‌توان به علی نصیریان و نیکی کریمی اشاره کرد. آتیلا پسیانی به‌عنوان دستیار کارگردان دراین‌فیلم فعالیت کرد. دایی‌غفور؛ راننده تاکسی فرودگاه، با وجود همه مدارکی که ثابت می‌کند پسرش (یوسف) در جنگ شهید شده، هنوز فکر می‌کند او زنده است و حتی حرف داماد خود اصغر را که هم‌رزم یوسف بوده قبول نمی‌کند. او بااینکه پلاک یوسف را در شکم یک کوسه یافته‌اند، همیشه منتظر است پسرش بازگردد. دایی‌غفور در فرودگاه با دختر جوانی به‌نام شیرین آشنا می‌شود که برای یافتن برادرش خسرو که در جنگ گم شده از اروپا به ایران آمده. یکی از آزادگان که در زندان با خسرو، برادر شیرین بوده و به ایران بازگشته، با شیرین تماس می‌گیرد و می‌خواهد اطلاعاتی بدهد.
«نفوذی» فیلمی به‌کارگردانی احمد کاوری و مهدی فیوضی در سال ۱۳۸۷ ساخته شد. این فیلم از هشتم دی‌ماه سال ۱۳۸۹ اکران خود را با ۱۵ سالن سینما در گروه سینمایی قدس آغاز کرد. فیلم‌نامه «نفوذی» براساس خاطرات یک آزاده و بانگاهی‌به کتاب حکایت زمستان از سعید عاکف توسط داوود امیریان نوشته شده. این فیلم داستان زندگی اسیری را روایت می‌کند که بعد از ۲۰سال به وطن بازگشته. او وقتی به ایران می‌رسد دستگیر و زندانی می‌شود و این سرآغاز ماجراهای جدیدی‌ست.
«اخراجی‌ها ۲» یک کمدی/جنگی به‌کارگردانی و نویسندگی مسعود ده‌نمکی و تهیه‌کنندگی حبیب‌الله کاسه‌ساز است که ساخت آن در پاییز ۱۳۸۷ آغاز شد و در نوروز ۱۳۸۸ بروی پرده سینماها رفت. این فیلم تا سال ۱۳۸۷ با فروش هشت‌میلیارد و ۵۰۰میلیون‌تومان، پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین فیلم در تاریخ سینمای ایران شد. این داستان، ادامه داستان «اخراجی‌ها 1» است. در اوایل فیلم عراقی‌ها اقدام به کشتن مجروحین می‌کنند و اخراجی‌های اسیرشده را به یک اردوگاه به‌سرپرستی رسول می‌برند. ازطرف‌دیگر، خانواده آن‌هاکه قصد مسافرت به مشهد را داشتند، توسط سازمان مجاهدین خلق با ربودن هواپیما و نشاندن آن در عراق ایشان را ترغیب به اعطای درخواست پناهندگی به صدام می‌کنند. مسافران که خانواده‌های اخراجی‌ها هم جزو آن‌ها بودند، برگه درخواست پناهندگی را پاره کرده و سرود ای ایران را می‌خوانند.
«بیداری رؤیاها» به‌کارگردانی محمدعلی باشه‌آهنگر، نویسندگی محمدرضا گوهری و تهیه‌کنندگی علی آشتیانی‌پور محصول سال ۱۳۸۸ است. رخشانه؛ زنی‌ست درآستانه میان‌سالی که در سال‌های جوانی‌اش با ایوب پارسا ازدواج کرده و صاحب پسری به‌نام حمید شده. وقتی حمید دوساله بود، ایوب به جبهه می‌رود و دیگر برنمی‌گردد. پس‌ازمدتی خبر شهادتش می‌رسد و خانواده تصمیم می‌گیرد که رخشانه را به عقد داوود (برادر ایوب) دربیاورد. سال‌ها ازاین‌ماجرا گذشته و آن‌ها صاحب دختربچه‌ای دبستانی هستند و حمید درآستانه ازدواج است. ناگهان از کمیته مفقودین خبر می‌رسد که ایوب زنده است و به‌زودی به وطن برمی‌گردد.
«کیمیا» محصول ۱۳۷۳ به‌کارگردانی احمدرضا درویش است. در آغاز جنگ ایران و عراق، همسر رضا باردار است و باید مورد عمل جراحی قرار گیرد. رضا او را به بیمارستان می‌رساند و خود به‌اسارت قوای دشمن درمی‌آید. همسر رضا حین عمل جراحی می‌میرد و شکوه (جراح)، فرزند رضا را نجات می‌دهد. پس از گذشت نه‌سال، وقتی رضا از اسارت آزاد می‌شود، پی می‌برد که همه اعضای خانواده‌اش را از دست داده. حال او درجست‌وجوی تنها بازمانده خود، فرزندش است. کیمیا؛ فرزند رضا، نزد شکوه در مشهد زندگی می‌کند. مشکل اینجاست که شکوه به‌طورکامل به کیمیا وابسته است.
«پاتک» به‌کارگردانی علی‌اصغر شادروان و نویسندگی علی‌اصغر شادروان، علی توکل‌نیا ساخته سال ۱۳۷۴ است. یک سرگرد ارتش به‌همراه افرادش که پسرش نیز میان آن‌هاست، به مأموریت انفجار پل الخلیل در خاک عراق می‌روند؛ اما حین عملیات، پسر سرگرد به‌شهادت می‌رسد و او به‌همراه افرادش به‌اسارت عراقی‌ها درمی‌آیند. در بازداشتگاه، سرگرد تظاهر به همکاری با عراقی‌ها می‌کند و موفق می‌شود به‌همراه سه‌تن از اسیران، نظر فرمانده بازداشتگاه را نسبت به ضبط یک مصاحبه تلویزیونی جلب کند؛ اما وقتی آن‌ها توسط نیروهای عراقی به محل مصاحبه برده می‌شوند، به‌فرمان سرگرد، عراقی‌ها را خلع‌سلاح و به‌قتل می‌رسانند.
«قاصدک» به‌کارگردانی محمد صفار و نویسندگی حسن رفیعی محصول ۱۳۵۵ است. قاسم؛ جوان قماربازی‌ست که با سرقت کیف پیرزن‌ها گذران می‌کند. مادرش با او به مهربانی رفتار می‌کند؛ اما پدرش که مأمور پلیس است، به او اعتنایی ندارد. پدر او را از خانه می‌راند و قاسم در خانه دوستش عزیز ساکن می‌شود. قاسم، کیف زری را می‌رباید و زری، چندروزبعد، با دیدنش او را تعقیب می‌کند و در تصادف اتومبیل از هوش می‌رود. قاسم او را به خانه دوستش می‌برد و زری پس از به‌هوش آمدن جاروجنجال راه می‌اندازد.
«مردی شبیه باران» به‌کارگردانی و نویسندگی سعید سهیلی ساخته ۱۳۷۵ است. منصور قاسمی؛ یکی از فرماندهان برون‌مرزی سپاه طی حمله نیروهای دشمن موجی و دستگیر می‌شود. عراقی‌ها برای شناسایی فرمانده اسرا (منصور قاسمی) فردی را به جاسوسی میان آن‌ها اجیر می‌کنند. او که اتفاقی طی مکالمه منصور و همسرش او را شناسایی کرده بود توسط منصور کشته می‌شود.
«دست‌های خالی» به‌کارگردانی و نویسندگی ابوالقاسم طالبی و تهیه‌کنندگی محمدرضا تخت‌کشیان محصول سال ۱۳۸۵ است که در مهرماه ۱۳۸۶ بر روی پرده سینما رفت. حوریه که سال‌هاست از اسارت پدرش (امیرحسین) به‌دست عراقی‌ها می‌گذرد، نسبت به خروج‌های بی‌موقع مادرش (مریم) از منزل مشکوک است و این شک با تلفن‌های ناشناسی که به او می‌شود و در آن‌ها از تصمیم مریم برای ارتباط با یک مرد دیگر صحبت می‌شود افزایش می‌یابد.
«اتوبوس شب» به‌کارگردانی کیومرث پوراحمد محصول ۱۳۸۵ است که به‌صورت سیاه‌وسفید منتشر شد. کیومرث پوراحمد، قصه «اتوبوس شب» را طی نه‌ماه، پنج‌بار بازنویسی کرد. او این فیلم را طبق داستان‌های شهر جنگی اثر حبیب احمدزاده ساخته و دراین‌باره گفته: «وقتی این کتاب را مطالعه کردم، داستان نوجوانی که 40 اسیر را از آبادان به ماهشهر می‌برد، به‌قدری گیرا و جذاب بود که مرا به‌دنبال خود کشاند و گفت مرا بساز!» این فیلم به‌تهیه‌کنندگی مهدی همایونفر در مرکز سیمافیلم تولید شد.
«دوئل» فیلمی به‌کارگردانی و نویسندگی احمدرضا درویش و تهیه‌کنندگی تقی علیقلی‌زاده و حسن رجبعلی‌بنا ساخته ۱۳۸۲ است که در ۲۰ آبان ۱۳۸۳ بر روی پرده سینما رفت. «دوئل» نخستین فیلم سینمایی ایران بود که با صدای دالبی‌دیجیتال ضبط شد. این فیلم، یکی از گران‌ترین فیلم‌های مستقل در تاریخ سینمای ایران است که موفق به دریافت هشت سیمرغ بلورین از 22اُمین‌دوره جشنواره فیلم فجر نیز شد./ باشگاه خبرنگاران جوان